عوارض زایمان طبیعی برای نوزاد/ مقایسه خطرات زایمان طبیعی و سزارین!

همانطور که آمار نشان می دهد، بیشتر این آسیب ها به سر، گردن، و شانه ها وارد می شود چرا که نوزاد از طریق سر متولد می شود. اما آسیب های که به قسمت های دیگر بدن وارد می شود نیز به عنوان تروما تولد شناخته می شود. شایع ترین آسیب های که هنگام تولد به بدن نوزاد وارد می شود به شرح زیر است:

۱- تورم در زیر پوست سر نوزاد (Caput Succedaneum):

در این شرایط پوست سر کودکان دچار کبودی یا تورم می شود. این نوع آسیب دیدگی بخاطر دلایل زیر است:

در طول زایمان، زمانی که پوست سر کودکان توسط دیواره واژن یا رحم مادر تحت فشار قرار می گیرد.

در صورتی که زایمان مادر طولانی مدت و سخت بوده باشد، روی پوست سر نوزاد کبودی های ایجاد می شود.

هنگام عبور نوزاد از کانال تولد، سر او آسیب پذیر است و پاره شدن کیسه آب می تواند باعث آسیب شود.

در صورتی که پزشکان برای زایمان از ابزارهای کمکی مثل فورسپس و واکیوم استفاده کنند.

۲- آسیب دیدگی های جمجمه (Cephalohematoma):

شرایطی است که در آن در زیر ضریع استخوان (یک غشاء محافظ است که از جمجمه کودک محافظت می کند.) خون جمع می شود. این حالت بعد از گذشت چندین ساعت از زایمان در جمجمه کودک قابل مشاهده است.

در اکثر موارد این حالت مضر نیست چرا که بعد از چند هفته یا چند ماه از بین می رود. خونی که روی جمجمه وجود دارد توسط قسمت عقب بدن جذب شده و آن توده ی خونی ناپدید می شود. با این وجود در بعضی موارد اگر این توده ی خون خیلی بزرگ باشد و به راحتی تجزیه نشود باعث زردی می شود.

۳- کبودی و شکستگی استخوان

کبودی می تواند در ناحیه صورت، گردن، یا قسمت های دیگر بدن به خاطر هر یک از دلایل زیر اتفاق افتد:

فشار فیزیکی که هنگام عبور از کانال زایمان اتفاق می افتد.

ارتباط با بافت ها و استخوان ها هنگامی که نوزاد در ناحیه لگن وجود دارد.

استفاده از ابزارهای کمکی زایمان که می تواند باعث ایجاد کبودی یا شکستگی استخوان شود.

استفاده از ابزارهای کمکی مثل واکیوم که باعث ایجاد کبودی در پوست سر می شود.

بخاطر فشارهای فیزیکی که حین عبور از کانال زایمان به کودک وارد می شود ممکن است در ناحیه سر، صورت، یا قسمت ای دیگر بدن او کبودی ایجاد شود. همچنین بخاطر ارتباط با بافت ها و استخوان های موجود در لگن مادر این کبودی های ایجاد می شود. استفاده از ابزارهای کمکی زایمان مثل فورسپس در حین زایمان ممکن است در ناحیه سر و صورت نوزاد جای زخم ایجاد کند مخصوصا زمانی که پزشکان از نیروی زیادی برای انجام این کار استفاده می کنند. علاوه براین، استفاده از واکیوم که یکی دیگر از ابزارهای کمکی مورد استفاده هنگام زایمان می باشد ممکن است کبودی یا زخم در صورت یا روی پوست سر کودک ایجاد شود.

۴- خونریزی زیر ملتحمه (ملتحمه غشا مخاطی نازک و شفافی است که سطح داخلی پلکها را مفروش کرده و بخش پیشین صلبیه را می‌پوشاند)

ممکن است یک نوار قرمز رنگی را در اطراف چشم نوزادتان مشاهده کرده باشید که به این حالت خونریزی زیر ملتحمه می گویند. زمانی که رگ های خونی بسیار کوچک در چشم کودک پاره شود، این نوار قرمز رنگ را در اطراف عنبیه به وجود می آورد. این آسیب دائمی نیست و در ظرف چند هفته یا چند ماه از بین می رود چرا که بدن به جذب مجدد خون می پردازد.

۵- فلج بل

در این حالت عصب های صورت نوزاد در حین زایمان آسیب می بیند یا عضلات صورت به صورت ناگهانی و به طور موقت فلج می‌شوند. این آسیب دیدگی می تواند بخاطر دلایل زیر باشد.

