سقط مکرر به سه نوبت (یا بیشتر) از دست رفتن حاملگی قبل از هفته ۲۰ بارداری اطلاق می شود که با ناباروری متفاوت است. حدود ۱۵ تا ۲۵ درصد زنان با بارداری شناخته شده تجربه یک بار و تنها یک درصد دارای سابقه ۳ بار سقط متوالی هستند. زوج هایی که این مسئله را تجربه می کنند نیازمند ارزیابی های پزشکی و حمایت روانی اند.
علل ایجاد سقط مکرر
متاسفانه علت سقط مکرر تنها در ۵۰ درصد بیماران مشخص می شود و علت مابقی ناشناخته است. محققان عوامل متعددی را در بروز سقط دخیل می دانند که در اینجا به مهمترین آنها اشاره می شود:
۱٫ علل ژنتیکی و کروموزومی
ناهنجاری در ساختمان و یا تعداد کروموزوم ها علت حدود ۵۰ درصد سقط های زود هنگام تک گیر می باشد. از میان آنها جابجایی کروموزومی یا Translocation شایعترین ناهنجاری ارثی می باشد. درصد معناداری از سقط مکرر نیز با ناهنجاری در ساختمان و یا تعداد کروموزوم (نظیر آنپلوئیدی، موزائیسم، جابجایی کروموزومی یا حذف و یا معکوس شدن کروموزومی) در ارتباط می باشد. جابجایی کروموزومی در۴ درصد زوج های دارای سقط مکرر دیده شده است در حالیکه این افراد خود سالم می باشند.
۲. سن
با بالا رفتن سن مادر احتمال بروز سقط افزایش می یابد بطوریکه پس از ۴۰ سالگی تقریبا ۱/۳ بارداری ها به سقط می انجامد و این میزان پس از ۴۵ سالگی تقریبا به ۸۰ درصد می رسد. هم چنین افزایش سن پدر نیز امروزه بعنوان عامل خطر زا در بروز سقط مکرر مطرح است.
۳. اختلالات غدد درون ریز
ناهنجاری های هورمونی علت ۱۵ تا ۶۰ درصد سقط های مکرر به شمار می رود، این اختلالات عبارتند از:
نقص فاز لوتئال (Luteal Phase Defect)
پروژسترون عامل مهم جهت لانه گزینی و تداوم بارداری می باشد، بنابراین اختلال در تولید و یا عملکرد پروژسترون بر روند بارداری تاثیر مستقیم دارد. نقص فاز لوتئال که با نقصان تولید پروژسترون همراه است می تواند در بروز سقط نقش داشته باشد گرچه در این زمینه اختلاف نظرهایی وجود دارد.
دیابت
دیابت ملیتوس کنترل نشده می تواند با سقط مکرر همراه شود. مطالعات متعدد ارتباط مستقیم بین افزایش میزان هموگلوبین گلیکوزیله ( Hb A1 c) و بروز سقط و بد شکلی های مادرزادی را نشان داده است.
سندروم تخمدان پلی کیستیک
میزان سقط در افراد مبتلا به PCOS حدود ۲۰ تا ۴۰ درصد می باشد. مکانیسم های دخیل در این زمینه گرچه ناشناخته است اما می تواند با مقادیر افزایش یافته LH ، تستوسترون و آندرستندیون سرم که بر آندومتر تاثیر نامطلوب دارد و یا مقاومت به انسولین که در این بیماران مشاهده می شود، مرتبط باشد.
اختلال هورمون های جنسی که در افراد مبتلا به PCOS پدیدار می شود همچنین می تواند سبب تخمک گذاری زود و یا دیر هنگام، پذیرش ضعیف آندومتر، آشفتگی در تولید، ترشح و عملکرد پروستاگلاندین ها، عوامل رشد و سیتوکاین ها شود که در حفظ و سلامت بارداری موثرند.
بیماری های غده تیروئید
میزان سقط در زنان دارای مقادیر بالای آنتی بادی های تیروئیدی ( آنتی TPO و یا آنتی TG) نسبت به زنان طبیعی بیشتر می باشد. بیماری های خود ایمن تیروئید با دلایل نامشخص می تواند با نقص در لانه گزینی و ناباروری همراه باشد. پرکاری و کم کاری کنترل نشده غده تیروئید نیز با ناباروری و سقط در ارتباط است.
هیپرپرولاکتینمیا:
پرولاکتین موجود در سرم، در مقدار طبیعی، نقش مهمی در حفظ بارداری و تداوم آن دارد. در افراد دچار هیپرپرولاکتینمیا درمان های پایین آورنده میزان پرولاکتین با میزان بالای موفقیت بارداری همراه بوده است.
