آیا واکسیناسیون در زمان حاملگی بی‌خطر و ایمن است؟ چرا باید زنان حامله واکسینه شوند؟ از جمله سوالاتی هستند که آگاهی از آن برای همه زنان باردار لازم و ضروری است .
بسیاری از زنان ممکن است در مورد ایمن‌سازی و احتمال ابتلا به بیماری‌هایی که می‌تواند به آنها یا جنین‌شان آسیب برساند، اطلاعات زیادی نداشته باشند، در صورتی که واکسیناسیون به موقع می‌تواند از بروز بسیاری از بیماری‌های عفونی قابل انتقال به جنین پیشگیری کند.
بهتر است زنان به منظور بررسی وضعیت ایمنی در برابر بیماری‌های عفونی و تنظیم برنامه واکسیناسیون خود، قبل از اینکه حامله شوند، با پزشک خود مشورت نمایند.
آیا واکسن‌ها ایمن و بی‌خطرند؟
همه واکسن‌ها از نظر ایمنی توسط انجمن غذا و دارو مورد آزمایش قرار می‌گیرند. کلیه واکسن‌ها از نظر استریل بودن و کارایی و بی‌ضرر بودن کنترل می‌شوند و مرکز مبارزه با بیماری‌های ایمنی کلیه واکسن‌ها را در طول مدت استفاده مورد پایش قرار می‌دهد. ممکن است بعضی از مردم به برخی از اجزای واکسن حساسیت داشته باشند (به عنوان مثال حساسیت به تزریق واکسن آنفلوآنزا به دلیل کشت روی تخم‌مرغ). این افراد قبل از تزریق واکسن باید با پزشک معالج مشورت نمایند.
آیا واکسن می‌تواند به جنین آسیب برساند؟
تعدادی از واکسن‌ها بخصوص آنها که از ویروس زنده تهیه شده‌اند نباید به زنان باردار تزریق شوند، زیرا ممکن است این واکسن‌ها برای جنین مشکل‌آفرین باشند. بعضی از واکسن‌ها می‌توانند به زنان باردار در سه ماهه دوم یا سوم بارداری تزریق شوند ولی عده‌ای معتقدند بهتر است تزریق واکسن‌ها حداقل سه ماه قبل از تولد یا بلافاصله بعد از تولد صورت گیرد.
چه واکسن‌هایی را در دوران حاملگی می‌توان تزریق کرد؟
– هپاتیت B: زنان بارداری که تست منفی هپاتیت دارند می‌توانند این واکسن را دریافت کنند. این واکسن برای محافظت مادر و جنین علیه عفونت استفاده می‌شود. تزریق این واکسن سه مرحله‌ای بوده و قبل و بعد از زایمان صورت می‌گیرد. زمان تزریق مرحله اول است.
– آنفلوآنزا: این واکسن می‌تواند از بیماری‌های جدی مادر طی دوران بارداری جلوگیری کند. همه زنان بارداری که وارد سه ماهه دوم یا سوم بارداری می‌شوند، طی بروز آنفلوآنزای فصلی باید واکسن را دریافت نمایند. افرادی که وضعیت پزشکی حادی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آنفلوآنزا هستند. بنابراین می‌توانید واکسن را در هر مرحله از بارداری دریافت نمایید. اگر این مشکل در شما وجود دارد، حتما با پزشک مشورت نمایید.
– کزاز / دیفتری: این ترکیب از واکسن‌ها به طور معمول برای زنان باردار توصیه می‌شود. این واکسن ایمنی دائم ایجاد نمی‌کند و حتما باید دوز یادآور هر ۱۰ سال یک بار تزریق شود.
هر چند امروزه کزار و دیفتری در بسیاری از کشورهای پیشرفته مانند ایالات متحده کمتر به چشم می خورد اما هنوز هم سالیانه مواردی از ابتلا به آنها گزارش می شود. واکسن دوگانه اثر محافظتی در برابر هر دو بیماری دارد.
