نشانه های کمبود آهن در بارداری/ چگونه این کم خونی را درمان کنیم؟

از نشانه های کم خونی و کمبود آهن در بارداری، خستگی، سرگیجه، ضعف، رنگ پریدگی، تنگی نفس و عدم تمرکز و تپش قلب را می توان نام برد…

مصرف مقدار مورد نیاز آهن در دوران بارداری بسیار حائز اهمیت است، زیرا جنین از ذخایر آهن موجود در بدن مادر استفاده می کند. کمبود آهن در برنامه غذایی موجب کم خونی می گردد که هم مادر و هم جنین را در معرض خطر قرار می دهد.

درواقع کم خونی، شرایطی است که ذخایر هموگلوبین بدن یا گلبول های قرمز خون کاهش می یابند. گلبول های قرمز بخش مهمی از سیستم خون بدن را تشکیل میدهند، زیرا اکسیژن را به سایر سلولهای بدن می رسانند.

با کمبود این سلولها در خون، بدن مجبور می شود به خود فشار وارد کند تا بتواند اکسیژن را به اندام ها و بافت ها برساند. به همین دلیل انرژی بیشتری در بدن مصرف شده و فرد به احساس تحریک پذیری و بی حالی دچار می شود.

نقش آهن در کم خونی

کم خونی علل مختلفی دارد. در برخی افراد، همچون بیماران مبتلا به کم خونی داسی شکل، کم خونی یک عارضه ی ژنتیکی است. اما در سایرین، کم خونی پس از دست دادن حجم زیادی از خون ایجاد می شود. با این حال رایج ترین علت کم خونی کمبود ویتامین و مواد مغذی است که کم خونی ناشی از تغذیه نامیده میشود. 

کمبود آهن، اسید فولیک و ویتامین ب ۱۲ می تواند منجر به کم خونی بانوان شود.

اصلی ترین عامل ابتلا به کم خونی ناشی از تغذیه، فقر آهن است. به طور معمول، میزان آهن مورد نیاز در بانوان، ۱۸ میلی گرم در روز است. اما در دوران بارداری، به دلیل افزایش حجم خون مادر (حدود ۵۰ درصد بیشتر از قبل)، این مقدار به ۲۷ میلی گرم در روز افزایش می یابد. علاوه بر این، جنین برای تامین آهن مورد نیاز خود، از ذخایر آهن موجود در بدن مادر استفاده نموده و از این آهن تا چند ماه اول پس از تولد بهره مند می شود.

 در برخی بیماران مبتلا به کم خونی داسی شکل، کم خونی یک عارضه ی ژنتیکی است. اما در سایرین، کم خونی پس از دست دادن حجم زیادی از خون ایجاد می شود.

متاسفانه، بسیاری از بانوان پیش از دوران بارداری به فقر آهن مبتلا هستند. حتی اگر رژیم غذایی مادر در بارداری متعادل و مناسب باشد نیز باید روزی ۲۷ میلی گرم آهن مصرف کنید. زیرا مغذی ترین رژیم های غذایی هم بیش از ۱۲ الی ۱۴ میلی گرم از آهن روزانه ی بدن را تامین نمی کنند.

بنابراین برای پیشگیری از ابتلا به فقر آهن در دوران بارداری، مصرف مکمل های آهن توصیه می شود. خوشبختانه اکثر مکمل ها و ویتامین های مخصوص بارداری، حاوی ۳۰ میلی گرم آهن هستند، بنابراین از مصرف آنها غافل نشوید.

علایم خطر کم خونی در بارداری

علاوه بر کمبود ذخایر آهن، عوامل زیر نیز می توانند در دوران بارداری خطر ابتلا به کم خونی را افزایش دهند:

– استفراغهای مکرر صبحگاهی

-فاصله اندک بین دو بارداری

-حمل دو یا چند قلو

-تجربه قاعدگی های شدید پیش از بارداری

نشانه های کم خونی و کمبود آهن در بارداری

بسیاری بانوان از کم خونی خود اطلاع ندارند. زیرا اکثرا افراد به علایم ظاهری فقر آهن توجهی ندارند و یا کم خونی خفیف را جدی نمی گیرند. علایم کم خونی عبارتند از:

-خستگی، سرگیجه، ضعف

-رنگ پریدگی، به ویژه در لبها، ناخن و زیر پلک

-تنگی نفس و عدم تمرکز

-تپش قلب

-ضربان شدید قلب

در بسیاری از مطالعات، ارتباط مستقیمی بین ویار و فقر آهن شدید دیده شده است. در صورت میل به خوردن مواد غیر عادی، همچون خاک و گل، حتما باید به پزشک مراجعه نمود.

آیا شما هم از فقر آهن رنج می برید؟

از آنجایی که اغلب بانوان با مشکل کمبود ذخایر آهن مواجه هستند در نخستین روزهای بارداری باید از این نظر مورد آزمایش قرار بگیرند. این آزمایشات شامل دو نوع آزمایش خون هستند.

