آزمایشات قبل از بارداری مادر
توجه به سلامت کودک تازه متولد شده و اضطراب ناشی از سالم به دنیا آمدن آن امروزه دغدغه ی بسیاری از زوج های در انتظار فرزند است. بسیاری از کودکان بیمار و دچار نارسایی های کروموزومی شاید تنها با گرفتن چند تست از پدر و مادر می توانستند چنین سرنوشتی نداشته باشند، اما عدم آگاهی زوجین باعث آن می شود که خسارات جبران ناپذیری به آینده ی خود و فرزند دلبند خود وارد شود. حال در این مطلب می خواهیم به معرفی و بررسی چند نمونه از آزمایش ها و اقدامات ضروری قبل از بارداری برای مادران بپردازیم.
مشاوره:
از جمله ی مهم ترین اصول قبل از بارداری توجه زوجین به مشاوره است. مشاوره های پزشکی و البته روانشناسی می تواند زوجین به خصوص مادران را در مواجه شدن با واقعیات فرزند دار شدن در شرایط مختلف آماده سازد. همچنین در صورت ازدواج های فامیلی زوجین یا داشتن سابقه ی بیماری های موروثی شدید ( مانند هپاتید نوع دو، تالاسمی، سندروم دوان و…) در بین اقوام هر کدام از زوج ها مشاور می تواند لیست کاملی از آزمایش های ضروری را قبل از بارداری در اختیار آنها قرار داده تا با توجه به درصد ریسک عاقلانه ترین تصمیم را برای فرزند دار شدن بگیرند.
همچنین در این مشاوره ها با توجه به مکان زندگی، تحصیل، کار و مکان های دیگری که مادر مجبور به رفت و آمد به آنها در دوران بارداری می باشد از نظر مضر بودن یا نبودن برای مادر و فرزند بررسی می شود.(مانند داشتن پله های زیاد، ارتفاع های بالا از سطح دریا به علت افت اکسیژن) و همچنین نوع شغل مادر نیز در صورت مضر بودن برای جنین مورد بحث قرار می گیرد و در صورت لزوم مادر برای مدت خاصی از زمان بارداری و یا در برخی موارد برای تمام مدت بارداری از حضور در این شرایط منع می شود.(مانند بودن مادر در مجاورت با مواد شیمایی، تشعشعات رادیواکتیو، اشعه ی ایکس، شرایط کار با دمای بالا مانند تولیدی های دارای کوره، مشاغلی که مادر در روز بیش از سه ساعت سرپا می باشد و دیگر مشاغل مضر برای جنین.)
آزمایش ها:
دندان پزشکی: اطمینان از سلامت دهان و دندان مادران یکی از اقدامات مهم پیش از بارداری است. ناراحتی های دهان و دندان در دوران بارداری بسیار پر درد سر است و بسیاری از جراحی های دهان و دندان در دوران بارداری برای مادر ممکن نیست. همچنین عفونت های لثه و دیگر عفونت ها و بیماری های عفونی دهان و دندان می تواند سلامت کودک را شدیدا مورد تهدید قرار دهد.
معاینه ی بالینی: لازم است قبل از بارداری مادران با مراجعه به پزشک و انجام تست های کامل بالینی از سلامت خود اطمینان حاصل کنند. از جمله ی این تست ها شامل تست فشار خون، اندازه گیری تعداد ضربان نبض(۶۰تا۱۰۰ پالس در دقیقه)و تعداد تنفس در دقیقه (۱۶ تا ۲۰ در دقیقه) و همچنین اندازه گیری دمای بدن و تست های مربوط به عفونت های گوش و ریه می باشد.
واکسن ها:
۱_ سرخجه: سرخجه بیماری ای واگیر و ویروسی است که از طریق آب دهان، عطسه، صرفه و حتی در برخی موارد تنفس از هوای راکد اطراف مریض و غذا خوردن از ظرف مریض منتقل می شود. معمولا افراد در کودکی به این بیماری دچار می شوند ولی می توان گفت که افرادی که یک بار به این بیماری مبتلا می شوند، بعدا در برابر آن مصون می مانند. اما راه ساده تر و ایمن تر استفاده از واکسن سرخجه است. لازم است که مادران در صورت مبتلا نشدن به این بیماری یا واکسینه نشدن قبل از بارداری حتما واکسینه شوند. همچنین می توان با انجام یک آزمایش خون در صورت عدم اطمینان از داشتن ایمنی کافی بدن در برابر این ویروس از آن اطمینان حاصل کرد زیرا که این ویروس در دوران بارداری بسیار خطرناک بوده و می تواند برای جنین مرگبار باشد.
۲_ هپاتیت: هپاتیت نیز بیماری ویروسی خطرناکی است که در دوران بارداری می تواند برای جنین بسیار خطرناک باشد. در صورت واکسینه نشدن مادر حتما قبل از بارداری توصیه می شود که واکسینه شود تا از خطرات آن در آینده جلوگیری شود.
۳_ کزاز: کزاز بیماری عفونی است که از طریق زخم منتقل می شود و می تواند در دوران بارداری بسیار خطرناک باشد؛ معمولا از آخرین واکسن مصرفی تا مدت ده سال بدن در برابر این بیماری ایمن است، در صورتی که بیش از ده سال از آخرین واکسن کزاز مادر گذشته است توصیه می شود که واکسن کزاز تجدید شود.
