جراح، متخصص زنان و زایمان و عضو مرکز فوق تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابن‌سینا در خصوص علل عقب افتادن عادت ماهیانه گفت:
عادت ماهیانه خونریزی است که به صورت منظم و سیکلیک در زنان اتفاق می‌افتد و دوره‌های خونریزی می‌تواند دو، سه، پنج یا هفت روزه باشد.
دکتر آتوسا کریمی ، با بیان این مطلب افزود: فاصله شروع یک خونریزی تا خونریزی بعدی در بدن هر زنی نسبت به زن دیگر فرق می‌کند.
مثلاً ممکن است زنی هر ۲۸ روز یک‌بار این خونریزی را داشته باشد، یا فرد دیگری ۳۰ روز یک‌بار یا ۳۵ روز یک‌بار؛
بنابراین فاصله بین شروع دو قاعدگی در هر فرد بین ۲۵ تا ۳۵ روز است.
اگر فاصله دو خونریزی بیش از ۳۵ روز باشد، معمولاً عقبافتادگی قاعدگی مطرح می‌شود.
تنبلی تخمدان علت شایع عقب‌افتادن یا قطع قاعدگی
این فلوشیپ ناباروری از دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: عقبافتادگی قاعدگی علل مختلفی دارد.
یکی از این علل به تخمدان‌هایی مربوط می‌شود که حالت پلی‌کیستیک دارند؛ یعنی دچار تنبلی تخمدان هستند.
به این مورد در اصطلاح پزشکی سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا PCOS گفته می‌شود که یکی از شایع‌ترین عللی است که باعث می‌شود عادت ماهیانه دیر به دیر اتفاق افتد یا حتی در مواقعی برای چند ماه متوالی عادت ماهیانه قطع شود.
وی تصریح کرد: برای تشخیص تنبلی تخمدان علائمی در فرد وجود دارد، به طور مثال زنانی که دچار افزایش هورمون‌های مردانه میشوند یا اینکه موهای زائد در ناحیه صورت، بدن یا روی سینه‌ها دارند
و سیکل قاعدگی آنها حدود ۳۰ تا ۳۲ روز بوده و اکنون این سیکل قطع شده است.
در سونوگرافی این افراد نمایی را می‌بینیم که تخمدان‌ها نسبت به سایز طبیعی خود بزرگ‌تر شده‌اند و تعداد زیادی فولیکول‌های ریز (کیست‌های ریز) نیز مشاهده می‌شود.
این مورد به علت اختلالات هورمونی که همراه دارد، باعث قطع یا عقب‌افتادن قاعدگی می‌شود.
این متخصص زنان و زایمان بیان کرد: علل ایجاد تنبلی تخمدان مختلف است و حالتی است که از ابتدا در بدن فرد وجود داشته است و بالا بودن هورمون‌های مردانه، استعدادها و تغییرات ژنتیکی باعث تشدید این حالت می‌شود، اما به‌طورکلی نمیتوان علت خاصی را برای تنبلی تخمدان متصور بود.
افراد مبتلا به تنبلی تخمدان لازم است چه کارهایی انجام دهند؟
کریمی افزود: اگر افراد دارای تنبلی تخمدان، ورزش منظم نداشته باشند و وزنشان زیاد باشد، در سال‌های بعدی شانس ابتلا به دیابت در آنها زیاد می‌شود و نیز شانس آنها برای بالا رفتن چربی‌های خون و بیماری‌های قلبی- عروقی افزایش می‌یابد.
بنابراین به افرادی که دارای پلی‌کیستیک هستند توصیه می‌کنیم کنترل وزن داشته باشند. اگر وزنشان نرمال است مراقب باشند که چاق نشوند
و اگر چاق هستند توصیه می‌کنیم وزن خود را زیر نظر متخصصان تغذیه کاهش دهند.
وی تشریح کرد: این افراد باید قند خون و چربی خود را سالانه چک کنند و گاهی نیاز است برای بالا بودن چربی و قند خون دارو مصرف کنند یا رژیم غذایی خاصی برای آنها نوشته شود.
برخی از این افراد به دلیل داشتن قند خون نسبتاً بالا ممکن است لازم باشد داروهای کنترل قند مصرف کنند.
در برخی موارد که قند خون نرمال باشد، به دلیل مقاومت در برابر انسولین، متابولیسم قند در بدن آنها به خوبی صورت نمی‌گیرد و با وجود نرمال بودن قند، داروهای کنترل‌کننده قند تجویز می‌شود تا مقاومت به انسولین را از بین ببریم.