اولین آزمایش هماتوکریت است، که درصد سلولهای قرمز خون را بررسی می کند.

دومین آزمایش نیز هلوگلوبین است که میزان هموگلوبین در هر ۱۰۰ میلی لیتر خون را ارزیابی می کند. این آزمایشات، مجددا بین هفته های ۲۴ تا ۲۸ بارداری تکرار میشوند، زیرا این احتمال وجود دارد که مادر در ماه های پایانی بارداری به کم خونی مبتلا گردد.

درمان کم خونی در بارداری

در صورت ابتلا به کم خونی، به احتمال زیاد مکمل آهن تجویز می شود. با این حال، این مکمل ها، فقط برای افرادی مفید است که از کمبود آهن رنج می برند. سایر علل کم خونی به روشهای درمانی دیگری نیاز دارند. دوز مجاز مکمل های آهن بین ۶۰ تا ۱۲۰ میلی گرم در روز است. برای جذب بیشتر آهن در بدن توصیه میشود قرص آهن را با معده خالی و همراه با منابع ویتامین «ث»، هم چون آب پرتقال میل نمایید. از مصرف همزمان آهن با کلسیم اجتناب کنید، زیرا جذب آهن را کاهش میدهد. التهاب دستگاه گوارش، شایع ترین عارضه ی مکمل های آهن است. بسیاری از بانوان نیز با مصرف مکمل آهن دچار یبوست می شوند.

برای مقابله با این مشکل باید مصرف فیبر را در برنامه غذایی افزایش داد. دیگر عوارض مکمل های آهن حالت تهوع و بیرون روی است. در صورت ایجاد تهوع، بهتر است این مکمل ها قبل از خواب مصرف شوند. برای اطلاع از روشهای دیگر کاهش تهوع هنگام مصرف قرص آهن با پزشک مشورت کنید از دیگر عوارض مصرف آهن تیره شدن مدفوع است. بنابراین اگر همزمان با مصرف مکمل آهن رنگ مدفوع تیره شد، جای نگرانی نیست.

خطراتی که سلامتی مادر و جنین را تهدید می کنند 

اغلب سابقه کم خونی به دوران قبل از بارداری بر می گردد و از آنجایی که جنین آهن مورد نیاز خود را از بدن مادر تامین می کند، احتمال این که خطری سلامتی جنین را تهدید کند بسیار اندک است. با این حال در صورت ابتلا به کم خونی بهتر است فورا نسبت به درمان اقدام شود تا منجر به مشکلات جدی تر نگردد. ابتلا به کم خونی در سه ماهه اول یا دوم بارداری، خطر زایمان زودرس یا کم وزنی نوزاد را افزایش میدهد. در مادرانی که به فقر آهن شدید مبتلا هستند، احتمال کم خونی نوزاد آنها در دوران شیر خوارگی وجود دارد. 

مصرف آهن به اندازه ی کافی و لازم

منابع غذایی بسیاری وجود دارد که سرشار از آهن بوده و مصرف آنها یک رژیم غذایی سالم ایجاد می کند. شاید گوشت قرمز یکی از بهترین منابع آهن باشد، اما ماهی و مرغ نیز با اختلاف اندکی در سکوی دوم قرار دارند.

افرادی که منابع غیر گوشتی را ترجیح میدهند، توفو، تخم مرغ، سبزیجات حاوی برگ سبز، حبوبات، کلم بروکلی، نان سبوس دار، غلات، میوه های خشک مانند کشمش، خرما، زردآلو، را در برنامه غذایی خود بگنجاند، زیرا این مواد غذایی نیز سرشار از آهن هستند. با این حال این نکته ی مهم را به یاد داشته باشید که میزان جذب آهن از طریق مواد گوشتی بیشتر و بالاتر است. برای کمک به جذب آهن از منابع غیر گوشتی، همراه با غذای حاوی آهن، مواد غذایی حاوی ویتامین «ث» مصرف کنید.

نکته مهم!

در دوران بارداری، جگر یا محصولات مرتبط با آن منابع خوبی برای آهن نیستند. اگرچه جگر یکی از منابع فوق العاده غنی آهن است، اما مقدار بسیار زیادی ویتامین «آ» نیز دارد. مصرف بیش از حد ویتامین «آ» در دوران بارداری، منجر به نقائص نوزاد پس از تولد می گردد. به همین دلیل است که مصرف ویتامین «آ» در دوران بارداری توصیه نمی شود. با این وجود این نکته را نیز مد نظر داشته باشید که دو نوع ویتامین «آ» وجود دارد؛ رتینول و بتاکاروتن. به نظر می رسد که منابع حاوی بتاکاروتن مشکلی در بارداری ایجاد نمی کنند اما منابع حاوی رتینول بهتر است مصرف نشوند.