بسیاری از پدران و مادران که در دوران کودکی و نوجوانی توفیق یادگرفتن یکی از شاخه های هنر موسیقی را نداشته اند، هم اکنون با علاقه به موسیقی گوش می دهند و در عوض سعی میکنند تا فرزندان خود را از فراگیری این هنرروح نواز محروم نکنند.
● کدام ساز؟
اولین سئوال برای هنرآموز یا والدین او این است که کدام ساز را آموزش ببیند و یا اینکه به رشته خوانندگی قدم بگذارد؟ کارشناسان آموزش موسیقی معتقد هستند که :
"نوع ساز به هیچ وجه مهم نیست، نباید انتظار داشته باشید که فرزند شما همانند فلان موسیقی دان مهارت ساز زدن پیدا کرده و الگوهای قدیمی را دنبال کند. مهم آن است که فرزند شما بتواند با ساز انتخابی ارتباط برقرار کند و بتواند نوآوری های جدیدی در نواختن یا استفاده از ساز داشته باشد، موفقیت یعنی همین."
امروزه اغلب کودکان با سازهایی مانند ویلن، ریکوردر و یا پیانو در شاخه غربی و با سازهایی چون سه تار و سنتور در شاخه ایرانی کار را آغاز می کنند. اما نکته مهم آن است که بتوان در مدت فراگیری، تشخیص داد که آیا کودک با ساز خود ارتباط لازم را برقرار کرده یا خیر؟ اگر کودک شما بی صبرانه منتظر فرا رسیدن زمان کلاس خود می شود و یا اغلب با ساز خود خلوت می کند شک نکنید که انتخاب درستی انجام داده اید.
● مشخص کردن علاقه فرزند
آموزش پیانو هنگامی آغاز می شود که کودک به ساز تسلط نسبی داشته باشد.
برای پیدا کردن اینکه فرزند شما به چه سازی علاقه دارد و یا از چه سبک موسیقی بیشتر لذت میبرد، بکار بردن پیشنهادهای زیر می تواند مفید واقع شود :
۱) امکان گوش دادن و مشاهده نحوه نواختن انواع سازهای ممکن را بدون آنکه او متوجه شود شما هدف خاصی را دنبال می کنید برای او فراهم نمایید.
۲) هنگامی که با هم از رادیو ضبط به موسیقی گوش می دهید و یا به کنسرت رفته اید راجع به سبک موسیقی – کلاسیک، اصیل، پاپ و … – با او صحبت کنید.
۳) فقط به فکر انتخاب ساز نباشید، موارد دیگری نیز مهم است. بعنوان مثال هنرجویان کودک گیتار بیس به مراتب کمتر از هنرجویان کودک فلوت یا ریکوردر هستند. ممکن است با فرستادن فرزند خود به کلاس گیتار بیس – که به احتمال زیاد خلوت است – ذوق موسیقی در او کمرنگ شود حال آنکه اگر به کلاس فلوت فرستاده می شد به علت شرکت بیشتر هم سن و سالهای او، علاقه به موسیقی در او متبلورتر می گشت.
۴) قبل از قول دادن به کودک که فلان ساز را برایش خواهید خرید از قیمت آن مطلع شوید تا با بودجه شما هماهنگی داشته باشد.
۵) به احتمال زیاد فرزند شما در اوایل کار از دشوار بودن یادگیری شکایت خواهد کرد، توجهی نکنید و تنها سعی کنید او را تشویق به یادگیری کنید.
۶) تجربه نشان داده است که سازهایی مانند ریکوردر یا پیانو برای شروع کار کودکان مناسبتر هستند و برعکس سازهای مضرابی یا آرشه ای دشوار تر، لذا جز در موارد خاص سعی نکنید که این قانون را زیر پا بگذارید. پس از چند سال تمرین و آشنایی با موسیقی فرزند شما می تواند ساز اصلی خود را انتخاب کند.
۷) علاوه بر همه موارد بالا باید دقت کنید که آیا در منزل خود فضای نگهداری ساز را دارید یا خیر؟ و اینکه سر و صدایی که این ساز ایجاد خواهد کرد آیا ممکن است مزاحم زندگی دیگران شود؟ شاید قبول نکنید ولی همین موضوع اخیر می تواند مانع تمرین و پیشرفت فرزند شما شود.
