نوزادان زنانی که بیشتر از میزان سفارش شده در بارداری وزن اضافه کردهاند در هنگام تولد بیش از اندازه بزرگ خواهند بود؛ که این امر می‌تواند مشکلاتی را در طول زایمان برای مادر و فرزند به وجود بیاورد. برای نمونه، مطالعات نشان دادهاند که زنانی که وزن زیادی را (بیش از میزان گفته شده در بارداری)اضافه میکنند به احتمال بیشتری مجبور به زایمان از طریق سزارین خواهند شد یا نوزادشان را زودتر از زمان مقرر بهدنیا خواهند آورد. همچنین به احتمال بیشتری اضافه وزن آنها پس از بارداری نیز باقی خواهد ماند و در بارداریهای بعدی نیز وزنشان بسیار بالا خواهد رفت.
با این وجود، خطر برای زنانی که بیش از اندازه در دوران بارداری وزن اضافه میکنند کمتر از زنانی است که قبل از بارداری وزنشان از میزان مجاز بالاتر بوده است. زنانی که با اضافه وزن، بارداریشان را شروع میکنند نسبت به زنانی که در دوران بارداری بیش از مقدار اشاره شده وزن اضافه میکنند، ریسک بالاتری برای ابتلا به دیابت بارداری و پره اکلامپسی خواهند داشت.
در طول بارداری باید به چه میزان وزن اضافه کنم؟
این امر بستگی به این دارد که نسبت وزن شما به قدتان قبل از بارداری چقدر بوده است. ارتباط بین قد و وزن با شاخصی به نام شاخص توده بدنی (BMI) مشخص می‌شود.
BMI از تقسیم وزن (کیلوگرم) بر مجذور قد (متر) حاصل می‌شود. برای مثال اگر ۱٫۶۵ متر قد و ۵۵ کیلوگرم وزن دارید، باید ۵۵ را تقسیم بر ۱٫۶۵×1.65 کنید که جواب یا همان BMI شما ۲۰٫۲ خواهد شد.
در اینجا به برخی از بهترین سفارشها درباره اضافه کردن وزن در دوران بارداری اشاره شده است:
اگر وزن قبل از بارداریتان نسبت به قدتان در محدوده سالم بوده است (یعنی BMI محدوده ۱۸٫۵ تا ۲۴٫۹)، باید در دوران بارداری حدود ۱۲٫۵ تا ۱۷٫۵ کیلوگرم وزن اضافه کنید (۰٫۵ کیلوگرم تا ۲٫۵ کیلوگرم در سه ماهه اول و در ادامه بارداری، هر هفته ۰٫۵ کیلوگرم، تا زمانی که رشد نوزاد کامل شود).
اگر وزن قبل از بارداریتان نسبت به قدتان زیر محدوده سالم بوده است (یعنی BMI زیر ۱۸٫۵)، باید ۱۴ تا ۲۰ کیلوگرم در دوران بارداری وزن اضافه کنید.
اگر وزن قبل از بارداریتان نسبت به قدتان بالای محدوده سالم بوده است (BMI محدوده ۲۵ تا ۲۹٫۹)، شما باید ۷٫۵ تا ۱۲٫۵ کیلوگرم در دوران بارداری وزن اضافه کنید. اگر دچار چاقی بودهاید (BMI 30 یا بالاتر) اضافه وزن بارداریتان باید بین ۵٫۵ تا ۱۰ کیلوگرم باشد.
اگر دوقلو باردارید باید ۱۷ تا ۲۷ کیلوگرم وزن اضافه کنید (در صورت سالم بودن بارداریتان)؛ اگر قبل بارداری اضافه وزن داشتهاید ۱۵٫۵ تا ۲۵ کیلوگرم و اگر چاق بودهاید ۱۲٫۵ تا ۲۱ کیلوگرم باید وزن اضافه کنید.
چگونه میتوانم وزنم را مطابق میزان گفته شده نگه دارم؟
رژیم غذایی سالم داشته باشید و از ماما یا پزشکتان بخواهید به شما کمک کنند تا یک برنامه ورزشی هماهنگ با وضعیت خودتان داشته باشید.
خوردن برای دو نفر در دوران بارداری به این معنا نیست که باید مقدار غذایی را که همیشه مصرف میکردهاید، دو برابر کنید. در واقع شما در سه ماهه اول به کالری اضافی نیازی ندارید؛ در سه ماهه دوم به ۳۴۰ کالری اضافی روزانه و در سه ماهه سوم به ۴۵۰ کالری اضافی روزانه نیاز دارید.
هم چاقی مادر بد است، هم لاغری
کمبود وزن شدید می‌تواند روی رشد جنین اثر داشته باشد چون جنین تمام انرژی و مواد معدنی خودش را از طریق جفت با صرف انرژی مادر کسب می‌کند. ما به هیچ عنوان نمی‌خواهیم در بارداری خانمی وزنش کم شود. مثلا در کشورهای آفریقایی به دلیل سؤتغذیه و لاغری بیش از حد مادر، جنین هم دچار سوءتغذیه و کاهش رشد داخل رحمی می‌شود.
در افراد چاق هم برعکس است؛ به این ترتیب که چاقی می‌تواند با فشار خون بارداری یا با دیابت بارداری همراه باشد که هردوی اینها به طور مستقیم و غیرمستقیم روی جنین اثر می گذارد. چاقی می‌تواند باعث افزایش قند خون در مادر و افزایش نفوذناپذیری سلول‌ها نسبت به انسولین شود که در خون مادر افزایش قند اتفاق می‌افتد و به جنین منتقل می‌شود و ابعاد جنین رشد زیادی خواهد کرد و در هنگام زایمان دردسرساز خواهد بود. اگر چاقی همراه دیابت قبل از بارداری باشد متاسفانه ممکن است اختلال در عروق ایجاد شود و این اختلال عروق می‌تواند خونرسانی را کاهش دهد و باعث کاهش رشد داخل رحمی جنین شود.
