در دو سال اول، درمان لازم نیست
قاعدگی به‌طور طبیعی از سن ۱۲ تا ۱۳ سالگی شروع می‌شود. در دو سال اول نیز ممكن است نامنظم باشد. درواقع كوتاه بودن یا بلند بودن دوره‌های قاعدگی در این دوران طبیعی است زیرا تخمك‌گذاری انجام نمی‌شود، بنابراین نیازی به درمان هم وجود ندارد، مگر اینكه خونریزی شدید باشد و فرد دچار كم‌خونی شود. در این صورت می‌توان از درمان‌های موقتی خوراكی یا تزریقی استفاده كرد. در موارد شدید هم با كمك قرص‌های جلوگیری LD می‌توان خونریزی ماهانه را كاهش داد. در بی نظمی های قاعدگی عوامل متعددی دخیل هستند که در اینجا به آنها اشاره خواهیم کرد.
عامل شماره ۱: تخمدان پلی‌كیستیك
بی‌نظمی‌های قاعدگی در هر سنی علل بخصوصی دارند و درمان آنها نیز باید با توجه به سن صورت گیرد. یكی از اختلالات شایع در سن نوجوانی بیماری پلی‌كیستیك تخمدان است. در این بیماری تخمدان دچار كیست‌های ریز می‌شود. به عبارتی فولیكول‌ها تا سطح تخمدان می‌آیند اما آزاد نمی‌شوند، بنابراین تخمك‌گذاری صورت نمی‌گیرد.
از علائم این اختلال می‌توان به افزایش موهای زائد، چاقی، آكنه، نازایی و دوره‌های قاعدگی بیش از ۳۵ روز اشاره كرد. درمان آن نیز باتوجه به علائم، سن و شرایط بیمار صورت می‌گیرد؛ برای مثال داروهایی كه برای رفع موهای زائد تجویز می‌شوند متفاوت از داروهای درمان نازایی حاصل این اختلال هستند.
عامل شماره ۲: فیبروم
فیبروم‌ها از شایع‌ترین تومورهای خوش‌خیم دستگاه تناسلی زنان هستند كه می‌توانند باعث اختلالات قاعدگی شوند، به‌خصوص اگر از نوع زیر مخاطی و «اینترامورال» باشند. فیبروم‌های خارج از رحم هم معمولا باعث درد لگن می‌شوند. به‌طور كلی از علائم فیبروم‌ها می‌توان به خونریزی شدید قاعدگی، دردهای قاعدگی، علائم مربوط به فشار روی احشای لگنی، تكرر ادرار، یبوست، درد موقع نزدیكی، سقط‌های مكرر، زایمان پیش از موعد و اتساع شكم اشاره كرد. تشخیص آن هم معمولا با سونوگرافی و معاینه انجام می‌شود؛ درمان نیز بستگی به علائم و اندازه تومور دارد.
در صورت كوچك بودن و نداشتن هیچ‌گونه علامت، درمان خاصی نیاز نیست اما در صورت وجود درد می‌توان از قرص‌های جلوگیری از بارداری و داروهای مسكن استفاده كرد. برای برداشت فیبروم‌های داخل حفره رحمی هم می‌توان از هیستروسكوپ استفاده كرد. در مورد فیبروم‌های بزرگ نیز اگر خانم تمایل به بارداری داشته باشد، می‌توان با عمل جراحی لاپاراسكوپی یا لاپاراتومی، فیبروم را خارج كرد. اگر هم خانم تمایل به بارداری نداشته باشد، می‌توان با برداشتن رحم، بیماری را به‌طور قطعی درمان كرد.
عامل شماره ۳: آندومتریوز
قاعدگی‌های دردناك «دیسمنوره» نام دارند كه خود به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند. در دیسمنوره اولیه، درد با شروع قاعدگی آغاز می‌شود و دو تا سه روز بعد قطع می‌شود. این درد طبیعی است؛ بنابراین احتیاج به درمان خاصی ندارد و مسكن‌هایی مثل مفنامیك اسید بهترین روش برای رفع آنها هستند. در دیسمنوره‌های ثانویه درد با قاعدگی شروع می‌شود اما قبل و بعد از قاعدگی هم وجود دارد.
شایع‌ترین علت این درد «آندومتریوز» است. در این بیماری، مخاط رحم در جایی غیر از رحم قرار می‌گیرد و هر ماه با قاعدگی و مقاربت درد شدید ایجاد می‌كند. آندومتریوز در ۵۰ درصد دختران جوانی كه برای ارزیابی درد مزمن لگن یا دردهای قاعدگی لاپاراسكوپی می‌شوند، قابل مشاهده است. این بیماری معمولا در سنین ۲۵ تا ۳۵ سالگی تشخیص داده می‌شود و در زنان طبقه اقتصادی بالاتر كه حاملگی را به تاخیر می‌اندازند شایع‌تر است. به همین دلیل دختر خانم‌هایی كه قاعدگی‌های خیلی دردناك دارند حتما باید از این لحاظ بررسی شوند. علت بروز آندومتریوز هنوز اثبات نشده است اما به نظر می‌رسد مهم‌ترین عامل آن برگشت خون قاعدگی از طریق لوله‌های رحم به داخل شكم باشد. این بیماری درجات مختلفی دارد و ممكن است بین قاعدگی‌ها لكه‌بینی نیز ایجاد كند.