فشار وارده بر صورت کودک در حین عبور از کانال زایمان

استفاده از ابزارهای کمکی زایمان

علائم:

وقتی نوزاد گریه می کند قادر نیست عضله ی که در آن عصب آسیب دیده است را تکان دهد.

حتی چشم آن طرف از صورت که آسیب دیده است باز می ماند.

بهبودی:

در صورتی که فقط کبودی است خود بخود بهبود می یابد.

پارگی عصب کمی شدید و سخت است و فقط جراحی می تواند باعث بهبود و ترمیم آن شود.

۶- آسیب پیچیدگی شانه یا بازو

پیچیدگی شانه یا بازو شبکه ای از عصب ها می باشد که نخاع را به بازوها و دستان کودک وصل می کنند. آسیب این ناحیه را آسیب پیچیدگی شانه یا بازو می گویند. همچنین این حالت می تواند بخاطر دلایل زیر باشد:

زایمان سخت که در آن شانه ی نوزاد در کانال زایمان گیر می کند و پزشک برای بیرون آوردن آن از نیرو استفاده می کند.

علائم:

نوزاد قادر به حرکت یا چرخش بازوی خود نمی باشد.

بهبودی:

درصورتی که فقط کبودی است در ظرف چند هفته یا چند ماه به خودی خود بهبود می یابد.

در صورتی که تمام آسیب به عصب باشد منجر به فقدان دائمی می شود.

۷- فقدان اکیسژن

این حالت زمان اتفاق می افتد که نوزاد در طول زایمان، قبل از تولد و بعد از زایمان اکسیژن کافی در اختیار ندارد. این شرایط می تواند بخاطر دلایل زیر باشد.

جدا شدن جفت از نوزاد.

بسته شدن بند ناف دورگردن نوزاد.

اگر بعد از زایمان نوزاد نتواند به طور مستقل نفس بکشد که این حالت باعث فقدان اکسیژن در نوزاد می شود.

عوارض جانبی:

باعث آسیب به مخچه کودک که مسئول عملکرد بدن می باشد، می شود.

منجر به فلج مغزی می شود که در این حالت کودک قادر به کنترل حرکات و طرز قرار گرفتن بدنش نیست.

منجر به مشکلات شنوایی و کوری کامل یا نسبی می شود.

در صورتی که کودک سه دقیقه بعد از زایمان نفس نکشد منجر به تخریب سلول های مغزی شده و باعث تشنج یا کما می شود.

۸- شکستگی

شکستگی یک آسیب نسبتا شایعی است که مرتبط با تروما تولد می باشد. این شرایط در بیشتر موارد بخاطر دلایل زیر می باشد:

حالت قرار گیری کودک ( برای مثال سر کودک به سمت بالا باشد یا حالت های بریچ)

علائم:

ممکن است نوزاد قادر به حرکت قسمت آسیب دیده نباشد.

بهبودی:

با استفاده از یک باند نرم می توانید از حرکت ناگهانی آن قسمت بدن تا بهبودی کامل آن جلوگیری کنید.

اگرچه تروما تولد یا همان آسیب دیدگی هنگام تولد، همانطور که اسم آن نشان می دهد، یک تجربه ترسناک است اما در اکثر موارد این آسیب دیدگی ها به خودی خود بهبود می یابند. با این وجود، درمان و بهبودی آن بستگی به شخص و شدت آن حالت نیز دارد. از این رو به پزشکان توصیه می شود که خطرات پزشکی آن را پیش بینی کنند و برای جلوگیری از بروز تروما در نوزادان اقدامات پیشگیرانه انجام دهند.

عوارض احتمالی بعد از زایمان طبیعی

بی اختیاری ادراری

این مشکل برای تمام خانمها اتفاق نمی افتد اما بی اختیاری ادراری پس از زایمان طبیعی برای بسیاری از مادران بطور موقت اتفاق می افتد. در طول زایمان سر نوزاد به دیوره های واژن فشار وارد می کند و در نتیجه آن اعصاب بطور موقت بی حس و کرخت می شوند. در اثر این بی حسی و کرختی، اعصاب به درستی فرمانها ی مورد نیاز شما را دریافت نمی کنند و ماهیچه هایی که به شما در نگه داشتن ادرار کمک می کنند نمی توانند به خوبی فرمان را دریافت کنند. خانمهایی که به شکل سزارین زایمان می کنند به ندرت دچار بی اختیاری ادراری می شوند اما این مشکل در خانمهایی که زایمان طبیعی می کنند شایع تر است.