تست HIV:
HIVویروس بسیار خطرناک و عامل بیماری ایدز است. مادر در صورت داشتن ویروس HIV مثبت آن را به جنین منتقل می کند. انجام یک آزمایش HIV به روش ELISA می تواند نتیجه ی مثبت بودن بودن ویروس را تشخیص دهد. البته نتیجه ی منفی بودن این تست لزوما به معنی مثبت نبودن این ویروس نیست زیرا در بیش از ۹۵ درصد موارد طی یک بازه ی سه ماهه پادتن توسط بدن تولید می شود که ممکن است هنوز این زمان از آلوده شدن بدن نگذشته باشد و انجام تست های مکمل ضروری است.
سیفلیس و گونوره آ:
نایسریا گونوره آ بیماری ای عفونی است که بیشتر در زنان دیده می شود. این بیماری قابلیت سقط جنین یا انتقال به جنین را دارد پس بررسی مادر در برابر این بیماری مهم می باشد.(البته این بیماری در کشور های جنوب غرب آسیا کمتر دیده شده است.). سیفلیس نیز بیماری آمیزشی است که امکان انتقال آن از مادر به فرزند وجود دارد که با انجام یک آزمایش خون از مادر می توان از آن مطمئن شد.
تعیین گروه خونی و RH:
در صورت متفاوت بودن گروه خون مادر با جنین ( شایع ترین این مشکل تفاوت در RH گروه خونی مادر با جنین است.) بدن مادر شروع به پادتن سازی برای مقابل با RH مخالف کرده که باعث آسیب رسیدن شدید به گلبول های قرمز جنین می شود. پس تست آنتی گلوبولین برای تعیین ایمنی بدن مادر در برابر پادتن سازی لازم است.( البته این اتفاق معمولا در زایمان اول اتفاق نمی افتد.)
اندازه گیری پروتئین هموگلوبین:
هموگلوبین پروتئین اکسیژن رسان در خون می باشد و داخل گلبول های قرمز می باشند. این پروتئین ها در زمان بارداری وظیفه ی رساندن اکسیژن را به جنین بر عهده دارند. در صورت کمبود هموگلوبین در بدن مادر، اصطلاحا مادر دچار کم خونی (آنمی) شده که این برای سلامت خود مادر و جنین بسته به میزان کم خونی خطرناک است. انجام تست کم خونی چه قبل از بارداری چه در دوران بارداری برای مادر ضروری است. علت این کم خونی معمولا کمبود آهن است اما دلایلی چون کمبود برخی ویتامین ها نارسایی های کلیوی و مشکلات ژنتیکی می تواند از دلایل آن باشد.
آزمایش های بارداری مادر
تست TORCH:
این تست شامل چهار تست غربالگری برای تخیص چهار بیماری عفونی خطرناک است این تست ها شامل تست های روبلا، توکسوپلاسما، سیتومگالوویروس و هریس سیمپلکس ویروس می باشد.
۱_ روبلا: این تست همان تست سرخجه است که در بالا گفت و درصد ایمنی بدن در برابر سرخجه را نمایان می کند.
۲_ توکسوپلاسما: توکسوپلاسما یک انگل و عامل بیماری توکسوپلاسموز می باشد. این انگل معمولا در گوشت های خوراکی مشاهده می شود که در صورت خوب پخته نشدن به فرد منتقل می شود. همچنین مدفوع حیوانات چون گربه نیز ناقل این انگل است. این بیماری برای جنین بسیار خطرناک بوده و موجب نارسایی های شنوایی و بینایی و عقب افتادگی ذهنی یا حتی مرگ می شود.
۳_ سیتومگالوویروس: سیتو مگالو نیز ویروسی است که هم از مادر به جنین و هم از راه شیر مادر به نوزاد منتقل می شود و در مراحل حاد موجب نارسایی شنوایی، عقب افتادگی ذهنی و یرقان و پنومونی می شود.
۴_ هریس سیمپلکس ویروس: این ویروس نیز عامل بیماری خطرناک ویروسی است که موجب تخریب سیستم عصبی جنین می شود ولی با تشخیص به موقع با دارو قابل درمان است. این بیماری نیز از بدن مادر به جنین منتقل می شود.
تست بیماری های ژنتیکی:
تا امروز تعداد بسیار زیادی از بیماری ژنتیکی حاصل از تغییر کد های ژنتیکی شناسایی شده است که هر کدام می تواند بیماری بسیار مخربی را پدید آورد. مادر باید پیش از بارداری با مراجعه به مشاور ژنتیک با توجه به سابقه ی این بیماری ها در خانواده ی زوجین و دیگر مسائل محیطی، طبق نظر مشاور ژنتیک هر تعداد از این تست ها را که لازم است انجام دهد.
کلام آخر:
در آخر اینکه بسیاری از این تست های با افزایش سن مادران و بروز بیماری های مختلف چون فشار خون، چربی خون و دیابت و بسیاری دیگر از نارسایی ها باید بیشتر جدی گرفته شود. همچنین لزوم همفکری با مشاور بخصوص مشاوران ژنتیکی و توجه به اینکه اسرار شما قطعا پیش مشاورین باقی خواهند ماند بسیار ضروری است.
