هيستروسکوپي يک روش تشخيصي-درماني است که در بيماري‌هاي زنان و نازايي کاربرد دارد. پزشک با استفاده از اين روش مي‌تواند داخل رحم را به‌طور مستقيم مورد بررسي قرار دهد. اين روش معمولاً در خونريزي‌هاي شديد دوران قاعدگي، قاعدگي‌هاي طولاني مدت، خونريزي و لکه‌بيني در فواصل بين قاعدگي و در ارزيابي بيماران نابارور، جهت تشخيص علت خونريزي و بررسي داخل حفره رحم انجام مي‌گيرد (هيستروسکوپي تشخيصي). چنانچه ضمن انجام اين روش، کار درماني نيز انجام شود، هيستروسکوپي درماني ناميده مي‌شود.
هيستروسکوپي تشخيصي:
هيستروسکوپي روش تشخيصي با ارزشي در بررسي ناباروري، سقط مکرر و خونريزي غيرطبيعي رحمي مي‌باشد. هيستروسکوپي تشخيصي براي بررسي داخل رحم استفاده مي‌شود و در تشخيص وضعيت غيرطبيعي رحم مانند فيبروم داخلي، اسکار (بافت ناشي از التيام زخم) و چسبندگي، پوليپ (توده بافتي) و اختلال‌هاي مادرزادي کمک‌کننده است.
هيستروسکوپي تشخيصي تحت بي‌حسي موضعي يا بي‌هوشي عمومي خفيف انجام مي‌شود. به‌منظور کاهش خطر در صورت حاملگي احتمالي، هيستروسکوپي تشخيصي معمولاً پس از قاعدگي انجام مي‌شود.
براي انجام هيستروسکوپي ابتدا فرد در وضعيت مناسب (پوزيشن ليتوتومي) قرار مي‌گيرد، سپس دهانه رحم (سرويکس) پس از بي‌هوشي با استفاده از ابزار مخصوص، جهت عبور هيستروسکوپ و ساير ابزار مورد لزوم، باز مي‌شود. هيستروسکوپ يک ابزار ميله مانند باريک است که در انتهاي آن دوربين حساسي قرار دارد. اين وسيله از کانال دهانه رحم به قسمت تحتاني رحم وارد و سپس گاز دي اکسيد کربن و يا محلول‌هاي خاص از طريق آن به حفره رحمي وارد مي‌شود. اين گاز يا محلول، حفره رحمي را باز کرده و پزشک را قادر مي‌سازد تا قسمت‌هاي داخلي رحم را کاملاً بررسي کند.
هيستروسکوپي درماني:
با هيستروسکوپي درماني مي‌توان بسياري از ضايعات کشف‌شده در جريان هيستروسکوپي تشخيصي را درمان کرد. هيستروسکوپي درماني هم‌زمان با لاپاروسکوپي تشخيصي نيز قابل انجام است. هيستروسکوپي درماني شبيه هيستروسکوپي تشخيصي است، ولي هيستروسکوپ مورد استفاده پهن‌تر بوده تا وسائل جراحي مانند قيچي، فورسپس نمونه‌برداري، ليزر، الکترود و …. از طريق هيستروسکوپ وارد رحم شود. به‌وسيله اين عمل درماني، فيبروم، بافت اسکار و پوليپ از داخل رحم برداشته مي‌شود. بعضي از اختلال‌هاي مادرزادي نيز مثل سپتوم رحمي ( تيغه داخل رحمي)، از طريق هيستروسکوپ قابل اصلاح است. پس از ترميم، معمولاً سوند ادراري فولي يا IUD داخل رحم گذاشته مي‌شود تا از ايجاد بافت اسکار و چسبندگي ديواره‌هاي رحم جلوگيري شود. پس از جراحي براي مهار عفونت و تحريک ترميم اندومتر، ممکن است آنتي‌بيوتيک و يا داروهاي هورموني تجويز شود.
زماني‌که علت خونريزي شديد رشد بيش از حد آندومتر است و بيمار تمايل به هيسترکتومي ندارد، براي جلوگيري از خونريزي شديد رحمي مي‌توان از روش هيستروسکوپي درماني براي برداشت آندومتر استفاده شود، لاپاروسکوپي تشخيصي نيز مي‌تواند هم‌زمان انجام شود تا پزشک بتواند داخل و خارج رحم را هم‌زمان ببيند.
عوارض هيستروسکوپي بسيار نادر بوده و به‌ندرت تهديد کننده است. شايع‌ترين عارضه نادر، سوراخ شدن رحم است اما معمولاً سوراخ ايجادشده خودبه‌خود ترميم مي‌شود و به‌ندرت احتياج به جراحي ترميمي دارد. عوارض نادر ديگري که مربوط به محلول مصرف‌شده براي باز کردن لوله‌هاي رحمي مي‌باشد شامل ادم ريه، اختلال تنفسي، اختلالات انعقادي، کاهش حرارت بدن و واکنش‌هاي شديد آلرژي است. عوارض مربوط به هيستروسکوپي درماني شامل صدمه به اندام‌هاي داخل شکمي و خونريزي بوده و عوارض تهديد‌کننده بسيار نادر است.
