در دوران بارداری نیاز بدن به آهن دو برابر قبل شده و در دوران بارداری کمبود و فقر آهن در بدن باعث بروز مشکلاتی برای جنین و مادر می‌شود… جنین در حال رشد به کلسیم نیاز دارد تا بتواند استخوان ها و دندان های سالم و محکمی بسازد. علاوه بر این، کلسیم به رشد و تکامل قلب، اعصاب و عضله های جنین هم کمک می کند و نقش موثری در تنظیم ریتم طبیعی قلب و روند ایجاد لخته خون برعهده دارد…
کدام یک از مواد غذایی در طول سه ماه دوم بارداری لازم و ضروری است؟
موارد غذایی مورد نیاز برای سه ماه دوم بارداری تا حدودی مشابه سه ماه اول بارداری است، اما در این زمان بر لزوم مصرف کلسیم و آهن تاکید می‌شود، زیرا این مواد در رشد مناسب استخوان و نیز انتقال اکسیژن به جنین از طریق جریان خون نقش تعیین کننده دارند.
جنین در حال رشد به کلسیم نیاز دارد تا بتواند استخوان ها و دندان های سالم و محکمی بسازد. علاوه بر این، کلسیم به رشد و تکامل قلب، اعصاب و عضله های جنین هم کمک می کند و نقش موثری در تنظیم ریتم طبیعی قلب و روند ایجاد لخته خون برعهده دارد. یکی از ویژگی های کلسیم این است که می تواند خطر ابتلا به بیماری فشارخون بالا یا پره اکلامپسی را کاهش بدهد. با این حال، اگر خانم ها در دوران بارداری، کلسیم کافی دریافت نکنند، بدن جنین مجبور می شود که کلسیم مورد نیازش را از استخوان های مادر بگیرد و همین روند می تواند به سلامت مادر در مراحل بعدی صدمه بزند.
همچنین برای پیشگیری از عوارض ناشی از فقر آهن در دوران بارداری لازم است که از شروع هفته شانزدهم بارداری تا سه ماه بعد از زایمان روزی یک قرص آهن مصرف شود.
مرگ مادر، زایمان زودرس، عدم رشد کافی جنین و حتی خطر مرگ مادر از عوارض ناشی از کمبود آهن زنان باردار است. مصرف روزانه یک قرص آهن می‌تواند نیاز بدن را تامین کند، اما در صورتی که بدن دچار فقر آهن شدید باشد، دارو با دز بالاتر و با تشخیص پزشک تجویز می‌شود.
گاه مصرف قرص آهن در افراد باعث بروز تهوع، درد معده، اسهال یا یبوست می‌شود، اما توصیه اکید می‌شود در صورت بروز این حالات مصرف قرص متوقف نشود؛ چراکه بعد از مدت زمانی کوتاه یا عوارض کاملا رفع یا قابل تحمل‌تر می‌شود، اما به هیچ عنوان نباید مصرف قرص آهن را قطع کرد.
قرص آهن به هیچ عنوان نباید همراه با شیر یا فرآورده‌های لبنی مصرف شود؛ چراکه کلسیم موجود در آنها جذب آهن در بدن را مختل می‌کند.
معمولاً سه ماه دوم بارداری ساده‌ترین دوره بارداری برای اکثر خانم‌ها است. در حقیقت در طول سه ماه دوم مقدار حالت تهوع و استفراغ مادر کاهش یافته، سطح انرژی بدن به حالت طبیعی باز گشته و حال عمومی مادر بهتر از سه ماه اول بارداری خواهد بود. در صورتی که در طول این دوره مادر با خونریزی یا درد لثه مواجه شود، امکان مصرف مواد غذایی مناسب و نرم برای لثه‌ها وجود داشته و مادر می‌تواند دندان‌های خود را با مسواک دارای موهای نرم مسواک بزند. علاوه بر این مادر می‌تواند به آرامی از نخ دندان برای مواجه شدن با این شرایط استفاده نماید. معمولاً به منظور پیشگیری از این مشکل به مادر توصیه می‌شود در طول دوره بارداری میوه‌ها و سبزیجات تازه برای حفظ سلامت لثه‌ها مصرف کرده و به نکات لازم درباره مراقبت از بهداشت دهان و دندان توجه نماید.
