گاهی اوقات فکر می کنیم که برخوردهای مودبانه را به فرزندمان آموخته ایم ولی مشاهده می کنیم که توصیه ها و آموزش های ما را فراموش کرده است و مجبوریم بار دیگر از ابتدا آغاز کنیم.
توجه داشته باشید که یادگیری کودکان از طریق تکرار و تذکر امکان پذیر است لذا، اگر قصد تربیت فرزندتان را دارید، نباید از تکرار و تذکر خسته و ناامید شوید. رفتارهای مودبانه شامل رعایت احترام والدین، آموزگاران، دوستان و بستگان است که در این صورت، همه اطرافیان رفتار مودبانه فرزندتان را خواهند ستود. رفتار مودبانه، طیفی گسترده از برخوردها را شامل می شود که از «لطفا» و «متشکرم» تا دست نزدن به کیک تولد قبل از بریدن آن، تعارف کردن به دیگران، مصرف کردن غذایی که به آن دست زده ایم و یا اجازه گرفتن برای برخی فعالیت ها ادامه دارد.
آموزش برخوردهای مودبانه به کودکان، گونه ای از تربیت است که به نوع کاری که برای آنها انجام می دهید بستگی ندارد، بلکه به چگونگی جلب همکاری آنها وابسته است.
آدل فابر و الن مازلیش، پنج روش کلیدی برای جلب همکاری کودکان تعیین کرده اند:
۱_ توضیح دادن درباره رفتاری که مشاهده می کنید.
۲_ دادن اطلاعات.
۳_از یک کلمه برای یادآوری استفاده کنید.
۴_صحبت کردن درباره ی احساساتی که دارید.
۵_ یادداشت برداشتن برای جلوگیری از فراموش کردن مواردی در آینده.
در اینجا به موردی می پردازیم که کاربرد عوامل یاد شده را روشن می سازد. به جای این که بگویید «چند بار باید به تو بگویم که به این شیرینی ها دست نزن؟» نخست رفتاری را که انتظار دارید به طور مختصر بیان کنید: «اولین تکه شیرینی را که دست زدی بردار»، دوم، اطلاعاتی به او بدهید و بگویید دست او ممکن است آلوده باشد، لذا با مصرف کردن کیکی که دست زده است، از گسترش آلودگی جلوگیری خواهد کرد. درباره میکروب توضیح زیادی ندهید بلکه روی با ملاحظه بودن تاکید داشته باشد. یادآوری و تذکر این موارد باید قبل از وقوع حادثه باشد. سوم، از یک کلمه برای یادآوری استفاده کنید و بگویید «شیرینی». چهارم، درباره احساساتی که دارید صحبت کنید و بگویید «من دوست ندارم که تو به همه شیرینی ها دست بزنی».
فابر و مازلیش تاکید دارند که برخورد را باید با بیان انتظارات خود آغاز کنید. این روش در مورد کودکانی که سن بیشتری دارند بسیار موثر است. بگویید: «من انتظار دارم که تو به همه شیرینی های این بشقاب دست نزنی».
کودکان در سنین دو تا دو و نیم سالگی می آموزند که از واژه های مودبانه نظیر «لطفا»، «متشکر» و «قابلی ندارد» استفاده کنند. کودکان دوساله معمولاً می گویند «من می خواهم» و شما باید به آنها بیاموزید که درخواست خود را به گونه ای مودبانه مطرح کنند. این کار ممکن است ماه ها به طول بینجامد و میزان پیشرفت آن به قدرت سخنگویی فرزندتان بستگی دارد.
کودکان در سنین سه تا سه و نیم سالگی می آموزند که رفتارهای مودبانه ای همچون دست نزدن به همه غذاها، منتظر دیگران شدن برای صرف غذا و اجازه گرفتن داشته باشند. آنها متوجه می شوند که چنین رفتارهایی باعث برانگیختن تحسین دیگران خواهد شد. آنها می فهمند که اگر رفتاری پسندیده داشته باشند، ما را خوشحال می کنند و اگر رفتاری ناشایست داشته باشند، تنبیه می شوند و اگر سعی کنند، قادر به یادگیری چیزهای جدید خواهند بود. آنها در واقع نتایج اعمال و رفتارهای خود را درک می کنند.
