این بیماری كه عاملی ویروسی دارد نه‌تنها باعث ایجاد زگیل‌های زشت و دردناك در ناحیه تناسلی می‌شود بلكه بعضی از انواع آن، خطر سرطان دهانه رحم در خانم‌ها و سرطان ناحیه تناسلی و مقعد در آقایان را هم تا حد زیادی بالا می‌برد. خبر خوب اینكه خوشبختانه برای این ویروس واكسنی تولید شده است كه می‌تواند از ابتلا به انواع خطرناك زگیل تناسلی و سرطان پیشگیری كند، اما اینكه واكسن برای چه كسانی تاثیرگذار است و در چه سنی باید تزریق شود، سوالی است كه دكتر مسعود مردانی و دكتر ژانت سروش، متخصصان بیماری‌های عفونی به آن پاسخ می‌دهند.
همه زگیل‌ها سرطان‌زا نیستند
حدود ۱۰۶ نوع سروتیپ ویروس زگیل (HPV) وجود دارد كه هم روی نواحی تناسلی و هم روی نواحی غیرتناسلی می‌توانند ایجاد زگیل كنند. دكتر مسعود مردانی، فوق تخصص بیماری‌های عفونی معتقد است شایع‌ترین انواع زگیل‌ها در ناحیه‌ای به جز دستگاه تناسلی ایجاد می‌شوند؛ از جمله پوست دست، صورت، پا، مخاط و. . . .عمده این زگیل‌ها توسط نوعی از ویروس HPV ایجاد می‌شوند كه با سرطان ارتباطی ندارند. خیلی از آنها را اگر دستكاری نكنیم خودبه‌خود از بین می‌روند، اما دستكاری زگیل معمولا باعث انتشار آن می‌شود. پس یكی از مهم‌ترین راه‌های انتقال اكثر انواع زگیل تماس نزدیك فردی است.
كدام زگیل‌ها خطرناكند؟
دكتر مردانی به كسانی كه روی دست و پا و اندام‌‌شان زگیل دارند، توصیه می‌كند از خاراندن آن، به‌خصوص دست زدن به آن جدا خودداری كنند چون می‌توانند آن را به ناحیه تناسلی انتقال دهند. با این حال سروتیپ‌هایی كه روی دست و پا ایجاد می‌شوند بیشتر نوع ۱، ۲، ۳، ۴، ۷ و ۱۰ هستند كه معمولا باعث زگیل ناحیه تناسلی نمی‌شوند. سروتیپ‌هایی كه باعث زگیل تناسلی می‌شوند؛ نوع ۶، ۱۱، ۱۶ و ۱۸ هستند. دكتر ژانت سروش، متخصص عفونی نیز معتقد است در میان انواع ویروس‌های زگیل تناسلی حدود ۱۵ نوع از آنها جزء تیپ‌های خطرزا برای سرطان گردن رحم هستند كه از این میان، سروتیپ‌های ۱۶ و ۱۸ حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد از موارد سرطان را منجر می‌شوند. حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از موارد سرطان نیز براثر سروتیپ‌های دیگر مثل ۳۱، ۳۳ و. . . ایجاد می‌شوند.
ایمنی تا ۸۰ درصد با تزریق واكسن
اگر سرطان دهانه رحم در مراحل نهایی تشخیص داده شود با مرگ و میر بسیار زیادی همراه است. به همین دلیل از حدود یك دهه قبل در كشورهای پیشرفته دنیا واكسنی برای آن ساخته شده كه توصیه می‌شود دخترها در ۹ تا ۱۱ سالگی آن را تزریق كنند. به گفته دكتر مردانی واكسن «گارداسیل» به صورت سه دوز در طول مدت ۶ ماه در عضله بازو تزریق می‌شود؛ ابتدا دوز اول، سپس دوز دوم ۲ ماه پس از اولین دوز و دوز سوم ۶ ماه پس از اولین دوز. دكتر سروش نیز در این مورد توضیح می‌دهد كه درحال حاضر واكسن برای سروتیپ‌های ۶، ۱۱، ۱۶ و ۱۸ ساخته شده است ولی متخصصان هنوز موفق نشده‌اند برای همه ۱۵ سروتیپ خطرزا یك واكسن تهیه كنند. بعد از تزریق واكسن، پیشگیری‌های بعدی نیز توصیه می‌شود زیرا با این واكسن فقط دربرابر چهار نوع از ۱۵ سروتیپ خطرناك ایمن می‌شویم، بنابراین احتمال ابتلا به انواع دیگر ویروس هنوز وجود دارد اما با تزریق واكسن حداقل خیال‌مان ۸۰- ۷۰ درصد راحت می‌شود زیرا در برابر سروتیپ‌های ۱۶ و ۱۸ كه شایع‌ترین و مهم‌ترین هستند، ایمن می‌شویم.