صرف نظر از تعداد دفعات ادرار کردن، در این زمان لازم است سطح آب بدن حفظ شود تا به این ترتیب بتوان از کاهش نیافتن فشار خون و از دست ندادن آب بدن مادر اطمینان حاصل کرد (بطور خاص در هنگامی که مادر دچار مشکلات جدی در ارتباط با ویار باشد). استفاده از یک رژیم غذایی سالم، استراحت کافی و انجام معاینات منظم از اهمیت خاص در طول این دوره برخوردار است. سه ماه دوم بارداری زمانی است که مقدار مصرف کالری بدن به میزان ۳۰۰ تا ۳۵۰ کالری در روز افزایش می‌یابد.
متخصص تغذیه و رژیم درمانی با بررسی دقیق وضعیت مادر و در نظرگیری اهمیت سه ماه دوم بارداری رژیم جامع و مناسب این دوران را به شما پیشنهاد می‌دهد که می‌تواند شامل موارد زیر باشد. برای کنترل وزن در دوران بارداری میزان دقیق مصرف هر ماده غذایی و دفعات استفاده از آن نیز مشخص می‌شود:
در این زمان لازم است در طول روز ۵ واحد میوه و سبزیجات مصرف شود. این سبزیجات شامل مجموعه متنوعی از سبزیجات دارای برگ سبز (مثل، بروکلی، کلم پیچ، اسفناج و سایر سبزیجات مانند آن) است که می‌تواند سطح فولیک اسید و آهن بدن را افزایش دهد.
در هنگام غذا خوردن لازم است از مواد غذایی کامل حاوی نشاسته و کربوهیدرات همچون نان، حبوبات، سیب زمینی، ماکارونی و برنج استفاده شود (به منظور انتخاب مواد غذایی برای مصرف به عنوان صبحانه لازم است غلاتی انتخاب شود که سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز همچون فولیک اسید باشند. به این ترتیب برای اطمینان از ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در مواد غذایی می‌توان به برچسب روی محصول توجه کرد).
مصرف محصولات لبنی کم‌چرب به تعداد ۲ تا ۳ بار در روز تا به این ترتیب از مقدار مصرف کلسیم کافی اطمینان حاصل گردد.
مصرف مواد غذایی غنی از پروتئین (برای مثال گوشت لخم کم چرب، ماهی، تخم‌مرغ، لوبیا، عدس و پنیر لوبیا) برای دو بار در یک روز. مصرف این مواد غذایی باعث می‌شود پروتئین و آهن مورد نیاز برای بدن مادر و جنین تامین شود.
مصرف روغن ماهی حداقل یک بار در هفته (اما نه بیشتر از دو بار در یک هفته). انجام این کار باعث می‌شود از تامین مقدار مناسب اسیدهای چرب حاوی امگا ۳ که نقش موثر در رشد مغز جنین دارند، اطمینان حاصل گردد.
مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های سالم به جای مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های سرشار از قند، چربی، و نمک. به این منظور می‌توان نان برشته، میوه، سبزیجات، ماست و غلات مصرف کرد.
احساس خانم‌های باردار در طول سه ماه دوم بارداری چگونه است و چگونه مواد غذایی می‌تواند به بهبود احساس مادر در طول این دوره کمک کند؟
سوزش سر دل (رفلکس اسیدی معده) و یبوست از علائم عادی در اواخر سه ماه اول و در طول سه ماه دوم بارداری هستند. به منظور اجتناب از این شرایط و بهبود شرایط مادر، لازم است از مصرف غذاهای تند، چرب و سرخ شده و نیز پرخوری خودداری شده و از وعده‌های غذایی زیاد با مقدار مصرف غذای کم در هر وعده استفاده شود. برای شرایط یبوست، لازم است مادر مواد غذایی حاوی سطح فیبر بالا از طریق میوه‌ها، سبزیجات (به خصوص آلو و انبه) و غلات کامل مصرف کند. علاوه بر این امکان مصرف برخی داروهای خاص نیز برای مادر در این شرایط وجود دارد. در صورتی که با وجود انجام این فعالیت‌ها شرایط یبوست مادر به صورت شدید و دردناک ادامه پیدا کرد، لازم است در این رابطه با پزشک ملاقات و صحبت شود.