کنترل متابولیسم قند و کم‌کردن مقاومت علیه انسولین، می‌تواند به بهبود سیکل‌های قاعدگی کمک کند؛
زیرا انسولین یکی از هورمون‌هایی است که کارکرد آن در تنظیم سیکل‌های قاعدگی ضروری است.
افزایش ضخامت لایه پوششی رحم در اثر قطع یا عقب‌افتادن قاعدگی
این عضو مرکز درمان ناباروری ابن سینا افزود: تنبلی تخمدان راه پیشگیری ندارد، اما اشتباهی که افراد مبتلا به تنبلی تخمدان انجام می‌دهند این است که وقتی عادت ماهیانه آنها عقب می‌افتد
اظهار خستگی می‌کنند و این موضوع را بدون دریافت راه‌حلی از پزشک رها می‌کنند و حتی ممکن است یک سال عادت ماهیانه آنها به تعویق بیفتد.
کریمی هشدار داد که این موضوع خطرناک است و باعث می‌شود ضخامت لایه پوششی رحم یا همان آندومتر رحم افزایش یابد
و افزایش ضخامت آندومتر می‌تواند خطرناک باشد و شانس بستگی رحم را افزایش دهد.
وی ادامه داد: عقب‌افتادن عادت ماهیانه از نظر روحی- روانی می‌تواند روی این افراد تأثیر منفی بگذارد و متابولیسم بدن آنها را تغییر دهد.
برای جلوگیری از افزایش ضخامت آندومتر رحم توصیه می‌شود ان افراد تحت نظر پزشک باشند؛ قند و چربی خون خود را چک کنند و دارو مصرف کنند تا سیکل‌های قاعدگی به حالت منظم در بیاید.
خوراکی هایی که باعث میشوند زودتر پریود شوید
گل زعفران
مهم‌ترین و نام آشناترین خوراکی برای زود پریود شدن دم‌کرده زعفران است. قاعده آوری که باید به صورت غلیظ ۱۰ روز قبل از شروع عادت میل شود. می‌توانید ۱۰ گرم زعفران را در یک لیتر آب جوش دم کرده، هر روز ۳ وعده (و هر بار یک استکان) از آن بنوشید.
نکته:
افراط در مصرف زعفران منجر به ایجاد مسمومیت و حتی مرگ می‌شود.
مصرف زیاد زعفران در دوران بارداری نیز باعث سقط جنین می‌شود.
پودر یا برگ حنا
طبع حنا سرد و خشک و گاه گرم و خشک است. حنا یکی از بازکننده‌های سریع و قاعده آورهاست. می‌توانید چند عدد کپسول خالی از داروخانه تهیه کرده وآن‌ها را پر از حنا کنید و هر روز صبح و شب ۲ تا ۳ عدد از آنها را ببلعید. بهتر است برای تعدیل سردی حنا، کمی کتیرا نیز در دهان بمکید. حنا علاوه بر قاعده‌آوری، برای ورم‌های گوارش، ورم طحال، مشکلات زنانه و ترشحات عفونی نیز مفید است.
سبزی گشنیز
خوردن سبزی گشنیز و همچنین یک تا دو استکان دم‌کرده تخم گشنیز در روز قاعده‌آور است.
یک قاش چای‌خوری تخم گشنیز را در یک استکان آب جوش دم کنید و پس از صاف‌کردن آن را میل نمایید. این دم‌نوش برای ناراحتی‌های معده نیز مفید خواهد بود.
همچنین نوشیدن روزی یک استکان آب جعفری نیز باعث زود پریود شدن می‌شود.
میوه انبه
انبه از جمله میوه‌های قاعده‌آور است و خوشبختانه در این سال‌ها به وفور یافت می‌شود. بهتر است که افراد سرد‌مزاج از خوردن آن دریغ نکنند، به خاطر بسپارید که انبه فوق‌العاده خواب‌آور است.
کنجد سریع‌ترین قاعده‌آور
مقدار ۱۵۰ گرم کنجد را آسیاب نموده، در دو لیوان آب‌جوش بریزید و شیره آن را بگیرید و هر روز صبح و شب، هر بار یک لیوان از آن بنوشید. این معجون برای زایمان آسان بسیار مفید است و همانند آمپول‌‌فشار عمل می‌کند.
گز علفی
خانم‌هایی که می‌خواهند عادت ماهیانه خود را به خاطر رفتن به زیارت و هر دلیل دیگر جلو بیندازند، یک قاشق غذاخوری تخم شوید را با یک مشت گل‌گاو‌زبان دم کرده، سپس نیم سیر (۷۵ گرم) گز انگبین (گز علفی) را خرد کرده به دم‌کرده اضافه نمایند بعد از نیم ساعت آن را صاف نموده نوش جان کنند.
