کم شدن سرعت رشد جنین در هفته های آخر بارداری، مشکل خطرناکی است که در بسیاری از بارداری ها رخ می دهد. تشخیص به موقع این مشکل، به حفظ سلامت جنین در بارداری کمک زیادی می کند. در موارد شدید، تنها راه بهبود رشد جنین، زایمان زودتر از موعد مادر است. گروه دیگری از این جنین ها را تا یک زمان معین مورد پایش قرار می دهند، طوری که مادر باید تمام این مدت به طور منظم تحت نظر پزشک قرار بگیرد. شیوه زندگی مادر برای جنین هایی که به این مشکل دچار شده اند سرنوشت ساز است. شیوه صحیح زندگی شامل تغذیه سالم، ورزش متناسب با سن و وضعیت بارداری، زندگی در هوای سالم، دوری از دود سیگار و مصرف الکل و مواد مخدر و دوری از استرس می باشد.علل شایع کاهش رشد جنین به شرح ذیل می باشد.
اختلالات جفت:
جفت مسئول تامین غذا و اکسیژن برای جنین است. اگر جفت ناهنجاری داشته باشد یا طی دوران بارداری غذا رسانی به جنین توسط جفت مختل شود، رشد جنین دچار اختلال می شود. همچنین ممکن است محل قرارگیری جفت در رحم، اختلالاتی را برای جنین ایجاد کند که به آن جفت سر راهی می گویند یا جفت کمی از رحم جدا گردد که به آن جدا شدن زودرس جفت می گویند. هر یک از این اختلالات یاد شده، می تواند رشد جنین را کم کند.
فشار خون بارداری:
در مادران بارداری که دچار فشار خون بالا هستند، رگ های خونی تنگ می شود و خون رسانی به بافت های بدن کند می گردد. بنابراین خون رسانی به جنین در حال رشد نیز کاهش می یابد. به همین علت است که معمولا مادران با فشار خون بالا، نوزادانی کم وزن به دنیا می آورند .فشار خون بالا می تواند منجر به مسمومیت بارداری شود. لازم به ذکر است که فشار خون بالا در حاملگی بسیار خطرناک است و اگر درمان نشود و تحت کنترل قرار نگیرد، عوارض آن تنها به کاهش وزن جنین ختم نخواهد شد.
ناهنجاری های کروموزومی جنین:
جنین هایی که دارای ناهنجاری های کروموزومی هستند، اغلب روند رشد کندتری نسبت به جنین های سالم دارند. برخی از ناهنجاری های کروموزومی جنین شامل این موارد می باشد: آنانسفالی، نقص های کلیوی، سندروم داون (منگولیسم) و نقص های دیده شده در حین تولد.
بیماری های مادر در زمان بارداری:
اغلب دیده شده زنانی که در زمان حاملگی بیماری های زمینه ای داشته اند، فرزندانی با وزن کم به دنیا می آورند. بیماری های زمینه ای شایع در مادران عبارت است از: دیابت، کم خونی داسی شکل، اختلالات انعقادی خون، بیماری های کلیوی، بیماری های قلبی و عروقی و بیماری های ریوی.
سن مادر:
عامل مهم دیگر، سن مادر است. بهترین سن بارداری ۲۳ تا ۲۹ سالگی است و سن قابل قبول ۲۰ تا ۳۵ سالگی می باشد.
مصرف الکل و سیگار:
مصرف الکل در بارداری توسط مادر سبب عقب ماندگی ذهنی، ناهماهنگی حرکتی، حافظه و زبان معیوب و از همه مهم تر بیش فعالی کودک می شود. عامل دیگری که اکثر افراد فکر می کنند خیلی تاثیرگذار نیست، مصرف سیگار می باشد. نیکوتین که ماده اعتیاد آور توتون سیگار است، باعث می شود جفت به صورت غیرطبیعی رشد کند و این امر، انتقال مواد غذایی را به جنین کاهش می دهد و باعث کم وزنی جنین می گردد. از سوی دیگر، سیگار کشیدن تراکم مونوکسیدکربن را درخون مادر افزایش می دهد. مهم ترین اثر سیگار، تاخیر رشد جسمی کودک و کم وزنی او هنگام تولد است. همچنین موجب کاهش مقاومت بدن کودک در برابر بیماری ها می گردد.
تذکر: مادرانی که سیگار می کشند، به علت کمبود اکسیژن رسانی به جفت و جنین، اغلب نوزادانی با وزن کم به دنیا می آورند. کاهش رشد جنین در مادران سیگاری تنها یکی از عارضه هایی است که جنین را تهدید می کند. عوارض دیگری مانند احتمال ابتلا به بیماری های قلبی، تنفسی، پوستی و … نیز در کمین این جنین ها می باشد.
آلودگی هوا:
دانشمندان دریافته اند مادرانی که در دوران بارداری در معرض میزان بالایی از آلودگی هوا قرار دارند، بیشتر نوزادان با وزن کم به دنیا می آورند، زیرا آلودگی هوا، اکسیژن محیط زندگی را کم می کند و جنین در حال رشد را با کمبود اکسیژن روبه رو می نماید. بنابراین مادران باردار باید مراقب باشند و زمانی که آلودگی هوا زیاد است و رسانه های مختلف افراد را از رفت وآمد غیرضروری در شهر منع می کنند، از خانه بیرون نروند.
سوءتغذیه مادر:
سن و وزن مادر بر روند رشد جنین تأثیر می گذارد. اگر مادر وزن کمی داشته باشد و طی حاملگی افزایش وزن قابل قبول نداشته باشد، احتمال کاهش رشد جنین وجود دارد. همچنین سن مادر نیز مهم است. اگر سن مادر بالای ۴۵ سال و کمتر از ۲۰ سال باشد، احتمال کم وزن بودن جنین نیز زیاد می باشد.
زایمان های قبلی مادر:
مادرانی که در زایمان های قبلی خود، سابقه زایمان زودرس (نوزاد نارس) داشته اند، در زایمان های بعدی خود نیز احتمال کم وزن بودن نوزادشان وجود خواهد داشت. بنابراین این دسته از مادران باید مراقب باشند و در حاملگی های بعدی خود مدام تحت نظر پزشک متخصص زنان قرار بگیرند.
چند قلویی:
مادرانی که بیش از یک قل، باردار هستند (دو قلو و چند قلو زایی)، معمولا احتمال بیشتری وجود دارد که نوزادانی کم وزن به دنیا آورند، زیرا حجم رحم مادر نمی تواند همزمان چند جنین را با وزن طبیعی در خود رشد دهد. به همین علت است که مادرانی که چند قلو حامله هستند، باید بیشتر تحت مراقبت پزشک متخصص قرار بگیرند.
