دو روز پس از زایمان، پستان مادر شروع به پر شدن می کند؛ این اولین نشانه آمدن شیر مادر است. پرولاکتین، هورمونی که به بدن مادر سیگنال تولید شیر می دهد، در طول مدت بارداری افزایش می یابد. با این وجود، اثرات آنها با تولید هورمون پروژسترون کاهش می یابد. این هورمون توسط جفت تولید می شود، که مانع از پاسخ بدن به پرولاکتین می شود. تولید طبیعی شیر مادر تنها زمانی شروع می شود که نوزاد متولد می شود و هورمون های جفت بدن مادر را ترک کرده اند.
خانم های باردار گاهی متوجه می شوند که از سینه های آن ها شیر ترشح می شود. کلستروم اولین شیر غنی و خامه ای است که سینه خانم از اواسط بارداری شروع به تولید می کند. این ماده، غذایی مغذی و ضروری برای نوزاد می باشد که پیش از تولید شیر ترشح می شود.
چه چیزی باعث آمدن شیر مادر می شود؟
پرولاکتین، کورتیزول، اکسایتوسین و انسولین، هورمون هایی هستند که برای تولید شیر مادر ضروری هستند و بدن در دوران بارداری آنها را تولید می کند. با این وجود، تولید شیر مادر تنها سی تا چهل ساعت پس از تولد شروع می شود. هورمون پروژسترون، که از تولید شیر مادر جلوگیری می کند، پس از تولد نوزاد و جدا شدن جفت از رحم کاهش می یابد. این کاهش پروژسترون باعث تولید شیر مادر می شود. تغذیه با شیر مادر بهترین گزینه برای نوزادان تازه متولد شده است. اما متاسفانه این مسئله برای بعضی از مادران در ابتدای زایمان فراهم نیست.
برخی از دلایل کاهش مقدار شیر مادر یا تولید نشدن آن
قرص کنترل زایمان
اکثر داروهای کنترل زایمان توسط دستکاری هورمون ها عمل می کنند. این دستکاری های مصنوعی ممکن است پیامدهای کوتاه مدت و درازمدت بر سلامتی خانم ها ایجاد کند. بعضی از خانم ها پس از تولد نوزاد شروع به مصرف دارو می کنند و این عمل باعث عدم تولید شیر پس از زایمان می شود.
فرزند اول
معمولا در زایمان اول احتمال تاخیر در تولید شیر وجود دارد. تولید شیر و پر شدن سینه ها برای مادرانی که اولین فرزند خود را به دنیا آورده اند، می تواند تا ۵ روز بعد از زایمان طول بکشد. در زایمان های بعدی شیر مادر زودتر تولید خواهد شد.
زایمان دشوار
حتی با وجود دانش، مهارت و تکنولوژی که در اختیار ما است، برنامه ریزی همه چیز کار دشواری است. این مسئله در خصوص بارداری نیز درست است. مسائل متعددی وجود دارد که در هنگام زایمان نوزاد با آن مواجه می شوید. از زایمان سخت و خونریزی گرفته تا اشتباهات مراقبین و کارکنان پزشکی؛ همه می تواند منجر به ایجاد مشکل در طول زایمان شود. فشارهای ناشی از چنین زایمانی ممکن است بر تولید شیر مادر تاثیر بگذارد.
مصرف شیر به مقدار کم
در حالت ایده آل، هر چقدر نوزاد بیشتر شیر بخورد، مادر شیر بیشتری تولید می کند. اگر نوزاد به قدر کافی شیر نخورد، شير باقیمانده اجازه نمی دهد سینه شير توليد کند. در این حالت باید شیر اضافی دوشیده شود تا شیر بیشتری تولید شود. ماساژ سینه ها باعث افزایش جریان شیر می شود. همچنین مصرف بیشتر شیر توسط نوزاد نیز باعث تخلیه سینه و تولید شیر بیشتر می شود.
استرس
زندگی در دنیای امروز باعث شده است زمان کمتری برای خانواده و دوستان داشته باشیم. استرس به عنوان یکی از دلایل اصلی بسیاری از بیماری ها شناخته شده است. این بیماری ها شامل اضطراب، بیماری قلبی، افسردگی و تولید شیر مادر است. استرس باعث می شود بدن به شکل متفاوتی واکنش نشان دهد و رفتار کند.