در آقایان هم سرطان ایجاد می‌كند؟
دكتر مردانی توضیح می‌دهد كه این ویروس در آقایان نیز باعث سرطان پنیس و ناحیه انتهایی دستگاه گوارش و مقعد می‌شود. لازم به ذكر است زگیل‌هایی كه در ناحیه تناسلی و مقعد ایجاد می‌شوند خیلی راحت انتشار و تعدد پیدا می‌كنند زیرا عرق كردن و فرسایش در این ناحیه زیاد است بنابراین به افراد مبتلا توصیه می‌شود با مراجعه به پزشك پوست یا عفونی یا متخصص زنان نسبت به درمان زگیل‌ها اقدام كنند.
هر سال پاپ اسمیر بدهید اگر. . .
در بسیاری از موارد پزشك می‌تواند این زگیل‌ها را فقط با نگاه كردن تشخیص دهد. البته تشخیص آنها در ناحیه تناسلی كمی دشوارتر است. دكتر مردانی در ادامه توضیح می‌دهد كه اگر زگیل را با جراحی برداریم، می‌توانیم با بررسی‌های مولكولی ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت ویروس را تشخیص دهیم و حتی تعیین كنیم آیا این HPV مولد سرطان خواهد بود یا خیر. برای خانم‌هایی كه كوچك‌ترین نشانه‌ای از HPV در دستگاه تناسلی‌شان دارند، توصیه می‌شود حتما به صورت سالانه تست پاپ اسمیر به روش Liquid Based Method انجام دهند كه تا حدودی با پاپ اسمیر معمولی تفاوت دارد. خوشبختانه این روش الان در اكثر شهرهای بزرگ ایران در دسترس است و پاتولوژیست خیلی راحت می‌تواند بگوید كه آیا كوچك‌ترین نشانه‌ای از سرطان وجود دارد یا خیر. اگر سرطان در مراحل اولیه باشد متخصص زنان می‌تواند با كولپوسكوپی یا عمل جراحی ضایعه مشكوك را بردارد و اجازه ندهد سرطان عارضه ایجاد كند.
چرا آمار زگیل در ایران زیاد شده؟
از نظر دكتر مردانی، در رابطه با بهداشت عمومی آنچه اهمیت بیشتری دارد، بروز زگیل در ناحیه تناسلی و مقعد است كه در آقایان ممكن است در ناحیه پنیس و در خانم‌ها در ناحیه واژن و دیگر نقاط دستگاه تناسلی ایجاد شود. طبق مشاهدات، وقتی یكی از شریك‌های جنسی به این بیماری مبتلا می‌شود و از وسایل جلوگیری استفاده نمی‌كند به احتمال دوسوم طرف مقابلش را هم مبتلا خواهد كرد. از آنجایی كه جوانان ما به اندازه كافی درمورد استفاده از وسایل حفاظتی اطلاعات ندارند متاسفانه خیلی راحت به این بیماری مبتلا می‌شوند.
شاید فقط HPV نداشته باشید!
یك نكته مهم، همزمانی عفونت HPV با بقیه عفونت‌های مقاربتی است، بنابراین دكتر مردانی توصیه می‌كند كه اگر فردی در ناحیه تناسلی دچار HPV شده است حتما از لحاظ سایر بیماری‌های مقاربتی مثل سیفلیس، هرپس، ایدز، هپاتیت B و C، سوزاك، كلامیدیا و. . . نیز بررسی شود زیرا فردی كه نسبت به مقاربت بدون وسایل جلوگیری اقدام می‌كند ممكن است همزمان با HPV عفونت‌های دیگر را هم بگیرد. كشف سریع‌تر این عفونت‌ها می‌تواند حیاتی باشد.
بعضی‌ها هیچ علامتی ندارند!