رفتارهایی نظیر قطع نکردن صحبت دیگران بسیار اهمیت دارد. آموزش رفتارهای بهتر و مورد پسند، به برنامه ریزی نیاز دارد. انتظار نداشته باشید که فرزندتان بدون کمک شما، رفتاری مودبانه داشته باشد. از دوستان او دعوت کنید تا به خانه شما بیایند و با فرزندتان بازی کنند و طی بازی کردن، ساعتی را هم برای استراحت آنها تعیین کنید.
اگر می خواهید به خانه یکی از بستگان خود بروید که فرزندتان علاقه ای به او ندارد، به او بگویید: «می خواهیم به منزل عمه برویم، ملاقات ما کمی طولانی خواهد شد. اگر تو به آرامی بازی کنی و حرف های ما را قطع نکنی، وقتی از خانه عمه بیرون آمدیم به پارک خواهیم رفت تا بازی های مورد علاقه ات را انجام دهی».
تعیین جایزه ای معقول برای کودکان، آنها را تشویق می کند تا رفتاری شایسته داشته باشند. ولی قدری منصف باشید و دیداری را که مورد علاقه فرزندتان نیست زیاد طولانی نکنید.
اکنون به نکاتی کلیدی اشاره می کنیم که می تواند در آموزش رفتارهای مودبانه به کودکان سودمند باشد:
۱_ کودکان با مشاهده چگونگی برخورد ما با دیگران می توانند طرز برخورد با سایرین را بیاموزند. آیا وقتی چیزی از دستمان افتاد و کسی آن را برداشت و به ما داد، از او تشکر می کنیم؟ آیا از فرزند خود تشکر می کنیم؟ آیا از کلمات مودبانه ای نظیر «لطفا»، «متشکرم» و «قابلی ندارد» استفاده می کنیم؟ آیا وقتی اشتباهی کردیم عذرخواهی می کنیم؟ نحوه رفتار ما نشان دهنده ارزش ها و فرهنگ ماست.
2_ آموزش برخوردهای مودبانه به کودکان موجب می شود تا ندای وجدان آنها تقویت شود و بتوانند خشم خود را کنترل کنند.
۳_به فرزندتان بیاموزید بدون این که گفتار دیگران را قطع کند، سخنان خود را اظهار نماید. دکتر بارتون اشمیت در کتاب سلامت کودک شما می گوید: «اگرچه کودکان علاقه دارند حرف بزنند ولی باید بیاموزند هنگامی که فرد دیگری سخن می گوید، منتظر شوند تا سخن او به پایان برسد». دکتر اشمیت توصیه می کند به فرزند خود بگویید: «وقتی صحبت خود را با دوستم به پایان رساندم، به سخنان تو گوش خواهم داد». به او پیشنهاد کنید که سرگرم کاری شود تا صحبت شما خاتمه یابد.
۴_ اگر فرزندتان به درخواست شما توجه نمی کند، برای او مجازات تعیین نمایید. اگر سن فرزندتان از سه سال بیشتر است، نخست به او تذکر بدهید و سپس او را از برخی فعالیت های مورد علاقه اش محروم سازید.
5_کودکان باید بیاموزند که اعضای خانواده آنها دارای احترام اند. لذا، وقتی مشغول صحبت با تلفن هستند نباید مزاحم مکالمه آنها شد. تعیین کردن مقررات صریح و روشن موجب می شود فرزندتان به بازی مشغول شود تا تلفن شما به پایان برسد.
6_منصف باشید، به فرزند خود بیاموزید که اگر کاری اضطراری با شما داشت بگوید:«پدر، من به شما احتیاج دارم». گفت و گوی تلفنی طولانی کودکان را تحریک می کند تا سخنان شما را قطع کنند. سعی کنید در مواقعی که فرزندتان خواب یا سرگرم بازی است، گفت و گوهای تلفنی خود را انجام دهید.
