معمولا يكي از دغدغه‌هاي اصلي مادران و البته بعضي مادربزرگ‌ها، كافي و باكيفيت بودن شير مادر براي نوزادشان است. گاهي برخي مادران به اشتباه يا به دليل تلقين اطرافيان، فكر مي‌كنند شيرشان رقيق، بي‌كيفيت و ناكافي است. به همين دليل به كودك شيرخشك مي‌دهند. اما گاهي واقعا مادر مي‌بيند شيري ترشح نمي‌شود و اين موضوع سبب استرس خواهد شد. به هر حال تازه‌مادران بايد از صحت آنچه مي‌شنوند، آگاه باشند تا دچار سردرگمي نشوند. گفت‌وگوي ما با دکتر شيرين نيرومنش، متخصص زنان و زايمان و استاد دانشگاه علوم‌پزشكي تهران، مي‌تواند در اين خصوص کمک‌کننده باشد.
خانم دكتر! ترشح شير مادران از چه زماني شروع مي‌شود؟
تقريبا از حدود ۵ تا ۶ ماهگي بارداري. يعني در اواسط بارداري شير به ميزان بسيار كم شروع به ترشح مي‌كند. در خانم‌هايي كه بارداري اول را طي مي‌كنند ممكن است برخي روزها قطراتي از شير لبا‌س‌شان را آغشته كند. از اين زمان، سينه‌ها براي شيردهي آماده مي‌شوند و بلافاصله بعد از تولد نوزاد و جدا شدن جفت از رحم، فعاليت شيردهي به تدريج آغاز مي‌شود. در روز سوم بعد از زايمان نيز به حداكثر خود مي‌رسد.
پس چرا برخي خانم‌ها نه تنها در دوران بارداري همان چند قطره از شير را نمي‌بينند، بلكه بعد از زايمان نيز احساس مي‌كنند شيري ندارند و سينه‌ها‌يشان پر نيست؟
اين امر تا حدي طبيعي است. حتي در روز اول و دوم زايمان، مقدار شير بسيار كم است مخصوصا در خانم‌هايي كه تحت عمل سزارين قرار مي‌گيرند ترشح شير پايين‌تر است. نكته اين است كه شير در سينه‌هاي خانم زائو ذخيره نمي‌شود بلكه همان موقع كه نوزاد شروع به مكيدن سينه مي‌كند، بر اثر رفلكسي كه بين سينه و اعصاب مغز هست، هورمون‌هاي شير ترشح شده، اين سيستم فعال شده و شير ترشح مي‌شود. خيلي از خانم‌ها همزمان با ترشح شير، احساس درد زيردل مي‌كنند زيرا همين هورموني كه ترشح شير را زياد مي‌كند، سبب انقباضات رحم و جمع شدن آن و كم شدن خون‌ريزي مي‌شود. به همين دليل پس از زايمان در اولين فرصتي كه حال عمومي مادر اجازه دهد، بايد نوزاد را زير سينه گذاشته و اجازه دهند اين مراحل شروع شود. تغذيه نوزاد با آغوز لازم است چون حاوي مواد ايمني است كه در بدن مادر هست و بهترين واكسن براي نوزاد تلقي مي‌شود. حجم كم شير در روزهاي اول كه نوزاد خوب مك نمي‌زند مهم نيست مادر بايد هر چند شير كم باشد به شيردهي ادامه دهد.
چه كارهايي مي‌توان كرد كه شير مادر افزايش پيدا كند؟
مصرف مايعات فراوان، استراحت كافي و تغذيه مناسب باعث مي‌شود روز به روز شير بيشتر شود. در روز سوم سينه‌ها بزرگ و پرخون مي‌شوند و مقدار شير به طور قابل‌ملاحظه‌اي افزايش مي‌يابد.
آيا دوشيدن سينه‌ها مي‌تواند به ترشح بيشتر شير كمك كند؟
با دوشيدن شير مقدار كمتري شير ترشح مي‌شود چون رفلكس مكيدن نوزاد برقرار نمي‌شود اما با گرم كردن سينه‌ها ترشح شير مقداري افزايش مي‌يابد.