خوشبختانه در هر دو نوع از زایمان رشته های عصب به سرعت احیا می شوند. در طول چند هفته ماهیچه های مثانه مجدد قدرت خود را به دست آورده و از رشته های عصبی که به آنها فرمان می دهد به خوبی پیروی می کنند. در این مدت خانمها می توانند از نوار بهداشتی جهت خشک نگه داشتن لباس زیر خود استفاده کرده و تا جائی که امکان دارد چندین بار به توالت رفته و مثانه خود را خالی کنند. چنانچه بی اختیاری ادراری و نشت ادرار پس از گذشت چند هفته بهبود نیافت به پزشک متخصص مراجعه شود. 

در این حالت ممکن است وضعیتی برای شما پیش آمده باشد که استرس بی اختیاری ادراری نامیده می شود. این وضعیت در اثر ضعیف شدن ماهیچه های کف لگن در اطراف مجاری ادراری به وجود می آید.

در موارد شدید این مشکل با یک عمل جراحی ساده قابل درمان است.

خونریزی

پس از ۹ ماه بارداری و دور بودن از عادت ماهانه، قاعدگی با حس انتقام جویانه ای باز می گردد. در ابتدا خونریزی شدید و به رنگ قرمز روشن است سپس بعد از چند روز مایل به صورتی می شود . برخلاف قاعدگی ای طبیعی، ترشحات تا هفته ها ادامه دارند.

ترشحات واژن پس از زایمان متشکل از خون و سلولهای مرده بافت داخلی رحم است. ترشحات به تدریج در هر دو رنگ به شکل روشن و حجم زیاد خارج می شوند اما تا هفته پنجم و ششم از مقدار آن کم شده و به رنگ سفید یا زرد تبدیل می شوند.

پدهایی که در طول این دوران از آنها استفاده می شود احتمال خطر عفونت را به همراه دارند بنابراین توصیه می شود که از پدهای بهداشتی استفاده شود. به خاطر داشته باشید که فعالیت های شدید فیزیکی باعث افزایش میزان خونریزی و همچنین طولانی شدن مدت زمان آن می شود.

ورم کردن پاها

احتمال دارد تا پاها پس از زایمان بویژه سزارین شروع به خارش کرده یا سوزن سوزن شود. پس از زایمان رحم خون را با فشار وارد بدن می کند. علاوه بر این در طول زایمان احتمال دارد تا به مادر مایعات تزریق شود. تمام خونها و مایعات داخل بدن مجبور می شوند که به یک مکان بروند و آن مکان پاها هستند. البته مقداری از این مایعات می توانند داخل دستها نیز بشوند و به همین علت است که شما متوجه تنگ شدن حلقه در دست خود می شوید. معمولا این ورم در طول مدت کوتاهی بین ۱۰ روز تا یک هفته از بین می رود.

ممکن است سایز پاهای شما نیز در طول این دوران تغییر کند به طور مثال متوجه می شوید که سایز پا بزرگتر از قبل شده است. علت آن این است که رباطها در طول بارداری در داخل بدن شل شده و باعث پهن شدن پاها می شوند.

این تغییرات برای بعضی از خانمها موقتی است اما این نوع تغییر در بعضی از خانمها دائمی می شود.

تورم

چند روز پس از زایمان متوجه می شوید که سایز سینه ها نه تنها بزرگتر از قبل شده است بلکه همانند یک تکه سنگ سفت شده است.

زمانیکه شیر وارد سینه ها می شود جریان خون بیشتر شده و تورم بوجود می آید. در این زمان حس پر بودن سینه ها برای بعضی از خانمها راحت بوده و برای برخی دیگر بسیار دشوار است و ایجاد ناراحتی می کند.

بهترین کمک به این وضعیت تنها شیر دادن به نوزاد است. بنابراین اگر در زمینه شیر دادن به نوزاد با مشکل مواجه هستید بهتر است با یک متخصص در این زمینه مشورت کنید.

چنانچه درد سینه های شما بیشتر از ۲ الی ۳ روز به طول انجامید به پزشک متخصص مراجعه کنید احتمال دارد که درد آنها ناشی از عفونت سینه ها باشد.

