بارداری تنها دلیل بزرگ شدن رحم نیست، دو علت شایع دیگر یکی فیبروم رحمی و دیگری آدنومیوز نیز از علت های شایع این امر هستند.
فیبروم‌های رحمی توده‌های غیر سرطانی رایجی در دیواره عضلانی رحم هستند. فیبروم بیشتر در زنان بالای ۳۰ سال رواج دارد. با اینکه برخی از آنها بسیار کوچک هستند، برخی دیگر نیز بزرگ میشوند. عوامل هورمونی و ژنتیکی در رشد فیبرومها تأثیر دارند. ممکن است یک زن تنها یک فیبروم یا چندین فیبروم داشته باشد.
فیبروم رحم که همچنین به نام‌های لیومیوم یا میوم شناخته میشود، یک توده از عضله فشرده و بافت لیفی است که روی دیواره رحم (و گاهی خارج از آن) رشد می‌کند. این توده میتواند به کوچکی یک نخود فرنگی یا به بزرگی یک گریپ‌فروت باشد. تومور‌های فیبروم در ۵۰ تا ۸۰ درصد از زنان وجود دارند. علائم و نشانه‌های فیبروم رحمی شامل موارد زیر هستند:
خونریزی سنگین واژینال؛
درد شکم؛
فشار لگن؛
تکرر ادرار؛
یبوست.
همیشه دردهای شکمی یا خونریزی واژینال را سریع به پزشک‌تان اطلاع دهید.
آیا فیبروم رحمی میتواند موجب بروز عوارضی در طی دوران بارداری شود؟
توده‌ها معمولاً قبل از بارداری توسعه می‌یابند، با این حال بسیاری از زنان تا زمانی که سونوگرافی انجام نداده‌اند یا تحت آزمون لگنی قرار نگرفته‌اند، از وجود آن بی‌خبرند. اگر قبل از بارداری از وجود فیبروم رحمی باخبر بودید، از پزشک در مورد اندازه و موقعیت آن سؤال کنید و بپرسید چه مشکلاتی را میتواند ایجاد کند و شما باید مراقب کدام علائم باشید.
بسیاری از زنانی که یک یا تعداد بیشتری از این توده‌های غیر سرطانی را دارند، در دوران بارداری دچار عارضه‌ای نمی‌شوند. ۱۰ تا ۳۰ درصد از خانم‌های بارداری که فیبروم رحمی دارند، دچار عوارضی میشوند که شایع‌ترین آنها دردهای شکمی است که معمولاً با خونریزی سبک و خفیف واژینال نیز همراه هستند. البته جنین به ندرت تحت تأثیر قرار میگیرد، مگر اینکه خونریزی قابل توجه باشد.
حتی اگر علائم ذکر شده را تجربه کنید، احتمال اینکه جنین مشکلی پیدا کند، بسیار اندک است؛ با این وجود ریسک سقط جنین یا زایمان زودرس در صورتی‌که به فیبروم رحمی مبتلا باشید به میزان بسیار اندک بالا می‌رود. فیبروم رحمی گهگاه میتواند موجب شود که نوزاد در موقع زایمان در موقعیت غیرطبیعی قرار بگیرد. آنها همچنین می‌توانند زایمان را به تأخیر بیندازند یا در نزدیکی دهانه رحم قرار بگیرند و راه عبور نوزاد را مسدود کنند. تمام این مشکلات (هر چند نادر)، می‌توانند احتمال سزارین را افزایش دهند.
فیبروم رحمی چگونه درمان میشود؟
فیبروئید‌های دردناک معمولاً با استراحت در بستر، کمپرس‌های سرد و درصورت لزوم با دارو، درمان میشوند. پزشک‌تان ایمن‌ترین درمان را به شما پیشنهاد میدهد و علائم معمولاً در عرض چند روز فروکش می‌کنند.
توده‌ها گاهی اوقات به دلیل هورمون‌های بارداری بزرگ‌تر میشوند. به دلایلی که هنوز به خوبی شناخته نشده‌اند، توده‌ها ممکن است در دوران بارداری کوچکتر هم بشوند. پزشک‌تان ممکن است از شما بخواهد سونوگرافی انجام دهید تا ببیند توده‌ها بزرگ‌تر شده‌اند یا خیر یا احتمال دارد عوارضی ایجاد کنند یا نه.
آدنومیوز هنگامی رخ میدهد که بافتی که بطور طبیعی داخل رحم را پوشانده است (و به آن در اصطلاح پزشکی اندومتر گفته میشود) قطور و ضخیم شده که امر میتواند منجر به ایجاد غدهای به نام آدنومیوما شود.
آدنومیوز چیست؟
آدنومیوز یك بیماری خوش خیم رحم است كه در آن استروما و غدد اندومتری در داخل میومتر یافت می شوند. این تهاجم اندومتر به میومتر، سبب القای هیپر تروفی (بزرگ شدن) و هیپرپلازی ( افزایش ) میومتر میشود و رحم را به طور منتشر بزرگ میكند.
میزان بروز:
آدنومیوز را تنها میتوان از طریق آزمایش میكروسكوپیك یك نمونه به دست آمده در هنگام هیستركتومی (برداشتن رحم) تشخیص داد. به همین دلیل میزان بروز دقیق این اختلال ناشناخته است.به طور كلی چنین بر آورد میشود كه ۲۰% زنان مبتلا به آدنومیوز هستند.
