استروژن یک هورمون زنانه است که توسط تخمدان ها ترشح می شود. در حالی که هورمون استروژن برای رشد متناسب اندام های زنانه و بسیاری تاثیرات فیزیولوژیک در زنان مهم است، سطح این هورمون در مردان بسیار پایین بوده و قطعا افزایش آن می تواند به اختلالات جدی در مردان منجر شود.
گیرنده های استروژن در تمامی قسمت های بدن و مخصوصا در سلول های مغزی، استخوان، رگ های خونی، کبد و البته دستگاه تناسلی مرد و زن وجود دارند.
اما همانطور که گفتیم ترشح آن در مردان کمتر و در زنان بیشتر است و البته لازم است بدانیم که این هورمون نقش بسیار مهمی در حفظ بارداری سالم بر عهده دارد.
کلسترول خون بالا
کلسترول یک ماده مومی شکل است که از یک طرف توسط کبد هر فردی تولید می شود و از طرف دیگر از طریق مصرف بسیاری از مواد غذایی وارد بدن می شود.
کلسترول برای تولید ویتامین دی در بدن، بعد از مواجهه با نور خورشید مورد نیاز است. در واقع اشعه فرابنفش خورشید بعد از تابش به سطح پوست، کلسترول را که در پوست بدن ذخیره است به ویتامین دی تبدیل می کند و ویتامین دی با تاثیر بر دستگاه گوارش و افزایش جذب کلسیم نقش بسیار مهمی در پیشگیری و درمان پوکی استخوان بر عهده دارد.
دیگر آنکه کلسترول ماده اولیه تولید بسیاری از هورمون ها، مخصوصا هورمون های جنسی و نیز ماده اولیه تولید اسیدهای صفراوی و در نتیجه هضم و جذب چربی غذاها می باشد. کلسترول همچنین ماده مهمی در تشکیل دیواره سلول های بدن است.
همانطور که می دانید این ماده در مواد غذایی با منشاء حیوانی وجود دارد، نظیر گوشت، تخم مرغ و لبنیات پرچرب.
بالا بودن کلسترول خون، خطر بسیاری از بیماری ها نظیر بیماری های قلبی و عروقی، سکته مغزی و قلبی را در پی دارد.
عوامل موثر در کلسترول خون
– چاقی
– جنسیت
– وراثت
– برنامه غذایی
– سن
ارتباط بین استروژن و کلسترول
متخصصان می گویند کاهش میزان هورمون استروژن در دوران یائسگی خانم ها، می تواند باعث افزایش سطح کلسترول LDL یا همان کلسترول بد خون شود.
افزایش کلسترول بد خون و کاهش کلسترول خوب (HDL)، شرایط را برای ایجاد بیماری های قلبی عروقی آماده می کند.
همچنین استروژن از سیستم عروقی و رگ های خونی محافظت می کند. متخصصان این اثر استروژن را به تحریک ترشح نیتریک اکسید و و در نتیجه انبساط و بزرگی رگ های خونی مرتبط می دانند و از این طریق است که فشار خون را کاهش می دهد.
پس به راحتی می توانیم به اثر حفاظتی استروژن در دوران قبل از یائسگی یک خانم پی ببریم.
هورمون‌درمانی یائسگی
استروژن درمانی بی خطر است؟
هورمون درمانی در زنان یائسه می تواند برای درمان و پیشگیری از پوکی استخوان، اختلالاتی نظیر افزایش چربی خون و فشار خون و به طور کلی اختلالات ناشی از کاهش استروژن مفید باشد.
متخصصان استفاده از هورمون درمانی را فقط برای پیشگیری از افزایش چربی خون و کلا بیماری های قلبی عروقی مناسب نمی دانند، زیرا محققان معتقدند استروژن درمانی بعد از یائسگی، خطر بیماری های قلبی عروقی و سکته را در تمامی افراد کاهش نمی دهد.
از طرف دیگر در زنانی که سابقه خانوادگی سرطان های هورمونی نظیر سرطان سینه را دارند، مکمل یاری با استروژن می تواند خطر ابتلا و یا گسترش سرطان در این زنان را افزایش دهد.
در عوض انجمن قلب آمریکا، تغییرات سبک زندگی، رژیم غذایی، فعالیت بدنی و همچنین کنترل وزن و پرهیز از سیگار و دخانیات را برای زنان در معرض خطر بیماری های قلبی عروقی توصیه کرده است.
چگونه فشار عصبي بر هورمون ها تأثير مي گذارد؟
بديهي است كه استرس و فشار عصبي رابطه اي مستقيم با هورمون هاي زنانه دارد. شايد بارها تجربه كرده باشيد كه مسافرت يا استرس بر عادت ماهيانه تان تأثير مي گذارد. واقعاً چه اتفاقي مي افتد؟
داستان از اين قرار است كه وقتي ما به مدت طولاني تحت فشار عصبي هستيم، مستعد سندرم جنرال آدابشن (General Adaption syn) مي شويم. اين روند سه مرحله دارد:
۱- واكنش هشداري: اولين مواجهه با واكنش استرس زا را گويند؛ يعني وقتي بدن پر از هورمون هاي تنشي، مانند كورتيزول مي شود، اگر دائم تحت فشار عصبي باشيد، حتي ورزش، مراقبه و … هم كارآمد نخواهد بود و كورتيزول همچنان در سطح بالا باقي مي ماند و در اين زمان كورتيزول از سلول هاي عصبي، ماهيچه اي و استخوان ها براي توليد انرژي استفاده مي كند. ميزان بالاي كورتيزول منجر به افزايش وزن، خستگي، عصبانيت و احتمالاً پوكي استخوان مي شود.
اگر استرس ادامه يابد، بدن ممكن است حتي پروژسترون را هم به كورتيزول تبديل كند! پروژسترون هورموني است كه براي سلامت سلول هاي تناسلي (باروري) ضروري است و در عين حال بر خلق و خو و هماهنگي جسماني ما هم تأثير مي گذارد و كمبود آن باعث پوكي استخوان مي شود. به هر حال بدن تحت فشار عصبي، پروژسترون از دست مي دهد.
۲- مرحله مقاومت: اگر فشار عصبي براي مدت طولاني ادامه يابد، غدد فوق كليه خسته مي شوند و هورمون هاي تنشي (كورتيزول) افت مي كنند. همان طور كه ميزان بالاي كورتيزول خوب نيست، ميزان كم آن نيز عوارض در پي دارد. افرادي كه ميزان كورتيزول خون شان پايين است، تمايل زياد به شيريني دارند، دچار افزايش وزن، حساسيت، تپش قلب، بي خوابي، افسردگي، خستگي، اشكال در حافظه، ناتواني در تمركز، يائسگي زودرس و ناراحتي هاي عادت ماهيانه و … مي شوند.
۳- مرحله خستگي: وقتي هورموني تنشي از غده فوق كليه به مدت طولاني ترشح شوند، اين غدد خسته شده و بايد استراحت كنند؛ وگرنه دچار افسردگي مي شوند و بيماري هايي مثل افسردگي، ورم، ضعف سيستم ايمني و … بروز مي كند. بنابراين در جامعه ما كه چالش هاي جسمي و روحي فراواني وجود دارد (مشكلات مالي، ناامني، چالش هاي عاطفي و استرس)، شيوع بالاي اختلالات هورموني امري بديهي است.