دل درد، اسهال و یبوست شایع‌ترین بیماری‌های گوارشی کودکان است که ممکن است به دلایل مختلف عفونی و غیرعفونی ایجاد شوند و وقتی این بیماری با مشکلات تغذیه‌ای مثل اجتناب از خوردن غذا همراه می‌شود، حتما نیاز به توجه و رسیدگی دارد. هدف از این جدول فقط آشنایی نسبی با مشکلات گوارشی کودکان و دلایل آن است تا نگرانی‌تان، جلوی اقدام به موقع را نگیرد. پس فراموش نکنید این جدول، به هیچ وجه جایگزین پزشک نیست.
علائم | تشخیص احتمالی | مراقبت در منزل |
آیا کودک شما، پس از شروع غذای تکمیلی، از خوردن غذاهای جدید اجتناب می‌کند و فقط غذاهای آشنای قدیمی را می‌پذیرد؟ | نگران نباشید، این مسئله کاملا طبیعی است و در اغلب کودکان اتفاق می‌افتد. براي اينکه به نوزاد خود کمک کنيد تا غذاهاي جديد را بپذيرد با وعده‌هاي کوچک شروع کنيد. علاوه بر اين غذاهاي جديد را به گونه‌اي طبخ کنيد که از لحاظ ظاهري به غذاهاي قديمي و مورد علاقه کودک شباهت داشته باشد. | برای اینکه کودک، غذاهای جدید را بهتر قبول کند، از وعده‌های کوچک شروع کنید و تعداد دفعات غذا خوردن را بیشتر کنید. از طرف دیگر می‌توانید غذاهای جدید را جوری درست کنید که از لحاظ شکل ظاهری شبیه غذاهای قدیمی و مورد علاقه فرزندتان باشد. |
آیا کودک شما از خوردن غذا اجتناب می‌کند؟ | اجتناب کودک از غذا خوردن غیر طبیعی نیست اما اگر ادامه پیدا کند، نیاز به بررسی‌های بیشتر دارد. این حالت ممکن است در نتیجه سیری، خستگی یا بیماری‌های زمینه‌ای باشد. | هرگز کودک را مجبور به غذا خوردن نکنيد. به طعم، رنگ و بوی غذایی که برای فرزندتان آماده می‌کنید، توجه کنید. کودک را در درست کردن غذا دخالت دهید و غذا را به فرمی که او دوست دارد برایش تهیه کنید. |
آیا فرزندتان حالت تهوع دارد و غذایی را که خورده، بر می‌گرداند؟ | این حالت هم به خصوص برای نوزادان طبیعی است. چون سیستم گوارشی نوزادان هنوز تکمیل نشده و همچنان در حال رشد و تغییر است. براي کنترل اين حالت سعي کنيد به نوزاد آرامتر و در وعده‌هاي خيلي کوچک غذا بدهيد و بعد از غذا دادن براي مدت کوتاهي او را نخوابانيد. ریفلاکس معمولا بين ۱۲ تا ۱۴ ماهگي خود به خود برطرف مي شود. | برای اینکه کودک حالت تهوع نگیرد یا دچار استفراغ نشود، آرام آرام به او غذا بدهید. سعی کنید حجم هر وعده کم و تعداد دفعات غذاخوردن بیشتر باشد. بلافاصله بعد از غذا خوردن کودک را وادار به خوابیدن نکنید و اگر این حالت تا بعد از ۱۴ ماهگی ادامه داشت، حتما با متخصص گوارش مشورت کنید. |
آیا فرزندتان اجابت مزاج مکرر و آبکی دارد؟ | اسهال معمولا به دلیل عفونت دستگاه گوارش ایجاد می‌شود اما ممکن است ناشی از نوع تغذیه کودک یا بیماری‌های زمینه‌ای دیگر باشد. اسهال، در صورتیکه آب از دست رفته بدن، جبران نشود، می‌تواند خطرناک باشد. | کودکان بالای ۲ سال را به نوشیدن آب و سایر مایعات رقیق تشویق کنید. در مورد دادن محلول او. آر. اس به کودک با پزشک مشورت کنید. یادتان باشد که از خوراندن مقادیر زیاد آب میوه به فرزندتان جدا اجتناب کنید چون باعث تشدید اسهال می‌شود. |