زایمان پر تنش
زایمان سزارین و طولانی باعث افزایش هورمون استرس می شود، که به طور مستقیم بر تولید شیر مادر تاثیر می گذارد.
عدم تعادل هورمونی
به هم خوردن تعادل غده تیروئید باعث تولید شیر کمتر می شود. در میان هورمون های مهم، استروژن و پروژسترون با بزرگ شدن سینه، بلوغ و شروع باروری در زنان ارتباط دارند. پرولاکتین در تولید شير در دوران بارداری و اکسي توسين به جريان شير از طريق مجاري کمک می کند. عدم وجود این هورمون ها به دلیل عملکرد غده تیروئید و یا هر عامل دیگری با تولید شیر مادر تداخل ایجاد می کند.
زایمان زودرس
در هنگام زایمان زودرس بافت غدد لنفاوی در سینه مادر، زمان لازم برای رشد ندارد که می تواند تولید شیر مادر را به تاخیر بیندازد.
شیوه زندگی
حاملگی یک مرحله ی ظریف است که نیاز به توجه زیادی دارد. شیوه زندگی سالم، رژیم نامناسب، مصرف الکل، مصرف مواد مخدر، مصرف سیگار و مصرف کافئین بالا می تواند بر تولید شیر مادر تاثیر بگذارد.
دیابت
یکی از مهمترین هورمونهای تولید شیر مادر، انسولین است. دیابت موجب نوسان در مقدار انسولین می شود که می تواند شروع شیردهی را به تاخیر بیندازد.
مصرف برخی داروها و گیاهان
مانند داروهای کنترل زایمان برخی داروهای دیگر و بعضی از گیاهان می توانند با تولید شیر مادر تداخل داشته باشند. در خصوص تمام داروهایی که مصرف می کنید با پزشک خود مشورت کنید. گیاهانی نظیر ریحان، سرکه، جعفری و نخود فرنگی مانع تولید شیر مادر می شوند. بهتر است با پزشکان و متخصصین رژیم غذایی برای تولید شیر مادر صحبت کنید
داروهای مسکن
اگر در طول زایمان داروهای تسکین درد تجویز شوند، ممکن است شروع شیردهی را به تاخیر بیندازند.
محیط زیست و محیط اطراف
افزایش آلودگی هوا، آلودگی آب و مواد غذایی همراه با تخریب محیط زیست، واقعیت های زندگی مدرن است. چنین عواملی ممکن است با تولید شیر مادر تداخل داشته باشند. اگرچه نمی توان از این واقعیت ها به طور کامل دور شد، اما مطمئنا می توان اقدامات احتیاطی خاصی را در خصوص مواد غذایی و آب انجام داد. همچنین به خانم هایی که شیردهی انجام می دهند توصیه می شود از مکان های پرجمعیت و آلوده دور بمانند.
تغذیه با شیر مادر
در طی چند ساعت اول پس از زایمان، دوشیدن شیر بسیار مهم است. زیرا خروج شیر قدیمی برای تولید شیر جدید ضروری است.
حجم ذخیره
مقدار شیر تولید شده و ذخیره شده در سینه خانم مربوط به اندازه سینه های او نیست، بلکه به میزان شیر تولید شده در سینه مربوط است. بعضی از خانم ها سینه های بزرگی دارند اما شیر کمی دارند و برخی برعکس هستند. گاهی اوقات، یک سینه شیر بیشتری از دیگری تولید می کند! خانم هایی که شیر بیشتری توليد و ذخيره مي كنند، بايد دفعات بیشتری به نوزاد شير بدهند يا به مقدار بیشتر شیر را بدوشند.
اضطراب
استرس، ترس و ناامنی ناشی از تاخیر در تولید شیر می تواند مسائل را پیچیده تر کند و باعث “نیامدن شیر مادر” شود.
مایعات IV
تجویز مایعات IV (تزریق داخل وریدی یا تزریق وریدی) هنگام تولد می تواند شروع شیردهی را به تاخیر بیندازد.
از دست دادن خون
غده هیپوفیز می تواند در اثر خونریزی بیش از حد در طول زایمان آسیب ببیند. این غده، که در مغز قرار دارد، مسئول تحریک شیردهی است. از دست دادن بیش از پنج صد میلی لیتر خون باعث نگرانی می شود.
