برای ارزیابی وزن كودك فاكتورهای فراوانی را می‌توان لحاظ كرد. آیا همیشه لاغر بوده است؟ آیا هر دو والدینش لاغرند؟ وضعیت كودكی كه تمایل ژنتیكی به لاغری دارد با كودكی كه همیشه نرمال و قوی بوده و به تازگی از وزنش كاسته شده یا افزایش وزنش متوقف شده، فرق دارد. حتی اگر كودك شما به تازگی شروع به لاغر شدن كرده باشد هم چندان جای نگرانی نیست.
دكتر استیون دانیلز، پروفسور امراض كودكان در مركز پزشكی بیمارستان كودكانِ سینسیناتی و عضو گروه تغذیه آكادمی می‌گوید «به خاطر داشته باشید كه وزن كودك عنصری دینامیك است و با توجه به رشد تغییر می‌كند».
دانیلز معتقد است وقتی افزایش قد بر افزایش وزن پیشی بگیرد، فرزند شما مدتی لاغرتر به نظر می‌رسد تا زمانی كه دوباره افزایش وزن او آغاز شود. همین طور ممكن است كه به تدریج افزایش وزن كودك بر افزایش قد او پیشی بگیرد و باعث اضافه وزن او شود. دانیلز می‌گوید پزشكان متوجه شده اند كه كودكان بسیاری با افزایش سن دچار اضافه وزن می‌شوند درحالی كه بسیاری شان در ابتدا كمبود وزن داشته اند.
بهترین راه در تشخیص كمبود وزن و راههای مقابله با آن، آن است كه با پزشك كودك قراری بگذارید و او رژیم و وزن كودك را ارزیابی كند.
پزشك چگونه تشخیص می‌دهد كه فرزندم كمبود وزن دارد؟
پزشك فرزند شما فاكتورهای مطرح شده فوق را بررسی می‌كند : وزن والدین چه قدر است و چه مدت لاغر بوده است. همچنین عادتهای غذایی كودك و سلامت عمومی‌اش را بررسی می‌كند. احتمالا درباره مشكلات پزشكی كودك كه ممكن است در لاغر شدنش تاثیر گذاشته باشد، مثل اسهال مزمن یا استفراغ، هم خواهد پرسید.
پزشك قد و وزن كودك را اندازه می‌گیرد و روی نمودار رشد ترسیم می‌كند. امروزه پزشكان از نسل جدیدی از نمودارهای رشد استفاده می‌كنند كه توسط سازمان كنترل بیماری تهیه شده و شاخص توده بدنی كودك یا BMI را لحاظ می كند؛ این شاخص نسبت وزن و قد را در تعیین میزان تناسب آنها اندازه گیری می‌كند. BMI نسبت به مقیاس وزن شاخص بهتری برای تركیب بدن است. درحالی كه BMI در بزرگسالان به كمك فرمول مستقیم وزن و قد محاسبه می‌شود، فرمول تعیین BMI در كودكان جنسیت و سن را هم لحاظ می‌كند، چرا كه تركیب بدن با افزایش سن كودك تغییر پیدا می‌كند.
اگر BMI كودك شما كمتر ازصدك ۵ ام باشد، كمبود وزن دارد. پزشك سوالاتی درباره رژیم غذایی كودك می‌پرسد تا به كمبودهای اصلی پی ببرد. وی ممكن است راهنمای هرم غذایی را در اختیارتان قرار دهد تا به كمك آن دریابید كدام گروه غذایی به قدر كافی به فرزندتان نمی‌رسد. احتمالا معاینه جسمی هم به عمل می‌آورد و آزمایشی هم می‌گیرد تا مطمئن شود دلیل پزشكی دیگری در كار نباشد، مخصوصا اگر كودك شما خوب غذا می‌خورد اما تغییروزن پیدا نمی‌كند.
چگونه به افزایش وزن فرزندم كمك كنم؟
با فرض این كه كودك شما هیچ مشكل پزشكی ندارد، بهتر است به او كالری بیشتری بدهید. برای بعضی از كودكان افزایش غذاهای سالم چرب كه برای قلب ضرری ندارند، مثل آووكادو، گردو، بادام و روغنهای نباتی كالری بیشتری را برای رشد به بدنشان می‌رساند. وعده‌های غذایی سالم و پركالری به همراه میان‌وعده به كودكتان بدهید تا به قدر كافی غذا بخورد.