بیماری کزاز به دنبال آلودگی زخم های عمیق یا حتی بریدگی های جزئی پوست با باکتری به نام کلستریدیوم تتانی ایجاد می شود باکتری نامبرده نوروتوکسینی تولید میکند که نتیجه آن سفتی غیر قابل کنترل عضله ناحیه فک و گردن است (قفل شدن دندانها). به دنبال آن سفتی و سختی عمومی کل عضلات بدن اتفاق خواهد افتاد و در نهایت به فلج عضلات تنفسی و مرگ می انجامد. احتمال وقوع مرگ به دنبال ابتلا به کزاز در افرادی که واکسینه نشده اند با آنها که دوز یاد آور واکسن را دریافت نکرده اند در دوسال گذشته ۲۵ درصد بوده است.
دیفتری عفونت دستگاه تنفسی فوقانی است که به طور معمول لوزه ها و حلق را گرفتار می کند اما می تواند حنجره و لایه مخاطی بینی را هم درگیر کند. به دنبال ابتلا به این بیماری در بیشتر بیماران عوارضی مثل نوریت (یا التهاب رشته های عصبی) و میوکاردیت (التهاب ماهیچه قلب) رخ می دهد. میزان مرگ و میر بیماران در میان افرادی که علیه دیفتری واکسینه نشده اند ۵ تا ۱۰ درصد است. تزریق توکسوئید دیفتری و کزاز در طول بارداری در زنانی که قبلا واکسینه شده اند اما در طول ۱۰ سال گذشته دوز یاد آور را دریافت نکرده اند توصیه شده است که در هفته ۲۸ تزریق انجام شود. هر چند شواهد چندانی مبنی بر ناهنجاری زا بودن واکسن دوگانه بزرگسالان وجود ندارد اما بهتر است در زنان بارداری که دوز اولیه واکسن دوگانه را دریافت نکرده اند برنامه واکسیناسیون آنها تا سه ماهه دوم به تعویق انداخته شود تا خطر آسیب های احتمالی به حد اقل برسد.
چه واکسن‌هایی را نمی‌توان به زنان باردار تزریق کرد؟
ممکن است واکسن‌های زیر توانایی انتقال بیماری به جنین را داشته باشند و یا باعث بروز زایمان زودرس، سقط جنین و نقایص مادرزادی شوند. بنابراین فعلا تزریق آنها در دوران بارداری به طور معمول توصیه نمی‌شود.
هپاتیت A: بی‌ضرر بودن این واکسن در بارداری تعیین نشده و باید طی این دوران از تزریق آن اجتناب نمود. زنانی که در معرض ابتلا به این ویروس هستند، باید با پزشک معالج خود مشورت نمایند.
MMR (سرخک، سرخجه، اوریون): زنان باید حداقل سه ماه بعد از تزریق این واکسن باردار نشوند.
آبله مرغان: این واکسن برای جلوگیری از آبله مرغان استفاده می‌شود و باید زمان تزریق آن حداقل سه ماه قبل از بارداری باشد.
پنوموکوک: چون بی‌خطر بودن این واکسن ناشناخته است، باید از تزریق آن اجتناب شود، به جز برای زنان در معرض خطر یا زنان مبتلا به بیماری‌های مزمن.
فلج‌اطفال خوراکی و فلج اطفال تزریقی: هیچ کدام از انواع این واکسن‌ها (ویروس زنده و یا ویروس کشته شده) برای زنان باردار توصیه نمی‌شود.
تاثیرات و عوارض پس از واکسیناسیون
هپاتیت A: درد، سفتی و قرمزی در محل تزریق، سردرد، در موارد نادر واکنش آلرژیک شدید
هپاتیت B: درد در محل تزریق، تب
آنفلوآنزا: قرمزی و تورم در محل تزریق
کزاز – دیفتروئید: تب خفیف، سفتی و تورم در محل تزریق
MMR: دانه‌های قرمز رنگ پوست، تورم غدد لنفاوی گردن، درد، محدودیت حرکت مفاصل یک تا دو هفته بعد از واکسیناسیون
آبله مرغان: تب، سفتی و قرمزی در محل تزریق، راش و برآمدگی‌های کوچک تا سه هفته بعد از واکسیناسیون
پنوموکوک: تب، سفتی در محل تزریق
واکسن فلج اطفال خوراکی(OPV): هیچ عارضه جانبی با این واکسن شناخته نشده است.
واکسن فلج اطفال تزریقی (IPV): قرمزی، ناراحتی در محل تزریق