جفت
باقی مانده جفت می تواند باعث آزاد شدن پروژسترون شود که مانع از شروع شیردهی می شود.
سن
زایمان در سن بالا یکی از دلایل تاخیر در تولید شیر است.
موادغذايي افزايش دهنده حجم شير مادر
گیاهانی مانند: ریحان، بادام زمینی، ترخون، زیره و رازیانه معطر خاصیت ضد نفخ داشته و با ورود به شیر مادر از دل درد کودک جلوگیری می کنند.
ریحان جزء گیاهان معطر و دارای خاصیت ضد نفخ برای مادر و کودکان است و رازیانه نیز همانند ریحان دارای همان خاصیت به اضافه دارای هورمون های گیاهی است که از طریق تحریک با غدد مترشحه شیر باعث افزایش شیر مادران شیرده می شود.
۱- خوردن ماش پخته زیاد کننده ی شیر است.
۲- خوردن آب هویج برای ازدیاد شیر مفید است.
۳- خوردن تخم ترب به اندازه ۲ گرم در شبانه روز باعث زیاد کردن شیر می شود.
۴- مصرف شوید و تخم شوید اثر آرام بخش در ناراحتی های عصبی داشته و افزاینده شیر بانوان است.
۵- خوردن لوبیا پخته، به صورت های غذایی زیاد کننده شیر مادران است.
۶- مجموعه مواد غذایی موجود در اسفناج برای زیاد کردن شیر بانوان کاملا موثر است.
۷- دمصرف دم کرده گل بابونه در ازدیاد شیر بانوان موثر است.
۸- آب گوشت تهیه نموده که دارای نخود و لوبیا باشد و مقدار ۲۰۰ گرم سركه شیره در آن مخلوط نموده میل کنند.
۹- خوردن کاهو با سرکه شیره در ازدیاد شیر نافع است.
۱۰- خوردن گرمک موجب ازدیاد شیر است.
۱۱- ماءالشعیر را با شربت نیلوفر میل نمایند.
۱۲- آب هندوانه زیاد کننده شیر بانوان شیرده می باشد.
۱۳- گندم را بو دهند با دانه های کنجد و نبات، قاووت (قُووِتو) نموده میل کنند.
۱۴- خوردن سیب ترش، شیر مادران را زیاد می کند.
۱۵- سیاه دانه نیز با خاصیت ضد درد، ضد سرطان، هضم کننده غذا، کاهش دهنده پرفشاری خون باعث افزایش شیر مادران می شود و مصرف روزانه ۲ گرم سیاه دانه بلامانع است که بهتر است دانه ها له تا اثر آن ها بیشتر شود. تاکنون عوارض جانبی از سیاه دانه مشاهده نشده و مصرف آن در دوران بارداری توصیه می شود.
مادران در دوران شیر دادن چه غذاهایی را نباید بخورند؟
در بعضی از مادران شیرده، با مصرف غذاهایی مانند: گوجه فرنگی، توت فرنگی، پیاز، سیر، سبزیجات خام، انواع کلم، ادویه جات و چاشنی ها، مشکلات گوارشی یا شلی مدفوع، مخصوصا در ماههای اول تولد در کودک ایجاد می کند و ممکن است شیر آنها بوی آن ماده غذایی را بدهد و حتی میوه هایی مانند: زردآلو و آلو و خوردن بیش از حد بعضی میوه ها مانند: هندوانه و هلو ممکن است باعث ایجاد گاز در روده و دردهای شکمی کودک گردد.
اگر شیر مادر تولید نشود یا دیر تولید شود چه کاری باید انجام داد؟
در صورتی که شیر مادر بعد از زایمان تولید نشود، نباید ناراحت یا ناامید شوید. نگرانی باعث افزایش هورمون استرس می شود که این وضعیت را پیچیده تر می کند. ماساژ سینه ها هر دو ساعت باعث تولید شیر می شود. شیردهی بخشی از طرح زیبای طبیعت برای ایجاد پیوند بین مادر و کودک است. عدم تولید شیر امری بسیار نادر و بعید است. توصیه می شود با پزشکان و متخصصان تغذیه مشورت کنید تا شرایط را بررسی کنند. مهمتر از همه، مادران باید از نظر فیزیکی و عاطفی مراقبت خود باشند.
منبع خبر : baelm