۴. ناهنجاری های رحمی
بد شکلی های مادرزادی رحم در ۱۰ تا ۱۵ درصد زنان دارای سابقه سقط مکرر دیده شده است. از دست رفتن حاملگی می تواند به علت اشکال در Distention رحم و یا لانه گزینی باشد. رحم دارای تیغه که شایعترین بد شکلی رحم است با ضعیف ترین احتمال در موفقیت بارداری همراه می باشد بطوریکه شانس زنده ماندن جنین در موارد درمان نشده تنها ۶ تا ۲۸ درصد و میزان سقط بالاتر از ۶۰ درصد می باشد. لیومیوما، پولیپ های اندومتر و چسبندگی داخل رحم نیز از دیگر ناهنجاری های رحم اند که با سقط مکرر مرتبط می باشد.
۵. ترومبو فیلی و عوامل فیبرینولیتیک
ایجاد لخته در عروق بخش مادری جفت که کاهش و یا نقص در گردش خون جفت را سبب می گردد. می تواند سبب سقط دیر هنگام جنین، محدودیت رشد داخل رحمی، پارگی جفت و یا مسمومیت حاملگی شود. بیماری های ارثی که با افزایش احتمال لخته در مادر همراه اند مرگ جنین در نیمه دوم بارداری را باعث می شود ولی ارتباط آنها با بروز سقط در نیمه اول بارداری چندان روشن نمی باشد.
۶. عوامل محیطی و استرس
علی رغم توجه بیماران شواهد نسبی بر وجود ارتباط بین عوامل مربوط به شغل، استرس و تماس با مواد شیمیایی محیط با سقط مکرر وجود ندارد.
۷. عوامل دیگر
ارتباط بین سقط مکرر با چاقی، مصرف دخانیات، الکل و کافئین نا مشخص می باشد. برخی عوامل عفونى نظير لیستريا مونوسيتوژنز، توکسوپلاسما گوندی، ویروس سیتومگال و ويروس هرپس سیمپلکس عوامل شناخته شده ای در ایجاد سقط های تک گیر می باشد، اما ارتباط انها با سقط مکرر به اثبات نرسیده است.
درمان بیماران با سابقه سقط مکرر به علت ایجاد کننده این نوع از سقط بستگی دارد.
در برخی از بیماران علت دقیقی برای سقط مکرر یافت نشده و بنابراین درمان خاصی نیز صورت نمی گیرد. اما بدون مداخله به طور کلی شانس موفقیت در بارداری های بعدی بیش از ۵۰ درصد است.
به طور کلی نظارت دقیق زنان با سابقه سقط مکرر طی بارداری اهمیت ویژه ای دارد اما حتی با درمان صحیح نیز احتمال سقط در هر بارداری وجود دارد.
گزینه های درمانی شامل:
افرادی که دارای مشکل کروموزومی هستند اغلب به مشاور ژنتیک ارجاع داده می شوند. برای بررسی بیشتر مشکلات کروموزومی در بارداری، برداشت نمونه پرزهای جفتی یا آمنیوسنتز نیز انجام می شود. ممکن است در برخی موارد لقاح آزمایشگاهی (IVF) با تشخیص ژنتیکی پیش از لانه گزینی (PGD) برای تشخیص موارد ناهنجاری انجام شود.
در این روش به مدت چند روز دارویی به زن تزریق می شود که منجر به رشد چندین تخمک می شود. این تخمک ها تحت یک عمل جراحی بسیار کوچک از درون تخمدان برداشته شده و به درون هر تخمک یک اسپرم تزریق شده و فرصت رشد رویان داده می شود. یک سلول رویان از طریق نمونه برداری برداشته شده و تحت بررسی ژنتیک قرار گرفته می شود تا از انتقال سلول تخم مشکل دار جلوگیری کند.
در سندرم آنتی فسفولیپید، داروهای ضدانعقاد خون، مانند «هپارین» تجویز می شود که شانس تولد نوزاد زنده را افزایش می دهد، اما تجویز آسپرین در بهبود روند درمان اهمیتی ندارد.
در برخی از مطالعات، استفاده از «متفورمین» در دوران بارداری با کاهش احتمال سقط جنین در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک همراه بود.
پروژسترون درمانی، در زنان با سابقه سقط مکرر در برخی مطالعات تاثیر مفیدی داشته است.
سرکلاژ ( دوختن) دهانه رحم در موارد شک به نارسایی دهانه رحم برای نگهداری محصولات حاملگی معمولا در سقط های سه ماه دوم استفاده می شود. سرکلاژ با خطر تحریک انقباضات رحمی همراه است. تاثیرمفید سرکلاژ در دهانه رحم کوتاه تر از ۲۵ میلی متر افزایش پیدا می کند.
اگر زن مبتلا به ناهنجاری ساختاری رحمی باشد، بر اساس نوع ناهنجاری عمل جراحی صورت می گیرد.
در موارد مشکلات تیروئیدی یا دیابت نیز داروهای خاص تجویز شده و فرد درمان می شود.
با افزایش تعداد سقط مکرر، پیامد بارداری در بارداری های بعدی بدتر می شود و فرد از نظر روحی و جسمی تحت تاثیر قرار می گیرد. بنابراین پیگیری و درمان به موقع از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