این شیوه جلو انداختن و یا باز شدن در میان زنان استان کرمان آزموده شده و متداول است. زمان باز شدن از سه روز پس از مصرف دم نوش تا ۱۲ روز حتمی است.
تخم‌ها و دانه‌های گیاهی قاعده‌آور
میخک، سورنجان، عاقرقرحا، جوز هندی، زنجبیل، آویشن، سیاه‌دانه، مصطکی، تخم‌پیاز، کباب چینی و تخم یونجه را به طور مساوی آسیاب کنید و یک قاشق چای‌خوری (سرخالی) از این مخلوط با اندکی عسل در ۳ وعده میل کنید. این‌ها در طب سنتی مفتح یعنی باز‌کننده یا قاعدعه‌آور نام دارند.
۱۰ گرم تخم‌کرفس و تخم‌شنبلیله و ۵ گرم زنیان، تخم‌شوید و انیسون (گیاه تخم رازیانه را انیسون گویند.) را نیم‌کوب و مخلوط کرده؛ سپس آنها را چهار قسمت کنید و هر قسمت را در ۲ لیوان آب‌جوش دم کنید. پس از صاف‌کردن، صبح و عصر آن را بنوشید.
یک مثقال کاکنج (عروس پشت‌پرده)، مریم‌نخودی و گل بومادران را جوشانده با مقداری شکر سرخ مازندران مخلوط کنید و روزی ۳ استکان صبح و ظهر و شب میل کنید.
برگ بید، گنه گنه، خربق سفید را به طور مساوی آسیاب کرده، تا پودر شوند؛ سپس ترکیب را در کپسول‌های خالی ریخته و روزانه سه تا شش عدد میل کنید. این داروی گیاهی از باز کننده‌های بسیار خوب به شمار می‌رود.
از دیگر گیاهانی که اثربخشی آنها در زمینه تنطیم قاعدگی یا زود پریود شدن، شناخته شده و به شکل تکی یا ترکیبی مورد استفاده قرار می‌گیرند شامل این موارد هستند:گیاه سداب، میوه یا گیاه رازیانه، شاهی تازه، جعفری تازه یا خشک، گزنه، گل گیاه گل گندم، بادرنجبویه، گیاه پنج انگشت، گل زعفران،بابونه ،بومادران ،نعناع و سنا.
توصیه مهم
در کنار مصرف یک دم‌نوش گیاهی از بوییدن وانیل غافل نشوید. بوییدن وانیل سبب می‌شود تا حدی هورمون استرس در بدن شما کاهش یابد و به سریع‌تر شدن پریود کمک کند.
تاثیر این گیاهان روی همه افراد یکسان نیست اگر رازیانه به شما کمک نکرد به سراغ پنج انگشت بروید و همین‌طور ادامه دهید تا گیاه خودتان راپیدا کنید.
نکته دیگری که کریمی به آن اشاره کرد مشکل در هنگام بارداری این افراد بود.
وی در این خصوص گفت: گروهی از زنانی که مبتلا به PCO (تنبلی تخمدان) هستند، ممکن است هنگام بارداری با مشکل مواجه شوند و شانس ناباروری در این افراد بالاتر است.
به این افراد توصیه می‌کنیم اقدام برای فرزنددار شدن را خیلی به تعویق نیندازند.
این کار باعث می‌شود اگر این افراد دچار ناباروری بودند و نیاز به درمان داشتند، فرصت کافی برای درمان آنها وجود داشته باشد.
کریمی خاطرنشان کرد: در مجرد بودن یا متأهل بودن تفاوتی وجود ندارد، اما اگر کسی متأهل است و قرار است بچه‌دار شود،
نوع هورمون‌هایی که به او داده می‌شود تا سیکل قاعدگی‌اش منظم گردد، با فرد مجرد یا کسی که ازدواج کرده و فعلاً تمایلی به بچه‌دار شدن ندارد، تفاوت دارد.
از کار افتادن تخمدان و قطع قاعدگی
این متخصص زنان با بیان اینکه یکی دیگر از علل قطع عادت ماهیانه از کار افتادن بافت تخمدان است که به اصلاح به آن بروز یائسگی زودهنگام گفته می‌شود، افزود:
زنی که قرار بوده به طور طبیعی در سن ۴۵ یا ۴۶ سالگی یائسه شود و عادت ماهیانه‌اش به‌تدریج قطع شود در سن۲۵، ۳۰ یا ۳۵ سالگی دچار این عارضه شده و تخمدان‌ها دچار از کارافتادگی شده است.
