کلومیفن سیترات، متداول‌ترین دارو برای تحریک تخمکگذاری است. داروهای تخمکگذاری همانند هورمون زنانۀ استروژن عمل می‌کنند؛ باعث رشد تخمک‌ها در تخمدان و آزادشدن آنها می‌شوند.
کلومیفن معمولاً به شکل قرص برای یک دوره پنج روزه در ماه تجویز میشود. این دارو به شما کمک می‌کند تا به میزان بیشتری از هورمونی را تولید کنید که موجب تخمکگذاری میشود.
کلومیفن چیست؟
کلومیفن دارویی است که برای نخستین بار در سال ۱۹۵۶ ساخته شده و برای انجام آزمایشات کلینیکی در سال ۱۹۶۰ مصرف گردیده است. تا آن زمان این دارو به طور گسترده ای به عنوان بهترین دارو برای افزایش رشد فولیکول های تخمدان (جایی که تخمک ها درآن رشد می کنند) مورد استفاده قرار می گرفت.
در واقع کلوميفن سيترات، مدولاتور انتخابي گيرنده استروژن است که براي القاي تخمک‌گذاري به کار مي‌رود. کلوميفن سيترات به‌طور رقابتي گيرنده‌هاي استروژن را مهار کرده و در نتيجه موجب بالارفتن سطح FSH و LH مي‌شود.
افزايش اين هورمون‌ها موجب بهبود روند تکامل فوليکول و تحريک تخمدان مي‌شود.
کلومیفن در چه مواردی به کار می رود؟
كلومیفن برای درمان ناباروری ناشی از كاهش یا فقدان تخمك گذاری در زنانی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک و یا pco هستند و نیز ناباروری مردانی كه تولید اسپرم در آنها كافی نیست ، به كار برده می شود.
این تركیب هم چنین در درمان بی كفایتی عملكرد جسم زرد کاربرد دارد. این دارو برای تشخیص نارسایی در محور هیپوتالاموس -هیپوفیز- غده فوق كلیه نیز مفید می باشد. به منظور ارزیابی عمل تخمدانها در تخمك گذاری نیز استفاده می گردد.
برای فهم اینکه چرا و چطور کلومیفن مصرف گردد مهم است که تخمک گذاری در زن را بدانیم معمولا هر زن هر ۳۵-۲۴ روز تخمک گذاری می کند و تخمک گذاری ۱۴-۱۲ روز قبل از قاعدگی بعدی اتفاق می افتد و بیشترین شانس باروری در همین زمان تخمک گذاری و یک یا دو روز قبل از تخمک گذاری می باشد که زمان تقریبا ۱۴-۱۲ روز بعد از اولین روز از ۲۸ روز سیکل ماهیانه می باشد.
خانمهایی که بیشتر به کلومیفن جواب می دهند؛ آنهایی هستند که FSH بالایی نداشته باشند و همچنین آندسته ای که بعد از درمان با پروژسترون خونریزی می کنند که شامل زنهایی با تخمدان پلی کیستیک می باشد.
چه عوارضی دارد؟
کلومید سالهای زیادی مورد استفاده قرار گرفته است و به عنوان یک داروی بی خطر محسوب می شود با این وجود ممکن است عوارض جانبی مانند شکم درد یعنی احساس پری یا سوزش، برافروختگی، کج خلقی ویا اختلال بینایی شود و در تعدادی از بیماران کلومید ممکن است موجب بزرگ شدن کیست تخمدان شود.
کلومید در ۱۰ درصد موارد با چند قلویی همراه است که بیشتر دوقلویی می باشند. هیچ گونه خطری بر تولید نوزاد ناقص الخلقه یا عوارض مشابه وجود ندارد. البته هیچ کس قادر نیست نتایج یک حاملگی را تضمین نماید.
مهم ترین عوارض این دارو عبارتند از:
تشكیل كیست تخمدان، بزرگ شدن بیش از حد تخمدان، گرگرفتگی، احساس ناراحتی در پستان و اختلال دید.
چگونه باید این دارو را مصرف نمود؟
تجویز کلومیفن سیترات غالبا در روزهای ۷-۳ و یا ۹-۵ سیکل قاعدگی صورت می گیرد. قرص های کلومید به صورت خوراکی مصرف می شوند و بهتر است که قرص ها در زمان معینی در هر روز مصرف گردند. به طور کلی بیماران نباید کلومید را بیشتر از ۶ ماه مصرف نمایند.
چه زمانی بعد از مصرف کلومیفن باید اقدام به بارداری نمود؟
زمان تخمک گذاری معمولا ۸-۵ روز و در بعضی منابع ۴ تا ۱۰ روز بعد از مصرف آخرین قرص کلومید است. شما می توانید بعد از مصرف آخرین دوز دارویی به صورت یک روز در میان اقدام به باروری نمایید.
برای تشخیص زمان تخمک گذاری می توانید، دمای بازال بدن (دمای پایه بدن بعد از بیدار شدن از خواب) را هر روز صبح از روز اول دوره قاعدگی ثبت کنید تا بروز تخمکگذاری مشخص شود.
در چه صورتی مصرف قرص کلومیفن باید قطع گردد؟
این دارو نباید در حاملگی ، ضایعات بدخیم، کیست تخمدان، بیماری های کبدی، خونریزی های غیر طبیعی، سندروم تحریک زیاد تخمدان (OHSS)، درد شدید شکم، اندومتریوز، بی خوابی، سرگیجه، سردرد، اختلالت بینایی و افسردگی، وجود کیست های تخمدانی غیر از سندرم پلی کیستیک تخمدان و ترومبوفیلبیت نباید مصرف شود.
میزان تأثیرگذاری قرص کلومیفن چقدر است؟
دیده شده است که بدنبال مصرف کلومیفن ۱۰ تا ۲۰ درصد بارداری و ۶۵ تا ۸۰ درصد تخمک گذاری دیده شده است. البته حدود ۲۵درصد بیماران نیز به درمان با كلومفین مقاوم هستند. چاقی، آندروژن بالا و مقاومت به انسولین از مهم ترین عوامل در بیماران مقاوم به کلومیفن می باشند. در صورت عدم وقوع تخمک گذاری در پاسخ به کلومیفن می توان از سایر درمان های طبی یا جراحی استفاده نمود.
به هنگام استفاده از داور باید به چه نکاتی توجه کنیم؟
دارو باید به میزان مناسب و در ساعت مشخصی از روز مصرف شود.
در صورت فراموش كردن یك وعده مصرف دارو، بهتر است بلافاصله پس از به خاطر آوردن مصرف شود. در صورتی كه در زمان مصرف بعدی، بیمار عدم مصرف دارو را به خاطر آورد، در نوبت بعدی، باید دارو به میزان دو برابر استفاده شود. در صورت فراموش كردن بیش از یك بار، به پزشك مراجعه شود.
بروز علایم یا درد غیر طبیعی (احتمال بروز کیست یا بزرگی تخمدان) و یا تاری دید را سریعا گزارش کنید.
تا زمانی که عوارض دارو مثل تاری دید و یا گیجی مشخص نشده است باید از کارهای مخاطره‌آمیز خودداری کنید.