آیا اجابت مزاج فرزندتان با فشار همراه است و آیا مدفوع او خشک و سفت است؟ | مدفوع خشک و سفت یا مدفوع ریز که شبیه گلوله‌های کوچک است، معمولا نشانه یبوست است. یبوست مداوم ممکن است نشانه بيمارى هيرشپرونگ باشد که به نوعی نقص مادرزادی روده بزرگ گفته می‌شود. | مقدار بیشتری آب و مایعات در رژیم غذایی فرزندتان بگنجانید و اگر هنوز نوزاد است، توجه کنید که آیا به اندازه کافی شیر می‌خورد یا نه. برای اطمینان از اینکه یبوست ناشی از یک بیماری خاص نیست، حتما با پزشک مشورت کنید. |
آیا فرزند شما به ویژه پس از خوردن شیر گاو یا گندم و محصولات آن، دچار اسهال و نفخ می‌شود و گاز دفع می‌کند؟ | بیماری سلیاک (ناتوانی در هضم گندم) و عدم تحمل لاکتوز (قند شیر) می‌توانند این علائم را ایجاد کنند. | غذاهایی را که باعث تشدید علائم گوارشی کودک می‌شود در رژیم غذایی او محدود کنید. شیر سویا انتخاب مناسبی برای کودکانی است که دچار عدم تحمل لاکتوز هستند. برای مبتلایان به سلیاک هم خوراکی های متنوعی در بازار وجود دارد که معمولا از آرد ذرت تهیه شده‌اند. |
آیا فرزندتان موقع اجابت مزاج درد دارد یا به خاطر اجتناب از درد از مدفوع کردن خودداری می‌کند؟ | فیشور مقعد یا هموروئید از دلایل شایعی است که می‌تواند باعث درد موقع دفع شود. | اگر درد در طی یک یا دو روز برطرف نشد، حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. |
بهترین رژیم غذایی برای درمان یبوست کودکان چیست؟
به طور طبیعی اجابت مزاج در کودکان بین ۲ تا ۳ بار در روز با قوام طبیعی اتفاق می‌افتد، اگر این مسئله یک بار در روز با قوام طبیعی و بدون ناراحتی باشد، یعنی کودک مشکلی ندارد.
یبوست در ۹۰ درصد موارد، ناشی از دلایل روحی و تغذیه‌ای است که در این حالت کودک به دلیل سفتی مدفوع و درد حاصل از دفع، از رفتن به دستشویی ممانعت کرده و این مسئله سبب تشدید یبوست می‌شود.
برای درمان یبوست مصرف غذاهای سرشار از فیبر مثل سوپ جو که سبزیجات و روغن زیتون است، توصیه می‌شود. حتی گاهی اوقات لازم است هر شب یک قاشق مرباخوری روغن زیتون به کودکانی که دچار یبوست هستند، داده شود تا کم کم اجابت مزاج آنها طبیعی شود. افزایش دریافت مایعات هم نقش مهمی در درمان یبوست دارد. مادران می‌توانند در گروه میوه‌ها زردآلو، هلو، انجیر و گلابی را به صورت پوره شده، در آورده و در روز به اندازه یک فنجان به کودک بدهند.
برخلاف تصور عموم، کودکانی که دچار یبوست هستند، می‌توانند از لبنیات استفاده کنند و حتی می‌توانند بعد از غذا یک کاسه ماست مصرف کنند و این مسئله باعث تشدید یبوست آنها نمی‌شود.
اگر سن کودک شما طوری است که می‌تواند غیر از شیر، غذا هم بخورد، برای رفع اسهال، هویج، برنج و سایر غلات، موز و سیب‌زمینی مفید و مؤثر هستند. ولی هرگز به کودک خود آبمیوه‌های صنعتی، نخودسبز، گلابی، هلو، آلو و زردآلو ندهید تا به وضعیت طبیعی برگردد و اسهالش برطرف شود.
اگر اسهال بیش از یک هفته طول کشید یا بیش از ۷۲ ساعت با تب همراه بود، حتماً به پزشک متخصص کودک خود مراجعه کنید. از خوراندن خودسرانه دارو به کودک خودداری کنید، چون نه‌تنها برایش مؤثر نیست، بلکه گاهی به شدت خطرناک است.
کودکی که دچار اسهال و استفراغ شده، وزن از دست می‌دهد و لاغر می‌شود، بنابراین چنین کودکی نیاز دارد تا همه گروه‌های موادغذایی و مایعات را در کوتاه‌مدت دریافت کند.