این ویروس وقتی وارد بدن می‌شود ممكن است سال‌ها بی علامت و غیر فعال باقی بماند اما وقتی سیستم دفاعی بدن پایین می‌آید خودش را نشان می‌دهد و زگیل ایجاد می‌كند. به گفته دكتر مردانی اغلب زوج‌هایی كه بدون محافظت، مقاربت انجام می‌دهند متوجه ابتلای همسرشان به این زگیل نمی‌شوند و بعد از مدتی می‌بینند كه دچار زگیل ناحیه تناسلی شده‌اند و وقتی سراغ همسرشان می‌روند متوجه می‌شوند او نیز این ضایعات را دارد. دكتر سروش نیز در این مورد نظر مشابهی دارد. به‌گفته او یكی از مواردی كه در پیشگیری مشكل ایجاد می‌كند این است كه خیلی از افراد مبتلا به‌خصوص آقایان، علائم و مشخصه‌های ظاهری زگیل تناسلی را ندارند و فقط پخش‌كننده ویروس هستند. در مطالعاتی كه روی سرم آقایان انجام شده است مشخص شده حتی تا ۵۰ درصد از آقایان این ویروس را در بدن‌شان دارند و احتمالا در ترشحات‌شان هم دفع می‌كنند، بدون اینكه ضایعه تناسلی مشخصی داشته باشند. البته میزان این احتمال در كشورهای مختلف متفاوت است. پس نداشتن ضایعه تناسلی همیشه دلیل بر سالم بودن فرد نمی‌شود. حتی ضایعات ممكن است نامشخص، ریز و رنگ پوست بدن بوده و درد نداشته باشند.
وسایل حفاظتی برای پیشگیری كافی نیست
دكتر سروش معتقد است وسایل حفاظتی از انتقال‌های مخاطی و تماس‌های عمیق جلوگیری می‌كند، بنابراین درصورتی كه خانم‌ها در نواحی واژینال یا مخاط و آقایان روی آلت تناسلی‌شان مبتلا به زگیل باشند تا حد زیادی از انتقال آن جلوگیری می‌شود، اما وسایل حفاظتی از تماس پوست با پوست نواحی خارجی تناسلی جلوگیری نمی‌كند؛ بنابراین اگر فرد در این نواحی زگیل داشته باشد خیلی راحت با تماس پوستی، آن را منتقل می‌كند. حتی در افرادی كه رابطه‌زناشویی جدی نداشته‌اند، دیده شده كه به علت تماس پوستی ناحیه تناسلی با فرد مبتلا به زگیل تناسلی مبتلا شده‌اند. وسایل جلوگیری احتمال ابتلا به موارد خطرناك داخل واژینال و گردن رحم را كمتر می‌كند و دركل گفته می‌شود حدود ۵۰درصد احتمال ابتلا را كاهش می‌دهد.
تا دیر نشده واكسن بزنید!
دكتر مردانی معتقد است برای پیشگیری از این بیماری باید سن ازدواج را پایین بیاوریم. پدر و مادرها نیز باید دختربچه‌های‌شان را با بردن نزد متخصصان عفونی و درخواست واكسن «گارداسیل» در برابر این بیماری واكسینه كنند. متاسفانه هزینه این واكسن در ایران چون با دلار تعیین می‌شود بالاست و باید كاری کرد که در دسترس همه قرار گیرد. خیلی از كشورها مثل انگلیس، ایالات‌متحده، كانادا و استرالیا تمام دخترهای مدرسه‌ای را در بدو ورود به راهنمایی و انتهای دبستان در برابر این بیماری به صورت رایگان واكسینه می‌كنند زیرا می‌خواهند در چند سال آینده نسلی عاری از سرطان دهانه رحم داشته باشند. اخیرا سازمان جهانی بهداشت تزریق را برای آقایان نیز توصیه كرده است. دكتر سروش نیز توضیح می‌دهد كه این واکسن در ایران همیشه در دسترس نیست اما اگر بیمار تمایل داشته باشد تزریق كند، می‌تواند با دكتر متخصص خود در تماس باشد تا هر موقع واكسن در دسترس قرار گرفت، او را خبر كند.