چه عواملي مي‌تواند سبب كاهش ميزان ترشح شير شود؟
استرس نقش مهمي دارد. حتي ديده شده اگر خانمي از آنژيوكتي كه براي سرم زدن در دستش است احساس ناراحتي كند، شيرش كم مي‌شود و بعد از درآوردن آن شير زياد مي‌شود. کم کردن استرس و اضطراب، استراحت کافي و تغذيه مناسب و مصرف مايعات فراوان مي‌تواند به افزايش شير كمك كند. بي‌خوابي‌هاي شبانه و استرس‌هاي روزانه كه براي نگهداري از نوزاد به مادر وارد مي‌شود مي‌تواند در ترشح شير و روحيه مادر تاثير منفي بگذارد. پدران بايد به مادر براي شيردهي كمك‌كنند و مادر نيز در ساعاتي كه نوزاد مي‌خوابد بايد حتي براي مدت كوتاه استراحت كند.
يك باور عمومي هست كه طبق آن نبايد به مادران تازه فارغ‌شده زياد آب داد، پس اين باور طبق فرمايش شما اشتباه است؟
بله. مادران به ويژه در ۱۰ روز اول واقعا تشنه هستند ولي احساس تشنگي نمي‌كنند چون با شرايط دوران شيردهي تطابق پيدا نكرده‌اند. از يك طرف خون‌ريزي دارند، از يك طرف شيردهي دارند و مايعات كم مي‌خورند و اكثر دچار كم‌آبي هستند. آب‌ميوه فراوان، مايعات زياد، شير و لبنيات بعد از روز چهارم در خانم‌هايي كه تحت عمل سزارين قرار گرفته‌اند مي‌تواند به افزايش شير كمك كند. البته نوشيدن مقادير زيادي مايعات سرد مي‌تواند در هر كسي سبب درد معده شود. نكته ديگر مصرف زياد ميوه و سبزيجات است. به طور تجربي ديده شده كه خوردن سبزيجات به افزايش شير كمك مي‌كند.
برخي مادران مي‌گويند شيرشان رقيق و بي‌كيفيت است و به همين علت به دادن شيرخشك به نوزاد، رو مي‌آورند آيا واقعا شير يك خانم مي‌تواند بي‌كيفيت باشد؟
نه! شير يك تركيب خاصي دارد. اولين‌روزها كه شير ترشح مي‌شود و مرحله شيردهي آغاز مي‌شود، شير رقيق است و به تدريج غليظ‌تر مي‌شود تا جايي كه نوزاد احساس سيري مي‌كند. اگر نوزادي وزن‌گيري مناسبي دارد و به تعداد كافي يعني حدود ۲ تا ۳ ساعت يك بار شير مي‌خورد و سير منحني رشد او مناسب پيش مي‌رود و در هفته‌هاي اول طي ۲۴ ساعت ۶ تا ۸ بار پوشك خيس دارد؛ يعني شير مادر براي نوزاد كافي و مناسب است.
آيا تغذيه مادر در با كيفيت‌تر شدن شير تاثير دارد؟
بله. بهتر است مادران در دوران شيردهي از مواد غذايي پروتئيني، انواع سبزي و ميوه و ويتامين‌ها بهره ببرند.
آيا براي شيردهي زمان خاصي وجود دارد؟
شيردهي يك مسووليت است كه مادر بايد با صرف وقت و توجه كافي و بدون استرس طي كند. مادر بايد نوزاد را آزاد بگذارد تا هر چقدر كه مي‌خواهد شير بنوشد تا سير شود. به زور نبايد سينه را از دهان نوزاد خارج كرد. بايد به نوزاد اجازه داد يك سينه را كامل بخورد و اگر سير نشد سينه مقابل را به او داد. استرس مادر و عجله براي تمام كردن شيردهي روي نوزاد تاثير منفي مي‌گذارد.
منبع خبر : salamat
