درباره این بیماری با دکتر مریم کاشانیان، رییس بیمارستان شهید اکبرآبادی و عضو هیات علمی‌دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت‌وگویی کردیم که در ادامه می‌خوانید.
بیماری چسبندگی رحم را تعریف کنید.
در ابتدا باید گفت که چسبندگی‌های شایع در زنان چند دسته‌اند؛ یکی چسبندگی داخل رحم است و دیگری چسبندگی در داخل لگن که هر یک از این دو حالت، موضوعی جداگانه است.
چسبندگی داخل رحمی در شرایط معمولی برای هیچ زنی اتفاق نمی‌افتد، چرا که پوشش درونی رحم یا مخاط آندومتر در رحم به طور طبیعی و مرتب ایجاد می‌شود و ریزش می‌کند که باعث به وجود آمدن قاعدگی می‌شود.
اما گاهی اوقات تحت شرایطی این مخاط از بین می‌رود و کم‌کم به دلیل فقدان آندومتر، قسمت‌های مختلف داخلی رحم به هم می‌چسبند که اصطلاحا به آن «نشانگان آشرمن» گفته می‌شود.
چه شرایطی باعث چسبندگی رحم می‌شوند؟
یکی از مهم‌ترین عوامل عفونت‌هاست، ولی منظور آن دسته از عفونت‌های رایج بین خانم‌ها نیست. به صورت معمول وقتی به عفونت اشاره می‌شود خانم‌ها فکر می‌کنند هر نوع ترشحی از واژن عفونت است و باعث چسبندگی می‌شود. در حالی که در اینجا منظور برخی عفونت‌های شدید و مزمن به عنوان نمونه ناشی از بیماری‌های سل و جذام است که می‌توانند پوشش درونی آندومتر را از بین ببرند، چرا که این بافت در شرایط عادی از بین نمی‌رود.
یکی دیگر از شرایطی که ممکن است باعث از بین بردن مخاط داخلی رحم شود، کورتاژهای خشن است. البته بازهم منظور کورتاژهای معمولی نیست، بلکه کورتاژهایی که به بافت داخل رحم صدمه بزند و در مواردی اتفاق می‌افتد که جنین در داخل رحم مرده و دفع نشده باشد که اصطلاحا به آن «سقط فراموش‌شده» گفته می‌شود. در این حالت جنین به داخل رحم چسبیده و به زحمت کنده می‌شود و باید به ناچار این کورتاژ خشن صورت بگیرد.
بنابراین به خانم‌ها هشدار می‌دهیم که اگر احیانا جنینی در داخل رحمشان از بین رفت، زودتر اقدام به دفع آن کنند تا بافت داخل رحم بیرون بیاید، چرا که درغیر این صورت منجر به انجام کورتاژ خشن شده و به دنبالش چسبندگی رحم اتفاق می‌افتد.
یکی دیگر از عواملی که می تواند سبب چسبندگی لوله های رحمی شود جراحی ها هستند. از شایع ترین جراحی ها می توان آپاندیسیت را نام برد. یکی دیگر از جراحی هایی که ممکن است باعث چسبندگی شود، جراحی کیست تخمدان ، فیبروم رحمی و جراحی هایی است که داخل لگن انجام می شود. در این موارد باید با انتخاب صحیح بیمار و اجرای تکنیک های مناسب جراحی و تجویز آنتی بیوتیک به میزان کافی از بروز عفونت و چسبندگی جلوگیری کرد.
سزارین هم به دلیل اینکه نوعی عمل جراحی است می تواند چنین عارضه ای را داشته باشد. در برخی از خانم ها بعد از یک بار سزارین چسبندگی های شکمی دیده می شود، اما چسبندگی های شکمی کمتر در ناحیه لوله های رحمی و بیشتر در ناحیه مثانه دیده می شود. اما اگر روش سزارین به صورت اصولی انجام شود این مشکل به وجود نمی آید.
چسبندگی داخل رحمی چه علائم و عوارضی دارد؟
اگر چنین چسبندگی‌ای در رحم اتفاق بیفتد زنان ممکن است نازایی پیدا کنند، چرا که بافت داخل رحم محل لانه‌گزینی جنین است و با آسیب دیدن آن خطر نازایی به وجود می‌آید.
همچنین ممکن است موجب سقط‌های مکرر یا دردهای زیر شکم یا قطع قاعدگی شود.
و نوع دوم؟
آن چسبندگی که بین مردم مصطلح است در واقع چسبندگی لگن است که در اطراف رحم یا بیرون از رحم اتفاق می‌افتد که بین رحم، تخمدانها، جداره روده و جداره شکم یا جداره لگن چسبندگی ایجاد می‌کند.