در مراحل بالاتر هم باعث نازایی می‌شود، همچنین با افزایش سطح هورمون استروژن در بدن تقویت می‌شود. تشخیص آن نیز از طریق لاپاراسكوپی و آزمایش تومورماركر ۱۲۵ CA انجام می‌شود. درمان آندومتریوز بستگی به‌شدت علائم، وسعت و محل بیماری، تمایل بیمار برای حاملگی و سن بیمار دارد. در علائم خفیف، قرص‌های مسكن و جلوگیری از بارداری به صورت دوره‌ای یا مداوم تجویز می‌شوند. در صورت وجود علائم شدید و حاد نیز جراحی ضرورت دارد، البته درصورتی‌كه بیمار قصد حاملگی در آینده نداشته باشد.
عامل شماره ۴: یائسگی
تمامی خانم‌ها با نزدیك شدن به یائسگی دچار عدم تخمك‌گذاری و اختلالات قاعدگی می‌شوند زیرا تخمك‌های‌شان رو به اتمام می‌رود. در همین زمان احتمال سرطان‌های رحم هم زیاد می‌شود. به همین خاطر اگر خانم‌های بالای ۴۰ سال دچار بی‌نظمی‌های شدید قاعدگی شوند حتما باید كورتاژ تشخیصی و بیوپسی از داخل رحم انجام دهند تا علل بدخیمی برای‌شان رد شود. علاوه براین اگر خانمی یائسه شود و برای ۶ ماه عادت ماهانه نشود اما مجددا خونریزی مشاهده كند، باید حتما مورد بررسی قرار گیرد.
این حالت غیرطبیعی است و شایع‌ترین علت آن خشكی و آتروفی رحم است و مهم‌ترین علت آن نیز سرطان است. كسانی كه بعد از یائسگی هورمون درمانی می‌شوند هم ممكن است در ۶ ماه اول خونریزی داشته باشند اما بعد از آن خونریزی‌شان قطع خواهد شد. با این حال باید حتما سونوگرافی انجام دهند تا درصورت افزایش ضخامت رحم، از بافت آن نمونه‌برداری شود.
نكته: بیشتر زنان در سنین ۴۷ تا ۵۱ سالگی بسته به شرایط محیطی و فردی، یائسه می‌شوند اما اگر یائسگی در زمانی زودتر از موعد طبیعی رخ دهد، طبیعی محسوب نمی‌شود و فرد باید هرچه سریع‌تر تحت درمان قرار گیرد. این اتفاق معمولا برای خانم‌هایی می‌افتد كه مبتلا به تنبلی تخمدان هستند و سطح استروژن خون‌شان كاهش یافته است.
سایر عوامل: اختلالات هورمونی،پولیپ، زخم و عفونت
اختلالات هورمونی، كم‌كاری و پركاری تیروئید و ترشح بیش از حد پرولاكتین (هورمون مترشحه از غده هیپوفیز) از دیگر علل بی‌نظمی‌های قاعدگی به حساب می‌آیند كه با درمان آنها اختلال قاعدگی نیز رفع می‌شود. پولیپ‌های داخل رحم و دهانه آن نیز بافت‌هایی كوچك، پیاز مانند و دارای ساقه هستند كه می‌توانند باعث بی‌نظمی قاعدگی شوند.
برای درمان آنها هم می‌توان از روش‌های مختلف دارویی تا جراحی استفاده كرد. علاوه براینها، بعضی خانم‌ها در میانه سیكل دچار لكه‌بینی یا خونریزی می‌شوند كه از علل آن می‌توان به زخم‌های دهانه رحم، اختلالات هورمونی، فیبروم و پولیپ اشاره كرد. عفونت‌ها یا التهاب‌های داخل رحم و دهانه آن (سرویسیت) هم می‌توانند بین قاعدگی‌ها یا موقع مقاربت لكه‌بینی ایجاد كنند اما باعث تشدید خونریزی قاعدگی نخواهند شد.
قاعدگی طبیعی چه ویژگی‌هایی دارد؟
دوره قاعدگی (از روز اول عادت ماهانه تا اولین روز عادت ماهانه بعدی) باید بین ۲۴ تا ۳۵ روز باشد. متوسط آن نیز ۲۸ روز است. از این دوره ۷ روز به خونریزی اختصاص دارد. بعد از آن نیز دوره تخمك‌گذاری آغاز می‌شود. به این ترتیب كه در میانه سیكل تخمك آزاد می‌شود و ۱۴ روز بعد از آن مجددا قاعدگی اتفاق می‌افتد. درواقع این دوران ۱۴ روزه پس از تخمك‌گذاری در تمام خانم‌ها یكسان است و فقط ۱۴ روز اول دوره ممكن است طولانی‌تر یا كوتاه‌تر شود.
دوران قاعدگی كمتر از ۲۴ روز «پلی منوره» و بیشتر از ۳۵ روز «الیگومنوره» نام دارد. میزان خونریزی قاعدگی هم باید هر بار بین ۳۰ تا ۸۰ سی‌سی باشد. خونریزی كمتر از ۳۰ سی‌سی «هایپومنوره» و بیشتر از ۸۰ سی‌سی «هایپرمنوره» نام دارد. عدم شروع قاعدگی از ابتدا یا قطع آن برای سه ماه در خانمی كه قاعدگی‌های منظمی داشته است نیز «آمنوره» نام دارد كه از علل آن می‌توان به اختلالات ژنتیكی، اختلالات هورمونی، باردار بودن و. . . اشاره كرد.