دانیلز هشدار می‌دهد كه به هیچ وجه برای افزودن وزن كودك، به او غذاهای بی‌ارزش نخورانید. عادتهای غذایی در سنین آغازین كودكی شكل می‌گیرند و بعدها كه ثابت شدند، تغییر دادن شان دشوار می‌شود.
زمان غذاخوردن را طولانی و مطبوع كنید. هروقت كه می‌توانید دور هم بنشینید و از وقت و غذایی كه با هم می‌خورید لذت ببرید. كودكان را درگیر مراحل برنامه‌ریزی غذایی، خرید (مثلا از او برای تهیه میوه و نان از مغازه كمك بگیرید)، و تهیه مواد غذایی بكنید تا به غذا و غذاخوردن علاقه‌مند گردد. همچنین، به كودكتان اجازه ندهید خود را مشغول كاری كند و از خوردن وعده‌های غذایی شانه خالی كند. اگر می‌خواهید كودكتان اضافه وزن پیدا كند، لازم است كه مرتب غذا بخورد.
در اینجا فهرستی از غذاهای سالم با كالری بالا تهیه شده كه می توانید به كودكتان بدهید:
لبنیات – شیر كامل، پنیر، پنیر روستایی ، ماست، بستنی، سوپ خامه‌دار، پودینگ
پروتئین – تخم مرغ، كره بادام زمینی، سوپ لوبیا، آجیل
كربوهیدرات‌ها – نان، ماكارونی و پنیر، پاستا، نان تست ، پنكك، پوره سیب زمینی، برشتوك گرم
اگر كودكتان بدغذا است و غذاهای جدید را در رژیمش نمی‌پذیرد، ممكن است پزشك او نوشیدنی‌های مكمل پركالری را توصیه كند. این مكمل‌ها مزه شیربستنی می‌دهند و ویتامینها و املاح معدنی را كه به بدن كودك نمی‌رسد، تامین می‌كنند.
البته دقت كنید كه كودكتان خود را آنقدربا نوشیدنی‌هایی مثل شیر و آبمیوه سیر نكند كه میلی به وعده غذایی اصلی نماند. سعی كنید مصرف آبمیوه را به یك لیوان در روز و شیر را به دو فنجان در روز محدود كنید.
در حالی كه علاقه‌مندید پیشرفت كودكتان را تحت نظر داشته باشید، شروع به وزن مرتب كودك در منزل نكنید، چون باعث نگرانی او می‌شود و نسبت به كمبود وزن خود آگاه می‌شود. البته پزشك كودك شما خود ماهی یك بار او را وزن می‌كند و پیشرفت او را مد نظر دارد. درباره این ملاقات ها عادی باشید و مسئله كمبود وزن را خیلی پررنگ نكنید.
اگر وزن كودكم زیاد نشد، چه كنم؟
اگر كودك شما كالری كافی مصرف می‌كند اما به اندازه كافی اضافه وزن نمی‌یابد، همچنان به همكاری با پزشك ادامه دهید تا علت اصلی این وضعیت را پیدا كنید. از طرف دیگر، اگر فرزندتان غذا نمی‌خورد، احتمالا دلایل روانشناختی وجود دارد كه باید با درمانگر كودك خود مطرح كنید. احتمالا پزشك كودك كسی را به شما معرفی می‌كند.
البته به احتمال فراوان، با صبر و اتخاذ برنامه مداوم غذایی و میان وعده‌ها فرزندتان به تعادل قد و وزن مطلوبی خواهد رسید.
کلسیم و وزن گیری جنین
مصرف مكمل كلسیم در دوران بارداری می‌تواند مستقل از طول مدت بارداری، وزن هنگام تولد را افزایش دهد.
مصرف روزانه یك گرم مكمل كلسیم توسط زنان باردار سالم در سه ماهه سوم بارداری موجب افزایش وزن نوزاد می‌شود.