باز هم عفونت‌ها در صدر علل به وجود آمدن این عارضه هستند. عفونت‌های ناشی از میکروب «کلامیدیا» یکی از علت‌های این چسبندگی است.
بیماری التهابی لگن (PID)، عفونت‌های ناشی از اعمال جراحی به خصوص اگر عفونتی رخ داده باشد یا انجام اعمال جراحی کثیف باعث ایجاد این چسبندگی‌ها می‌شود.
این چسبندگی‌ها از دسته دوم چسبندگی‌های رحم هستند که ممکن است هیچ علامت خاصی نداشته باشند و در جراحی بعدی که شکم بیمار باز می‌شود این چسبندگی مشاهده شود و طبیعتا اعمال جراحی بعدی را برای جراح سخت و دشوار می‌کند و خطر عوارض نیز برای بیمار زیاد می‌شود.
بیماری‌هایی که می‌تواند ابتلا به چسبندگی رحم را زیاد کنند، کدامند؟
یکی از بیماری‌هایی که می‌تواند احتمال ابتلا به چسبندگی رحم را زیاد کند آندومتریوز است که در این بیماری، بافت داخل رحم بیرون از رحم ایجاد می‌شود و می‌تواند چسبندگی‌های زیادی را داخل لگن ایجاد کند.
در عفونت‌های ناشی از بیماری سل و نیز در کسانی که آپاندیسیت کهنه دارند و دیر به آن رسیدگی شده یا سوراخ شده، همچنین در زنانی که اعمال جراحی شکمی داشته‌اند یا به عنوان نمونه، روده‌شان مورد جراحی قرار گرفته ممکن است چسبندگی در لگن و شکم ایجاد شود.
ایجاد بیماری‌های شکمی مانند آپاندیسیت در افراد اجتناب‌ناپذیر است و هیچ‌کس نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد ولی توصیه می‌کنیم که برای هر نوع بیماری، هر چقدر زودتر اقدام شود و از پیشرفت آن جلوگیری شود.
علائم چسبندگی رحم چیست؟
برای چسبندگی داخل رحم هیچ علامت خاصی وجود ندارد. ممکن است در بیماران خون‌ریزی قاعدگی کم یا قطع شود یا قاعدگی دردناک، نازایی و سقط مکرر داشته باشند و وقتی بیمار با این علائم به پزشک مراجعه می‌کند احتمال ابتلا به چسبندگی رحم قوت می‌گیرد.
برای درمان چه اقداماتی انجام می‌شود؟
وسیله‌ای داخل رحم قرار داده می‌شود تا این چسبندگی‌ها آزاد شود و سپس هورمون جایگذاری می‌شود تا مجددا چسبندگی ایجاد نشود.
درمان این عارضه صددرصد نیست، ولی روش‌های درمانی از جمله روشی که ذکر شد روش‌های خوبی هستند که با روش‌های کمکی دیگر به کار گرفته می‌شود.
یک تا دو ماه برای ترمیم زمان لازم است تا بیمار قاعدگی‌اش از سر گرفته شود و بافت داخل رحم خود را ترمیم کند. اگر با این شیوه درمان صورت بگیرد، معمولا بازگشت اتفاق نمی‌افتد و مشکلی پیش نخواهد آمد.
ولی بهتر است که اصلا نگذاریم این چسبندگی به وجود بیاید و در واقع پیشگیری از آن بهترین اقدام است.
چطور از چسبندگی رحم جلوگیری کنیم؟
برای پیشگیری از ابتلا به چسبندگی رحم توصیه می شود قبل از ابتلا به نازایی و دچار شدن به جراحی های گزاف، پس از مشاهده هر گونه علامت عفونت به پزشک مراجعه کنید.
بهتر است به طور مرتب حداقل یکی دو بار در سال به پزشک زنان مراجعه کنید و اگر عفونت لگنی داشته باشید، تحت درمان قرار بگیرید. به محض اینکه دچار ترشحات بد بو شده و احساس سوزش و خارش داشتید، باید سریع به پزشک مراجعه کنید. همچنین سالیانه برای تست پاپ اسمیر مراجعه کنید.
در صورت ازدواج، جلوگیری از بارداری برای مدت طولانی توصیه نمی شود. برخی زنان، هم دیر ازدواج می کنند و هم ۷ تا ۱۰ سال بعد از ازدواج تمایل به بارداری ندارند. این امر خطر ابتلا به آندومتریوز و عوارض ناشی از آن که چسبندگی رحم است را افزایش می دهد.