بعضی از خانمهایی که از سینه شیر نمی دهند تصور می کنند چنانچه سینه های خود را از شیر خالی نکرده و آنها را تحریک نکنند بهتر است اما باید بدانند اگر سینه ها از شیر خالی شوند احساس بهتری خواهند داشت. البته در اینصورت نیز بدن آنها تصور می کند که آنها به نوزاد شیر می دهند و مجدد سینه ها از شیر پر می شوند. گذاشتن کیسه ی سرد و برگهای کلم به بهبود این مشکل کمک می کند.

هموروئید

در زایمان طبیعی زمانیکه خانم باردار برای خارج شدن نوزاد به خود فشار وارد کرده و به اصطلاح زور می زند می توان رگهای برجسته روی پیشانی او را که بر اثر فشار ظاهر می شوند مشاهده کرد. وریدی های هموروئیدی تحت این فشارها قرار می گیرند البته ناگفته نماند قبل از زایمان وریدی های هموروئیدی به مدت ۹ ماه تحت فشارهای رحم باردار قرار گرفته است.

راههای زیادی برای رهایی از هموروئید وجود دارد. کمپرس سرد و-غوطه ور شدن در وان آب یا شستشو در آن و استفاده از دستمال های مرطوب داروئی پس از اجابت مزاج و همچنین مشورت با مادرانی که قبلا این دوران را تجربه کرده اند.

چنانچه هموروئید پس از یک یا دو هفته بهبود نیافت و همچنین متوجه خونریزی از آن شدید با پزشک متخصص مشورت کنید این مسئله یک موضوع کاملا طبیعی بوده و نیازی نیست در خفا از وجود آن رنج بکشید.

ریزش مو

شما خیالاتی نشده اید ریزش موها پس از زایمان یک حقیقت است. ریزش موها پس از زایمان یک مورد طبیعی است که در بعضی از خانمها شدیدتر بوده و موجب نگرانی آنها را فراهم می کند.

در طول بارداری هورمون استروژن باعث افزایش و رشد موها شده و از ریختن آنها در طول بارداری جلوگیری می کند. پس از بارداری سطح این هورمون پایین آمده و در اثر آن رشد موها متوقف شده و شروع به ریزش می کنند. ریزش موها معمولا ۱۲ هفته پس از زایمان شروع می شود.

هرچند متخصصین پوست ادعا می کنند که مو بعد از ۶ تا ۱۲ ماه پس از بارداری باید به ضخامت قبل از دوران بارداری برگردد اما بسیاری از مادران ادعا کرده اند که موهای آنها به کیفیت قبل از بارداری برنگشته اند.

درد پشت و ران

درد پشت و ران یکی دیگر از مشکلات شایع در بارداری بوده اما می توان پس از تولد نوزاد بر درد این قسمتها غلبه کرد. هنوز بطور کامل مشخص نشده است که چرا بعضی از خانمها پس از زایمان دچار درد در قسمت پا و پشت می شوند اما دلیل های مختلفی وجود دارند که می توانند باعث بوجود آمدن این درد پس از زایمان شوند. کشیدگی در رباطها-و پوشیدن کفش های نامناسب-یا کشیدگی عضلات در ثر حمل نوزاد یا فاکتورهای دیگری که ناشناخته هستند.

اما این مشکل قابل درمان است. با دکتر متخصص در این زمینه مشورت کنید. بعضی از خانمها با استفاده از ورزش درمانی و انجام تمریناتی در منزل این مشکل را برطرف کرده اند. همچنین پیاده روی موجب تقویت عضله ها شده و به بهبود درد آنها کمک می کند.

بزرگ شدن شکم

بسیاری از خانمها امیدوارند که شکم آنها هرچه سریعتر، پس از زایمان به شکل و اندازه قبل از بارداری برگردد. اما حقیقت این است که شکم اکثر خانمها پس از زایمان تغییر چندانی نکرده و همچنان به نظر می رسد که باردار هستند.

بهتر است صبور باشید. به خاطر داشته باشید که رحم شما به مدت شش ماه بطور کامل کشیده شده است. بنابراین عادلانه نیست که از آن انتظار داشته باشیم به سرعت به فرم اولیه خود برگردد. معمولا رحم ۴ تا ۶ هفته زمان لازم دارد تا جمع شده و به اندازه نرمال خود برگردد. شکم نیز احتمال دارد در طول ۹ ماه تا یک سال زمان لازم باشد تا به اندازه موردنظر شما برگردد.