در این مطالعه ۶۸ زن باردار سالم از هفته ۲۰ تا ۲۸ بارداری وارد مطالعه شدند و بصورت تصادفی در یكی از دو گروه مكمل كلسیم (۳۳نفر) و دارونما (۳۵نفر) قرار گرفتند.
فشار خون، وزن قد و نمایه توده بدنی (BMI) در هر دو گروه مورد بررسی قرار گرفته و نتایج به دست آمده نشان می‌دهد:
هیچ تفاوت معنی داری بین دو گروه از نظر سن، تعداد، زایمان قبلی، قد، وزن و فشار خون با دریافت كلسیم غذایی وجود ندارد.
همچنین نتایج حاكی از آن است كه مصرف مكمل كلسیم بر اندازه‌های قد و دور سر هنگام تولد نوزاد تاثیری نداشته
اما میانگین وزن هنگام تولد در گروه مكمل كلسیم (۳۲۴۱گرم) بیشتر از گروه دارونما (۳۰۱۱ گرم) بوده است.
گرچه اغلب مادرها، با دیدن هیجان کودکان ۷، ۸ ماهه خود و رویش یکی دو دندان کوچولوی آنها وسوسه می‌شوند علاوه بر فرنی و سوپ سبزیجات، مزه بقیه مواد غذایی را به آنها بچشانند؛ به قول دختر‌خاله‌ام دوقلوهایش با دیدن خوردنی خیلی ذوق می‌کنند و او دلش نمی‌آید منع غذایی بدهد ولی همه ما باید یکسری نکات را رعایت کنیم.
به طور مثال استفاده از جگر سالم پخته نرم شده، به جای گوشت در بعضی موارد، به طور مثال یک بار در هفته را باید در اواسط ماه هشتم شروع کنیم.
استفاده ازحبوبات مانند عدس و غیره که بسیار هم مفیدند بهتر است از پایان ۹ ماهگی به بعد شروع شود. پزشکان معتقدند گرچه بیشتر
بچه‌ها نسبت به بیشتر موادغذایی حساسیت نشان نمی‌دهند ولی تا پایان یک سالگی مصرف موادغذایی خاصی ممنوع است…
برای اینکه بتوانم همه آن موارد را دقیقا به شما دوستانم انتقال دهم و در خصوص تهیه غذا برای آرین به آنها دقت کنم لیستی را از دکتر گرفتم که عین آن را برایتان می‌گویم. در اینجا نوشته:
مصرف شیر گاو تا پایان ۹ ماهگی ممنوع ولی آن مقدار از شیر پاستوریزه که در تهیه غذاهایی چون فرنی و حریره بادام مصرف می‌شود اشکالی ندارد. از پایان ۹ ماهگی به بعد در شیرخوارانی که از شیرمادر محرومند به عنوان نوشیدنی و یا حتی جایگزین شیرخشک می‌تواند استفاده شود.
از پایان ۹ ماهگی شیرخشک هیچ مزیتی نسبت به شیر پاستوریزه ندارد. گذشته از این موضوع یکسری غذاها را نباید تا پایان یک سالگی به کودکمان بدهیم. عسل، سفیده تخم‌مرغ، شکلات، خربزه، کیوی، انواع توت‌ها، نوشابه‌های گازدار و آبمیوه‌های صنعتی، سوسیس و کالباس و پفک و چیپس و حتی شکلات جزو این موارد ممنوع هستند.
در خانواده‌هایی که زمینه آلرژی موادغذایی وجود دارد گروه دیگری از مواد را باید با دقت و تاخیر شروع کنیم. به طور مثال محصولات دریایی مانند میگو و ماهی را نباید تا سه سالگی به بچه بدهیم. مرکبات به استثنای لیموشیرین، آجیل و گندم و شیرگاو هم بهتر است تا سه سالگی داده نشود. سفیده تخم‌مرغ هم تا ۱۸ تا ۲۴ ماهگی منع مصرف دارد. بعضی از مادرها می‌گفتند ما آلرژی تنفسی، گوارشی یا پوستی به موادغذایی خاصی داریم. دکتر به آنها توصیه کرد این علایم را خوب بشناسند و اگر چنین حساسیتی دارند به فرزند خود آن غذا را ندهند یا با تاخیر و دقت شروع کنند.