● آیا فرزند شما آماده فراگیری موسیقی است؟
آموزش ویلن از حدود شش سالگی با سازهای کوچکتر از سایز معمول آغاز می شود.
بسیاری از اساتید موسیقی معتقد هستند که اگر فرزند خود را زودتر از آنچه لازم است به کلاسهای موسیقی بفرستید ممکن است، استعداد موسیقی آنها را برای همیشه کور کنید. کودک ممکن است در صورت برخورد با دشواری های فراگیری ساز نا امید شود و اعتماد بنفس خود را برای مدت زیادی از دست دهد، این امر می تواند برای او در سایر زمینه های زندگی از جمله مدرسه نیز مضر باشد. بسیاری از کودکانی که در سنین زیر ۸ سال به کلاسهای آموزش موسیقی جدی فرستاده می شوند دچار چنین مشکلاتی خواهند.
۱) اگر از زیر ۸ سال می خواهید موسیقی را وارد زندگی فرزند خود بکنید، فلوت ریکوردر بهترین انتخاب است. تجربه نشان داده است از زمانی که کودک انگشتان خود را با اختیار به حرکت در می آورد، می تواند هنرآموز فلوت باشد.
۲) برعکس مورد اول پیانو را باید زمانی شروع کرد که کودک حد اقل بتواند در حالت ایستاده به کلاویه ها تسلط نسبی داشته باشد و قدرت فیزیکی آن برای فشار دادن کلاویه ها کافی باشد.
۳) سازهای زهی از خانواده ویلن معمولا" از سن شش سالگی زودتر شروع نمی شوند، ضمن اینکه یقینا" باید با سازهایی در ابعاد کوچکتر مثل یک هشتم یا یک چهارم آموزش را آغاز کرد.
۴) سازهای بادی – بجز فلوت ، ریکوردر – معمولا" هنگامی شروع می شوند که دندانهای اصلی کودک رشد کرده باشند و کودک قدرت کافی برای دمیدن در ساز را دارا باشد. همچنین چون این سازها کمتر در ابعاد کوچکتر موجود هستند باید دقت کرد که آیا وضعیت فیزیکی کودک توانایی اجرای ساز را دارد یا خیر.
۵) سازهای مضرابی مانند سه تار، گیتار و … که در ابعاد کوچکتر هم وجود دارند برای کودکان زیر ۸ سال توصیه نمی شوند.
۶) نکته بسیار مهم آنکه فرا گیری مهارت های آوازی برای کودکان و نوجوانان بصورت جدی برای سنین پایین ۱۵ سال توصیه نمی شود. اما کلاس های آوزا خوانی دست جمعی از سن سه سالگی با عث رشد علاقه آنها به موسیقی خواهد شد.
برای دریافت نتیجه بهتر، کودک خود را در کلاسهای عمومی ثبت نام کنید.
۸ نکته مهم درباره آموزش موسیقی به کودکان
۱
هدف از آموزش موسیقی به کودک
با توجه به روش های موجود چنانچه با هدف فراگیری سریع نواختن ساز توسط کودک خردسالتان پا به آموزشگاهها می گذارید چند سالی زود آمدید! شما در هر سنی می توانید نواختن ساز را فرابگیرید و در آن استاد هم بشوید ولی آموزش موسیقی به خردسالان و همراه کردن دائمی رشد آنها با موسیقی فوایدی به مراتب بیشتر از نواختن یک ساز برای شما به همراه خواهد داشت.
۲
سن پذیرش هنرجو
بهتر است کودک قادر به تشخیص الفبا باشد. مثلا دوره مهد یا سال اول ابتدایی را گذرانده باشد. در این صورت قادر به تشخیص و تطبیق نت ها و علائم موسیقی نیز خواهد بود. بنابراین در حالت معمولی سن بالای شش سال مناسب خواهد بود.