بعد از انجام هيستروسکوپي ممکن است براي چند روز ترشح واژينال و درد وجود داشته باشد. نزديکي براي چند روز و تا زماني که خونريزي وجود دارد ممنوع است. فعاليت طبيعي در عرض ۲-۱ روز برقرار مي‌شود. اگر سوند ادراري فولي در رحم گذاشته شده است، پس از چند روز برداشته مي‌شود. درمان هورموني براي چند هفته پس از جراحي ادامه مي‌يابد.
در گذشته، تشخيص و اصلاح اختلالات زنان به جراحي‌هاي بزرگ و بستري شدن احتياج داشت. ولي لاپاروسکوپي و هيستروسکوپي باعث شده است که پزشکان اين اختلالات و ضايعات را به طور سرپائي تشخيص داده و درمان کنند.
شایع‌ترین دلیل استفاده از هیستروسکوپی، تشخیص علل خونریزی غیر طبیعی رحم است. خونریزی غیر طبیعی شامل دوره‌های قاعدگی طولانی‌تر، شدیدتر و خونریزی بین دوره‌های قاعدگی است. همچنین هیستروسکوپی در موارد زیر نیز به کار گرفته می‌شود:
از بین بردن چسبندگی‌هایی که به دلیل عفونت یا جراحی‌های قبلی رحم ایجاد شده‌اند.
یافتن دلایل سقط جنين به خصوص اگر خانم دو سقط مکرر داشته باشد.
قرار دادن ایمپلنت‌های کوچک در داخل لوله‌های فالوپ که ابزاری برای جلوگيري از بارداري به طور دائمی است.
کمک به تعیین محل پولیپ و فیبروئید و برداشتن آنها (ضایعات غیر سرطانی که در داخل رحم رشد می‌کنند).
برداشتن آیودی‌هایی که در رحم قرار داده شده‌اند.
قبل از هیستروسکوپی
با در نظر گرفتن موارد زیر می‌توان خطرات ناشی از هیستروسکوپی را کاهش داد:
موارد منع مطلق (بارداری، ناتوانی در دیلاته کردن گردن رحم، زنانی که سرطان سرویکس، اندومتریال و التهابات حاد لگنی دارند) در نظر گرفته شود.
وسایل مورد نیاز در دسترس باشند.
جراح از اصول و چک لیستی که در ذهن خود دارد در طی عمل استفاده کند.
قبل از عمل جهت کاهش کرامپ عضلانی، به فرد مسکن داده شود.
هیستروسکوپی چگونه انجام می‌شود؟
قبل از عمل هيستروسكوپي، به منظور شُل شدن عضلات و بیهوشی عمومی یا موضعی، داروهايی به شما داده می‌شود. هیستروسکوپی می‌تواند در مطب پزشک یا در بیمارستان انجام پذیرد. هيستروسكوپي زمانی انجام می‌شود که در دوران قاعدگی نیستید. برای انجام آسان‌تر این عمل باید قبل از هیستروسکوپی، گردن رحم بازتر شود. بدین منظور داروهایی داده می‌شود که روی گردن رحم اثر می‌کند یا از دیلاتورهای مخصوص (گشاد کننده‌ها) استفاده می‌شود.
بعد از هیستروسکوپی
شما قادر خواهید بود در زمان کوتاهی بعد از عمل به منزل بازگردید. داشتن اندکی گرفتگی و ترشحات خوني تا چند روز بعد از عمل، طبیعی است. درمان دارویی برای کاهش درد تجويز خواهد شد.
ابتدا اسپکولوم و سپس هیستروسکوپ وارد واژن شده و از گردن رحم به سمت داخل رحم حرکت داده می‌شود. یک محلول مایع مانند سالین (آب و نمک) از داخل هیستروسکوپ به داخل رحم فرستاده می‌شود. میزان مایع استفاده شده، طي عمل چک می‌شود. این فرآیند باعث اتساع رحم می‌گردد. محلول کمک می‌کند که خطوط رحم و همچنین ورودی لوله‌های فالوپ رحم بهتر دیده شوند. به منظور انجام بيوپسي، وسيله کوچکي از ميان هیستروسکوپ عبور داده می‌شود.
بیمار از شب قبل، هیچ چیز نخورد و ننوشد.
خطرات هیستروسکوپی
هیستروسکوپی یک فرآیند تقريباً بي خطر است. با این وجود ممکن است خطراتی چون سوراخ شدن رحم یا گردن آن، خونریزی، عفونت و هماتوم در رحم به ندرت رخ دهد. در صورت مشاهده علائم زیر باید با پزشک خود تماس بگیرید:
ترشحات غیر طبیعی از واژن
خونریزی شدید
تب بالای ۳۸ درجه
دردهای شدید شکمی