وی علت از کار افتادن تخمدان را در ۸۰ تا ۹۰ درصد موارد نامشخص دانست و گفت:
گاهی ممکن است علتی پیدا شود؛ به‌طور مثال زنی به دلیل بدخیمی یا بیماری، پرتوتابی یا پرتودرمانی به ناحیه شکم و لگن داشته و اشعه زیادی به بافت تخمدانی خورده باشد
که باعث شده تخمدان‌ها از کار بیفتند و نتوانند هورمون‌هایی را برای ایجاد قاعدگی منظم تولید کنند یا اینکه در بررسی ژنتیک مشخص شود
جهش ژنتیک در ساختار ژنتیک وجود داشته که باعث شود تخمدان‌ها زودتر دچار از کارافتادگی شوند.
چرا یائسگی زودرس؟
این جراح و متخصص زنان و زایمان بیان کرد: برخی از بیماری‌های ایمنی ممکن است باعث تخریب بافت تخمدانی در اثر آسیب‌های رسیده به بدن شود و در نهایت موجب از کار افتادن تخمدان‌ها گردد.
کریمی ادامه داد: استفاده از برخی سموم، داروها، مصرف سیگار و الکل زیاد؛ می‌تواند به بافت تخمدانی آسیب بزند و یائسگی زودرس را موجب شود.
یائسگی زودرس به‌طور کلی یائسگی زیر ۴۰ سال را گویند که باعث قطع قاعدگی و بروز علایمی مانند گرگرفتگی، تعریق و بی‌قراری شود.
۵ تا ۱۰ درصد این زنان علائم خود را به صورت عود و بهبود دارند؛ بدین معنی که تخمدان آنها ممکن است به فعالیت نسبی برسد و دوباره از کار بیفتد.
گاهی سطح هورمون‌های این زنان بسیار بالا می‌رود و گاهی بسیار پایین می‌آید. ۵ تا ۱۰ درصد زنانی که دچار این علائم هستند ممکن است شانسی برای بچه‌دار شدن داشته باشند،
اما ۹۰ تا ۹۵ درصد این افراد نمی‌توانند با استفاده از تخمدان‌های خود صاحب فرزند شوند و برای بچه‌دار شدن نیاز دارند که از تخمک‌های اهدایی استفاده کنند.
وی تصریح کرد: در واقع این زنان کسانی هستند که اگر قاعدگی آنها قطع شود و در سن زیر ۴۰ سالگی دچار یائسگی شوند، در خطر پوکی استخوان قرار می‌گیرند؛
لذا به این افراد توصیه می‌شود که زیر نظر متخصص زنان باشند تا با استفاده از داروهای هورمونی که دوز آنها زیر نظر متخصص تنظیم می‌شود،
سیکل قاعدگی منظمی داشته باشند و مصرف کلسیم، ویتامین D و ورزش نیز به آنها توصیه می‌شود تا از پوکی استخوان تا مقداری که امکان دارد، جلوگیری شود.
اختلال در غده تیروئید یا هورمون پرولاکتین؛ علت دیگر قطع قاعدگی
کریمی به تغییرات هورمونی به عنوان عامل دیگر قطع قاعدگی اشاره کرد و گفت:
به طور مثال اختلال در غده تیروئید می‌تواند باعث قطع قاعدگی یا عقب‌افتادن قاعدگی شود.
اختلالی که در هورمون پرولاکتین (هورمون شیر) رخ می‌دهد نیز می‌تواند باعث قطع قاعدگی یا عقب‌افتادن قاعدگی شود.
وی ادامه داد: برخی اختلا‌ل‌ها در مغز مانند تومور در بافت هیپوتالاموس یا ضایعات تخریبی در هیپوتالاموس نیز می‌تواند باعث قطع قاعدگی یا عقب‌افتادن آن شود.
روند درمان قطع قاعدگی؛ از تست بارداری تا چک کردن سایز رحم و تخمدان‌ها
این متخصص زنان اظهار کرد: از هر زنی که در سنین باروری قرار دارد، یعنی بالغ شده و پریودهای منظمی داشته و اکنون عقبافتادگی قاعدگی را دارد، باید ابتدا تست بارداری گرفته شود؛
زیرا شایع‌ترین علت عقب‌افتادن یا قطع قاعدگی، بارداری است.