اگر سن کودک کمتر از این است، حداقل باید قادر به تشخیص اشکال مختلف از هم باشد. مثلا یکی از تست هایی که انجام می دهند تا ببینند آیا کودک آمادگی یادگیری پیانو را دارد این است که از کودک می خواهند با نگاه کردن به کلاویه های پیانو، دسته های دو تایی کلاویه های مشکی را تشخیص داده و روی آنها را با یکسری کارت بپوشاند. اگر کودک با چند بار تلاش موفق به این کار نشد، به این معنی است که باید هنوز صبر کنید.
به عنوان نشانه دیگری از آمادگی کودک، خود می توانید به رفتار او در حین نگاه کردن یا گوش کردن به یک کتاب داستان مصور دقت کنید. اگر در حین گوش کردن به کتاب داستان و نگاه کردن به تصاویر آن کاملا غرق در داستان شده و سوالاتی در رابطه با عکس ها می پرسد، این یک نشانه ی مثبت خواهد بود چرا که تمرین موسیقی معمولا به این معنی خواهد بود که حداقل ده دقیقه بصورت مداوم بتواند حواسش را روی یک کار خاص جمع کند. برای بعضی از بچه ها این ده دقیقه ممکن است به اندازه صد سال به نظر بیاید.
۳
بنا به دلایل مختلفی که مهمترین آنها میتواند عدم استقبال خانواده ها باشد، آموزش فراگیر موسیقی به کودکان هنوز در ایران آغاز نشده و البته آنطور که می دانیم در جاهای دیگر دنیا هم هنوز به صورت فراگیر متداول نیست.
متداول ترین روش آموزش موسیقی در ایران روش اُرف هست که کلاس های آن به کلاس اُرف معروف است. در ایران آموزشگاه هایی که مطابق این روش کار می کنند بچه ها را از حدود ۳ یا ۴ سالگی برای آموزش می پذیرند. در برخی از این آموزشگاه ها برای شروع آموزش به خردسالان، در ترم اول کودک باید به همراه مادرش در کلاس حضور داشته باشد تا با محیط کلاس و… آشنا شود و خو بگیرد.
به دلیل عدم تشکیل خصوصیت فراگیری مستقیم در خردسالان، محتوای ترم های اول این کلاس ها بیشتر بازی موسیقی و تشویق کودک به عکس العمل مناسب در برابر شنیدن موسیقی و نهادینه کردن آن در ذهن کودک از این طریق است.
۴
طول دوره اُرف در هر آموزشگاه بر اساس منطقه ای که در آن قرار دارد، انتظارات مشتریان و گروه های سنی کودکان و… متفاوت و از دوره فشرده یک ساله تا حدود دو سال متغیر است. در این کلاس ها کودکان در گروه های سنی مربوط به خود قرار گرفته تا از هر نظر شرایط یکسانی بر آموزش آنها حاکم باشد (محتوا و طول دوره برای گروه های سنی مختلف متفاوت خواهد بود).
۵
آموزشگاه ها در کنار سازهای اصلی اُرف در بیشتر مواقع فلوت ریکوردر را هم به عنوان یک ساز مناسب برای کودکان در
آموزش ها جای میدهند. نکته قابل توجه این که هر نوع آموزش موسیقی به کودک مساوی با روش اُرف نیست و ممکن است برخی از افراد و آموزشگاه ها از این نام برای جذب مشتری و کسب درآمد بیشتر استفاده کنند.
۶
آیا کودک من استقبال خواهد کرد؟
گروهی از موسیقیدانان اعتقاد دارند کودکان در زمینه هوش موسیقایی متفاوت از یکدیگر به دنیا می آیند و گروهی دیگر بر این باورند که این توانایی ها اکتسابی بوده و از راه آموزش صحیح قابل دریافت است. جدای از این امر باید گفت، اینکه کوچولوی شما از موسیقی و کلاس های مربوط به آن استقبال خواهد کرد یا نه به چند چیز بستگی دارد:
– روابط عمومی کودک و وضعیت ارتباط وی با بچه های هم سن و سال خودش
– روش آموزشگاه مربوطه در خصوص آموزش موسیقی به خردسالان و تجربه مربی در آموزش موسیقی به کودکان و مهارت او در جذب و همراه کردن آن ها با کلاس (به عبارتی مربی باید یک روانشناس کودک خوب هم باشد)
– توجه والدین، نوع برخورد آنها با فعالیت های فرزندشان، سعی در تشویق کودک و عدم ایجاد هیچگونه استرس از طرف آنها در راه یادگیری موسیقی.