ویروس زگیل همیشه در بدن می‌ماند؟
وقتی از دكتر سروش سؤال می‌كنیم كه آیا این ویروس پس از ورود به بدن تا آخر عمر در بدن باقی می‌ماند یا خیر پاسخ می‌دهند كه امكان از بین رفتن ویروس وجود دارد. خوشبختانه تعداد زیادی از این ویروس‌ها بعد از حدود ۶ ماه و گاهی ۲۴ ماه از بدن خودبه‌خود پاك می‌شوند. درست مثل زگیلی كه ممكن است روی دست یا پای بچه‌ها ایجاد شود، سیستم ایمنی بدن می‌تواند بر آن غلبه كرده و كلا ویروس را حذف كند. حتی ممكن است به‌طور موقت تغییراتی روی گردن رحم و مخاط واژن ایجاد شود اما آنها نیز امكان دارد بدون درمان خودبه‌خود با سیستم ایمنی بدن رفع شوند. پس اینطور نیست كه اگر فردی مبتلا به ویروس زگیل تناسلی شود تا آخر عمر درگیر باشد و فقط هم به همان نوع مبتلا باشد، بلكه ممكن است یك نوعی را بگیرد، خوب شود و بعد از مدتی دوباره با تماس با یك فرد مبتلا، نوع دیگری از HPV را بگیرد. درنتیجه یك فرد در طول زندگی‌اش، ممكن است مبتلا به چند نوع ویروس HPV در دروه‌های مختلف یا همزمان شود.
بهترین روش‌ها برای درمان زگیل
زگیل‌های غیرتناسلی معمولا خودبه‌خود بهبود پیدا می‌كنند. با این حال دكتر مردانی، استاد دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی در این مورد اضافه می‌كند كه اگر فرد از وجود زگیل ناراحت است، می‌تواند با مراجعه به پزشك آن را برطرف کند. یك راه استفاده از محلول موضعی «پودوفیلین» است. این محلول باید به تناوب و یك روز در میان استفاده شود نه هر روز. خیلی باید دقت شود محلول با پوست سالم تماس پیدا نكند زیرا عارضه ایجاد می‌كند بنابراین باید ابتدا پوست سالم اطراف زگیل را با لاك ناخن یا پماد اكسید دوزنگ پوشاند و بعد از محلول استفاده كرد. به غیر از داروهای موضعی مثل «پودوفیلین» و «پودوفیلوكس» برای از بین بردن زگیل می‌توان از كرم «ایمیكویمود» (Imiquimod) نیز استفاده كرد. این كرم در ناحیه تناسلی بسیار موثر است اما قیمت بالایی دارد و چند عدد از پمادهای كوچكش بیشتر از ۱۰۰ هزار تومان هزینه برمی‌دارد.
علاوه براینها می‌توان از داروی «تری كلراستیك اسید» استفاده كرد. یكی دیگر از روش‌های شایعی كه توسط متخصصان پوست انجام می‌شود «كرایوتراپی» است. در این روش از نیتروژن مایع برای منجمد كردن ضایعات زگیل استفاده می‌شود. متخصصان زنان نیز معمولا با روش‌های جراحی زگیل‌ها را برمی‌دارند. اخیرا استفاده از لیزر نیز باب شده است. در بسیاری از موارد از داروهای ضد ویروس مثل «اینترفرون» نیز استفاده شده است اما هیچ كدام از اینها درمان صددرصد استاندارد گزارش نمی‌شوند. به همین دلیل پزشك باید مجموعه‌ای از راه‌ها را در نظر داشته باشد و باتوجه به شرایط بیمار یكی از روش‌های درمانی را انتخاب كند.
۱ + ۵ نكته مهم درمورد واكسن!
اگر قصد تزریق واكسن گارداسیل را دارید به این شش نكته توجه كنید:
۱٫ در تولید این واكسن تكنولوژی جدیدی به‌كار رفته است، به این صورت كه فقط جدار ویروس را وارد بدن می‌كند و بدن فكر می‌كند خود ویروس وارد آن شده، بنابراین نسبت به آن آنتی‌بادی می‌سازد. پس از ویروس ضعیف شده در آن استفاده نشده است و خود واكسن به هیچ عنوان باعث بیماری نمی‌شود.
۲٫ واكـسـن HPV بی‌خطر است اما تزریق آن در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شود.
۳٫ گرچه تزریق این واكسن قبل از ازدواج توصیه می‌شود اما در صورت امكان بهتر است پس از ازدواج نیز خانم‌های جوان این واكسن را تزریق كنند.
۴٫ خانم‌هایی كه‌واكسینه می‌شوند بهتر است همچنان تست پاپ اسمیر را به صورت منظم ادامه دهند.
۵٫ این واكسن زگیل‌های موجود را درمان نمی‌كند، اما برای افرادی هم كه دچار زگیل شده‌اند توصیه می‌شود زیرا از انواع دیگر ویروس زگیل كه فرد دچار آن نشده است جلوگیری می‌كند.
۶٫ هزینه هر دوز از این واكسن در حال حاضر کمی گران است. این واكسن را می‌توانید از داروخانه‌هایی مثل «13 آبان» یا «29 فروردین» تهیه كنید.