از طرف دیگر چاقی می‌تواند همراه با افزایش فشار خون بارداری باشد. حتی جدا شدن جفت و مرگ داخل رحمی جنین هم ممکن است اتفاق بیفتد و در موارد بسیاری مشاهده می‌شود که مجبوریم جنین را به طور زودرس به دلیل اختلال خونرسانی که به علت فشارخون مادر ایجاد شده است خارج کنیم که عوارض زایمان زودرس و مشکلات ریوی ممکن است گریبانگیر بچه شود. در کل در هر دو صورت (در صورت کاهش وزن و افزایش وزن شدید) ما مشکلاتی را هنگام بارداری خواهیم داشت.
سزارین خانم‌ها با وزن بالا
خانم‌های خیلی چاق اغلب بچه‌های درشتی دارند. قطر عرضی لگن سربسته ۱۰ سانتی‌متر است. اگر بچه سرش بیشتر از ۱۰ سانتی‌متر باشد یا دور شکمش بزرگ‌تر از دور سرش باشد در حد ۱۵درصد یا سر اصلا پایین نمی‌آید یا ممکن است سر پایین بیاید و ما دچار گیر افتادن شانه‌ها که جزء خطرناک‌ترین عوارض بارداری است شویم. اگر خانم چاقی بچه‌اش بزرگ باشد مسلما سزارینش می‌کنیم ولی اگر بچه در حد نرمال باشد مسلما زایمان طبیعی برایش بهتر است. رژیم غذایی که کمتر از ۱۸۰۰ کالری در روز برای خانم‌های باردار باشد مناسب نیست؛ در این صورت باید قطع شود و به حد ۲۰۰۰ کالری برسد.
چند کیلو اضافه وزن در بارداری مناسب است؟
معمولا کسی که قبل از بارداری نتوانسته وزن خودش را در حد تعادل نگه دارد در بارداری هم خیلی وقت‌ها موفق به کنترل دقیق وزنش نمی‌شود. اضافه وزن معمول یک خانم در طول بارداری را ۹ تا ۱۲ کیلوگرم می‌دانیم اما مسلما برای کسی که چاق است خوب کمتر باید وزن بگیرد؛ حتی در حد ۶، ۷ کیلو و حتی گاهی آنهایی که وزن خیلی بالایی دارند، مثلا نزدیک ۱۰۰ کیلوگرم، اصلا اگر وزن نگیرند هم مشکلی ایجاد نمی‌کند؛ برای اینکه به اندازه کافی ذخیره قند را درکبدشان دارند. فقط لازم است که مواد معدنی و ویتامین به اندازه کافی به آنها برسد.
در کسانی که کمبود وزن دارند ترجیح می‌دهیم حدود ۱۲ تا ۱۵ کیلوگرم افزایش وزن داشته باشند؛ در این صورت است که جنین می‌تواند انرژی لازم را از مادر بگیرد اما متاسفانه افزایش وزن های بسیار زیادی را در ایران می‌بینیم؛ مثلا مادری را شاهدیم که در ۲۰ هفته بارداری ۲۰ کیلوگرم اضافه وزن پیدا کرده و این به دلیل فرهنگ اشتباه اطرافیان است که به مادر می‌گویند بخور، برای ۲ نفر بخور؛ ولی فکر نمی‌کنند که کمیت مهم نیست و کیفیت مهم است.
اختلالات در باروری
درلاغری شدید زنان، میزانی از اختلالات در باروری مشاهده می‌شود اما کمتراست ولی در چاقی از هر جهت باعث کاهش باروری می‌شود؛ مثلا از یک جهت باعث بروز بیماری‌ای به اسم بیماری پلی‌کیستیک می‌شود که این بیماری پلی‌کیستیک از چند طریق مختلف منجر به نازایی می‌شود چون عدم تخمک‌گذاری را ایجاد می‌کند و دیده شده است در این افراد حتی نشستن جنین داخل رحم دچار مشکل است چون سطح هورمون مردانه در بدن اینها وجود دارد.
قرص لاغری بخورند یا نه؟
اگر رژیم غذایی خانم‌های باردار درست باشد بیشتر قرص‌ها کمک می‌کند اما اگر قرص‌ها زیر نظر پزشک باشد و در مدت مناسب خانم‌ها وزن کم کنند و به طور شدید نباشد می‌تواند مفید باشد. متاسفانه قرص‌های گوناگونی در بازار است که مواد موجود در آنها اصلا مناسب حال هیچ کس نیست؛ اگر داروهای گیاهی باشد و مقداری باعث افزایش ترانزیت روده شده و طبق نظر پزشک باشد کمک‌کننده است.
کاهش وزن در کسانی که چاقی دارندحتی عدم تخمک‌گذاری‌شان را به تخمک‌گذاری مرتب و عدم باروری آنها را به باروری راحت تبدیل می‌کند.
آیا کاهش وزن در دوران بارداری مضر است؟
هنگامی که وزن کم می کنید، هر روز میزان کالری کمتری از نیاز بدن خود مصرف می کنید. چای ها و دمنوش های کاهش وزن به روش های مختلفی عمل می کنند، بسیاری از آنها میزان سوخت و ساز بدن را افزایش می دهند و در نتیجه در هر روز کالری بیشتری می سوزانید. اگر در دوران بارداری به منظور کاهش وزن از چای های کاهش وزن استفاده می کنید، نه تنها نیازهای غذایی خود را تامین نمی کنید، بلکه انرژی لازم برای رشد مناسب کودک را نیز از او دریغ می کنید.