توجه شما نباید دچار افراط یا تفریط باشد و نیز در حد توانایی های کودک انتظار داشته باشید.
۷
نکته ای که مربوط به خود شما بعنوان پدر و مادر کودک می شود این است که در واقع تا قبل از هشت سالگی، انتظار این است که شما نیز به همراه کودک (حتی بیشتر از او) روی تک تک درسها وقت گذاشته و در تمام تمرینات او را همراهی کنید. در واقع میزان پشت کار و علاقه شما است که میزان پیشرفت و علاقه ی او را تعیین خواهد کرد. چرا که در این سن و سال انتظار اینکه کودک از روی علاقه یا تعهد بخواهد تمرین ها را انجام دهد، انتظار زیادی است. بنابراین باید ببینید که آیا خود شما می توانید تا این حد به اینکار پایبند باشید یا نه چرا که یک شروع بد، ممکن است به این معنی باشد که کودک تا آخر عمرش علاقه ای به تکرار این تجربه نداشته باشد.
۸
چگونه به فرزندمان در سن مناسب برای یادگیری موسیقی کمک کنیم؟
به لحاظ تئوری و متد آموزشی، می توان کودکان را از سن ۳ سالگی برای پیانو آموزش داد که اگر کودک آمادگی اش را داشته باشد، بهترین دوره برای رشد مهارت های موسیقی او خواهد بود. معروف ترین متد آموزش پیانو برای کودکان نیز “متد سوزوکی” است که اگر درست اجرا شود نتایج بسیار خوبی خواهد داشت. فلسفه ای که پشت سر این متد است می گوید: “اول شخصیت، بعد مهارت”. در واقع آقای سوزوکی معتقد بود: “آموزش موسیقی هدف اصلی من نیست، من می خواهم شهروندانی خوب و انسانهایی متعالی تربیت کنم. اگر کودکان از بدو تولد به موسیقی خوب گوش دهند و خود نیز نحوه اجرای آنرا یاد بگیرند، اینکار باعث خواهد شد تا حساسیت، نظم و عشق و علاقه ی آنها نیز گسترش یافته و به تدریج صاحب قلبی زیبا گردند”.
خوشبختانه کودکان می توانند با «پیانوی دیجیتال» نیز آموزش های خودشان را شروع کنند. شاید پیانوی دیجیتال در این مورد این حسن را نیز داشته باشد که چون همیشه کوک است، گوش آنها نیز به درستی آموزش می بیند.
درود به شما”اما در مورد مبحث آموزش موسیقی به کودکان من فکر میکنم که تنها یکسری از اصوات مشخص رو برای کودک خاطرنشان میکنن”تا بتونه با زدن روی کلاویه هایی که بصورت ترتیبی براش مشخص کردن یه صدا و طنینی تعیین شده رو اجرا کن”و به احتمال۹۰% فکر میکنم که امکان دریافت مطالب و دروس سلفژ و نت خوانی و یادگیری تئوری موسیقی برای کودکان “قریب به صفر باشه”چون من به شخصه”۴ سال تمام رو صرف یادگیری موسیقی”کردم”و با وجود اینکه استعداد و علاقه وافری هم نسبت بهش داشتم”اما به هیچ وجه نتونستم”چیزی یاد بگیرم”در حالیکه در بیش از۱۰ کلاس مختلف رو بطور کامل دوره کردم”و مطمئنم که تنها و تنها یک ذهن خاص و یک نبوغ علمی لازمه تا بشه اون مطالب فوق العاده پیچیده و تخصصی و بعضا محال رو یاد گرفت”و به شخصه میدیدم که از هر۲۰ هنرجو فقط ۷″۶ تای اونها موفق به یادگیری میشدن”حال چطور ممکنه یه کودک بتونه این مسائل رو درک کنه؟؟!! و بعید میدونم ذهن حتی افراد نوجوان هم بتونه دروس پیچیده و گنگ سلفژ رو درک کنه”مگر اینکه یه الهام و معجزه ای رخ بده!!!!