کریمی با بیان این نکته ادامه داد: ابتدا یک تست بارداری گرفته می‌شود و بعد بررسی‌های دیگر مانند معاینه فیزیکی، سونوگرافی و… انجام می‌دهیم تا رشد بدن،
سایز رحم، سایز تخمدان‌ها، وجود کیست در تخمدان‌ها، بررسی تنبلی تخمدان‌ها، PCO که تخمدان‌ها را بزرگ می‌کند یا یائسگی زودرس که تخمدان و رحم کوچک‌تر از حد طبیعی هستند، چک شود.
همچنین هورمون تیرویئد یا پرولاکتین بررسی می‌شود.
استرس؛ عامل روانی عقب‌افتادن قاعدگی
وی افزود: گاهی ممکن است هورمون‌هایی که از هیپوتالاموس و هیپوفیز تولید میشوند نیاز به بررسی داشته باشند.
در کنار این بررسی‌ها سایر مواردی که ممکن است در عقب‌افتادن قاعدگی نقش داشته باشند را بررسی می‌کنیم؛
از جمله استرس که یکی از موارد قطع قاعدگی یا عقب‌افتادن قاعدگی است.
دانشجویانی که امتحان دارند یا دانش‌آموزانی که استرس کنکور دارند یا استرس خانوادگی یا از دست دادن عزیزی باعث قطع یا عقب‌افتادن قاعدگی می‌شود.
مسافرت به منطقه جدید و تغییرات اقلیمی و آب و هوایی با تأثیر بر هورمون‌های مغز و تأثیر بر روی هورمون‌های قاعدگی، باعث قطع یا عقبافتادگی قاعدگی می‌شود.
کریمی درباره راه‌حل این دلایل گفت: در مورد تغییر اقلیمی می‌توان به بدن فرصت داد تا بتواند خود را تطبیق دهد، بنابراین نیاز به درمان خاصی نیست.
اگر استرس در حد طبیعی باشد نیاز به درمان نیست و با فرصت دادن می‌توان آن را حل کرد، اما اگر استرس در حد زیادی باشد ممکن است نیاز به مشورت با گروه‌های روان‌درمانی یا روانشناسی باشد
و داروهای ضداسترس استفاده کنند یا مشاوره بگیرند و بتوانند بر استرس خود غلبه کنند و بدن بتواند سیکل قاعدگی منظمی داشته باشد.
لاغری مفرط و قطع قاعدگی
این فلوشیپ ناباوری یکی دیگر از موارد قطع یا عقبافتادگی قاعدگی به‌خصوص در دختران جوان یا در ورزشکارانی که باید وزن خاصی را داشته باشند، کاهش وزن دانست و افزود:
زنانی که وزن بسیار پایینی دارند و شاخص توده بدنی آنها زیر ۱۸ است و لاغری مفرط دارند، از آنجایی‌که بافت چربی مناسبی در بدن ندارند، باعث می‌شود اختلالات هورمونی در بدن آنها به وجود آید و قاعدگی قطع شود.
زنانی که دوست دارند اندام‌های بیش از حد لاغر داشته باشند، دچار اختلال در خوردن میشوند و سعی می‌کنند چیزی را نخورند که باعث قطع قاعدگی می‌شود.
به‌طورکلی اگر زنی در طول یک سال بیشتر از ۱۰ درصد از وزن خود را از دست دهد یا در طول مدت کوتاهی بیش از حد وزن کم کند، باعث قطع یا عقب‌افتادن قاعدگی او خواهد شد.
بنابراین کاهش وزن باید زیر نظر متخصص تغذیه و با رعایت همه جوانب باشد.
درمان روانی اختلال در خوردن با استفاده از روانپزشک و روان‌درمان
این متخصص زنان و زایمان تأکید کرد: اگر اختلال در خوردن جنبه روانی پیدا کرده باشد، ممکن است نیاز به مراجعه به روانپزشک یا روان‌درمان باشد
و وقتی وزن زیر نظر متخصص تغذیه به میزان ایده‌آل برسد و اختلال خوردن نیز برطرف شود و تعادلی بین هورمون‌ها برقرار گردد، عادت ماهیانه شروع می‌شود.
از طرفی چاقی بیش از حد نیز اختلال هورمونی ایجاد می‌کند و با قطع قاعدگی یا افزایش ضخامت بافت آندومتر رحم یا سرطان رحم و تخمدان در ارتباط است.
کریمی در پایان تصریح کرد: این علل باید مورد به مورد بررسی شود. ممکن است در بررسی هورمون‌ها به توموری در مغز یا تخمدان شک کنیم
که با استفاده از روش‌های تصویربرداری، آن تومور را کشف می‌کنیم و درمان لازم برای بیمار تجویز می‌شود که گاهی درمان جراحی است و گاهی دارویی.