آدنومیوز با به دنیا آوردن نوزاد در ارتباط است. چنین برآورد شده است كه حداقل ۸۰% زنان مبتلا به این اختلال، افرادی با زایمان های قبلی هستند. آدنومیوز بیشتر از همه در زنان ۵۰ _ ۴۰ ساله سبب به وجود آمدن علایم میشود.
پاتولوژی:
در حالت تیپیك رحم مبتلا به آدنومیوز قوام خمیری دارد وبه صورت یكدست بزرگ میشود.تقریبا ۸۰% رحمهای دارای آدنومیوز، وزنی بیش از ۸۰ گرم دارند،اما وزن بیش از ۲۰۰ گرم برای رحمی كه به عنوان تنها روند پاتولوژیك مبتلا به آدنومیوز است، حالتی نامعمول به حساب می آید.
علایم:
همانطور كه قبلا گفته شد آدنومیوز بیشتر ازهمه در زنان ۵۰ _ ۴۰ ساله سبب پیدایش علایم میشود. تقریبا ۶۰% زنان دچار خونریزی غیر طبیعی رحم و ۵۰% زنان دچار هیپر منوره (خونریزی بیش از ۸ روز)میشوند و در ۲۵% موارد متروراژی (خونریزی نامنظم) رخ میدهد.
تشخیص:
تنها در ۱۵% موارد آدنومیوز به درستی قبل از عمل تشخیص داده میشود. دو دلیل برای این درصد پایین تشخیصی وجود دارد:
۱ ) تعداد زیادی از بیماران كه تنها مبتلا به آدنومیوز هستند و به قولی اكثر آنها علامتی را بروز نمیدهند؛ و
۲ ) آدنومیوز غالبا تحت الشعاع مسائل پاتولوژیك توأم ( مثل لیومیوم و اندومتریوز ) قرار میگیرد. سونوگرافی لگن ممكن است بر این اختلال دلالت داشته باشد اما روشی قطعی برای تشخیص به حساب نمی آید. نقش MRI در تشخیص آدنومیوز تاكنون مشخص نشده است.
درمان:
تنها درمان قطعی برای آدنومیوز، هیستركتومی كامل با یا بدون حفظ تخمدانهاست. پروژستینهای صناعی سود بخش نیستند و ممكن است در واقع میزان درد لگن را در برخی از بیماران افزایش دهند.
کوچک بودن رحم نیز از علل نازایی است، که میتوان آن را با ترکیباتی از استروژن به سایز نرمال رساند. درمان نازایی را نیز باید با پیگیری انجام داد. روشهای کمک بارداری متعددی وجود دارد و میتوان با استفاده از آنها باردار شد.
میانگین اندازه رحم
معمولا سه بعد از رحم است که برای تعیین اندازه رحم ارزیابی میشود. این ابعاد عبارتند از طول رحم ، که از فوندوس (بالاترین نقطه از مرکز رحم) تا دهانه خارجی اندازه گیری میشود. طول رحم همچنین میتواند از بخش قدامی خلفی محاسبه شود، که حداکثر طول بخش سهمی مانند در این جهت است. عرض رحم با برآورد حداکثر سطح مقطع فوندوس اندازه گیری میشود.
اندازه رحم بسته به سن و شرایط هورمونی زن تغییر می‌کند. قبل از اینکه دختری به سن بلوغ برسد، اندازه طبیعی طول رحم حدود ۳٫۵ سانتی متر است. قطر قدامی خلفی در این زمان حدود ۱ سانتی متر است. زمانی که دختر به سن بلوغ می‌رسد، با توجه به افزایش در ترشحات هورمونی، رحم شکل گلابی شکل مناسب خود را بدست می‌آورد، و ابعاد آن نیز افزایش می‌یابد. اندازه طبیعی رحم ۷٫۶ سانتی متر × 4.5 سانتی متر × 3 سانتی متر است، که طول آن ۷٫۶ سانتی متر و عرض آن ۴٫۵ سانتی متر است. ضخامت آن (قطر قدامی خلفی) معمولا در حدود ۳ سانتی متر است. حجم رحم متغیر است و بین cc 75و cc 200 نوسان می‌کند. وزن رحم در حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ گرم است و به طور متوسط، میتوان گفت به اندازه مشت زن است.
اندازه غیر طبیعی رحم
اندازه رحم ممکن است تاثیر منفی بگیرد و در صورت ضخیم شدن پوشش رحم به طور قابل توجهی کوچکتر شود. در این مورد، منظور این است که حجم رحم کاهش می‌یابد، چون اندازه لومن با توجه به رشد دیوار های عضلانی کاهش می‌یابد. از سوی دیگر، وضعیتی ممکن است که در آن اندازه رحم با توجه به حضور دو رحم بیش از حد معمول میشود، که به آن رحم دوگانه نیز گفته میشود.
رحم میتواند در دوران بارداری چندبرابر سایز طبیعی اش رشد کند. اگرچه رحم بزرگ شده ممکن است، نشانه ای از فیبروئید و یا کیست باشد، به ویژه هنگامی که در زنان یائسه دیده میشود، یعنی زمانی که انتظار می‌رود رحم به دلیل قطع ترشحات هورمونی و شروع یائسگی کاهش سایز یابد . علائم بسیاری برای رحم بزرگ وجود دارد که میتواند به سریع‌ترین شناسایی این بیماری کمک کند تا در اسرع وقت تشخیص داده شده و درمان شود.
بنابراین، مراقب هر نوع نشانه‌های رحم بزرگ باشید و برای جلوگیری از عوارض بعدی به موقع درمان کنید.