البته خانمهایی که قبل از زایمان شکمی صاف و تخت داشته اند بهتر است بدانند ماهیچه های شکم پس از بارداری و زایمان شل شده و علت اصلی آن هم هورمونهای زمان بارداری است. هورمونها باعث چاقی بدن شده و در حقیقت چربیها را به بدن هدایت می کنند. چربیها پس از بارداری پشت ماهیچه ها و در اطراف روده ها باقی می مانند.

نرمش و ورزش به محکم شدن ماهیچه ها و عضلات کمک کرده و کالری های اضافی را می سوزاند. اما به خاطر داشته باشید مهم نیست که شما درباره ظاهر شکم خود بعد از زایمان چه فکری می کنید مهم این است که بدن شما کار شگفت انگیزی را انجام داده است.

شل شدن قسمت های پایین بدن

بعضی از خانمها پس از زایمان احساس ناراحتی در قسمت واژن خود می کنند. رحم، مثانه و مقعد کمی در اثر فشار زایمان پایین می آیند. بعضی از خانمها افتادگی این قسمت ها را به خوبی احساس می کنند. خوشبختانه این مشکل موقتی بوده و در طول چند هفته برطرف می شود.

پیشنهاد می شود برای بهبود سریع ورزشهای کگل انجام شود. این ورزش به استقامت ماهیچه های کف لگن کمک می کند. لازم به ذکر است که باید از وارد کردن فشار به این ماهیچه ها خودداری کنید. به بیان دیگر از بلند کردن اشیای سنگین و همچنین خوردن غذاهایی که باعث یبوست می شوند دوری کنید. چنانچه پس از گذشت ۶ هفته همچنان احساس افتادگی در قسمت پایین بدن را احساس کردید بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. ورزش درمانی و بعضی از ورزش های مخصوص باعث می شود تا این قسمت ها به مکان اولیه خود برگردند. 

خطرات زایمان طبیعی و سزارین

***براساس مطالعات در زایمان هایی که به روش سزارین انجام می شود احتمال بروز عوارض دو برابر بیشتر از زایمان طبیعی است و مهم ترین عوارضی که رخ می دهد، عفونت های رحم و محل جراحی، باز شدن محل جراحی، خونریزی و لخته شدن خون در رگ ها و سرانجام مرگ است.
در هر صد هزار نفری که سزارین می شوند، دو نفر بر اثر عوارض جراحی فوت می کنند و این مساله اهمیت ویژه ای دارد.

از طرفی در زایمان طبیعی پس از زایمان درد و عفونت کمتر و در نتیجه برگشت مادر به حالت عادی سریع تر است؛ بنابراین مادر زودتر حرکت و ورزش را شروع کرده و زودتر به وزن قبل از بارداری برمی گردد.

عده زیادی از مادرانی که برای اولین بار باردار شده اند از ترس درد حین زایمان به سزارین پناه می برند، غافل از این که پس از عمل باید درد زیادی تحمل کنند ضمن این که هر بار جراحی سزارین به ایجاد چسبندگی هایی داخل شکم منجر می گردد که سرانجام باعث دردهای مزمن طولانی در سال های بعد می شود. دردهایی که درمان قطعی برایشان وجود ندارد.

برخی افراد هم با توجه به افزایش احتمال افتادگی رحم و مثانه پس از زایمان طبیعی به دنبال سزارین هستند در حالی که برای ایجاد افتادگی روش زایمان شرط لازم و کافی نیست، بلکه تعداد حاملگی ها و وزن جنین در حین تولد از اهمیت بالاتری برخوردار است.
از طرفی کسانی که سزارین کرده اند هم دچار افتادگی و شل شدن بافت های داخل واژن می شوند حتی در مواردی کسانی که هرگز حامله نشده اند، هم می توانند دچار این بیماری شوند و زمینه ژنتیکی نقش مهمی در این امر دارد.

احتمال به وجود آمدن مشکلات در کنترل ادرار یا مدفوع به دنبال زایمان طبیعی بیشتر از سزارین است، اما امکان آسیب به مثانه یا لوله های حالب حین سزارین بیش از زایمان طبیعی است.
با توجه به وجود روش های زایمان بی درد، دیگر ترس از درد حین زایمان طبیعی موردی ندارد؛ بنابراین بی شک بهترین روش زایمان برای مادر و نوزاد زایمان طبیعی است و این روش به تمام مادران توصیه می شود.