خانم‌ها در بسیاری از موارد در طول دوره بارداری نسبت به مصرف برخی مواد غذایی بیزار شده یا اشتیاق خاص به مصرف مواد غذایی خاص پیدا می‌کنند. در بهترین شرایط لازم است مواد غذایی که علاقه خاص به مصرف آنها وجود دارد با سایر مواد غذایی جایگزین گردد. همچنین همواره به مادر توصیه می‌شود در مصرف مواد غذایی جنبه اعتدال و میانه‌روی را مورد توجه قرار دهد.
افزایش وزن در طول سه ماه دوم بارداری در بین تمام خانم‌های باردار بطور مشخص مشاهده می‌شود و به همین خاطر همواره به خانم‌های باردار توصیه می‌شود سطح فعالیت خود را در طول این دوره حفظ کرده (به خصوص هنگامی که مادر قبل از بارداری فعالیت بدنی زیاد داشته است) و با انجام فعالیت‌های ورزشی آرام مثل راه رفتن یا شنا کردن وزن بدن خود را در سطح مناسب حفظ نمایند. در طول دوره بارداری، افزایش وزن طبیعی و سالم در حدود ۵ تا ۱۰ کیلوگرم (یا ۲۰ کیلوگرم در مواردی که بارداری دو قلو باشد) است. علاوه بر این افزایش وزن زیاد می‌تواند نشان دهنده زیاده‌روی یا ایجاد مشکلات خاص برای مادر باشد.
در طول سه ماه دوم بارداری از مصرف کدامیک از مواد غذایی می‌بایست دوری و اجتناب شود؟
از مصرف برخی مواد غذایی لازم است از ابتدای بارداری تا انتهای آن خودداری شود. اجتناب از مصرف این مواد غذایی به خاطر خطر بالاتر ابتلای مادر به مشکلات خاص در طول دوره بارداری بوده و در عمل این مواد غذایی می‌تواند جنین متولد نشده را نیز دچار مشکل نماید. به این ترتیب همواره به خانم‌های باردار توصیه می‌شود از مصرف مواد غذایی که بطور کامل تمیز یا پخته نشده‌اند، خودداری کنند. برخی از مهم‌ترین مواد غذایی که لازم است در طول سه ماه دوم بارداری از مصرف آنها خودداری شود به شرح زیر هستند:
هر گونه مواد غذایی خام (در این زمان لازم است از پخته شدن کامل گوشت و عدم وجود لکه‌های صورتی در آن مطمئن شد)
غذاهای دریایی خام (مثل سوشی، ساشیمی، صدف خوراکی، حلزون دریایی)
انواع مختلف پنیرها و گوشت‌ها و محصولات پروتئینی فرآوری شده
تخم‌مرغ نیم‌پز یا آب پز و نیز تخم‌مرغ همراه با مواد غذایی خام (مثل مایونز)
محصولات لبنی پاستوریزه نشده (شیر، بستنی و سایر محصولات مانند آن)
مواد غذایی نیم‌پز یا جوانه‌های گیاهی خام (شامل بروکلی، پیاز، نخود فرنگی، ماش، سویا)
هر گونه میوه یا سبزی که بطور کامل تمیز و ضد عفونی نشده باشد.
اجتناب از مصرف الکل زیرا این ماده تاثیر سمی بر بدن داشته و می‌تواند باعث نقص نوزاد، و ابتلا به سندرم الکل جنینی شود.
مصرف برخی ماهی‌های خاص همچون شمشیر ماهی، کاشی ماهی، شاه ماهی خال‌دار، و کوسه. علاوه بر این لازم است ماهی سالمون، گربه ماهی، ماهی روغن و ماهی تن بطور کامل پخته شوند تا مصرف آنها برای مادر خطرناک نباشد.
اجتناب از مصرف مکمل‌های حاوی ویتامین A (بطور خاص رتینول) یا مکمل‌های حاوی روغن کبد ماهی، زیرا مصرف آنها می‌تواند برای وضعیت رشد نوزاد مضر بوده و باعث ایجاد نقص در بدن نوزاد به خصوص در صورت مصرف به مقدار زیاد شود.
اجتناب از مصرف منظم مواد غذایی حاوی سطح بالای قند زیرا این شرایط می‌تواند باعث ایجاد مشکل در فرآیند رشد نوزاد گردد.
