تغذیه تأثیر مستقیمی بر کیفیت اسپرم مردان دارد. تحقیقات نشان داده است که رژیم غذایی نامناسب و بدون ارزش غذایی لازم می‌تواند کیفیت و تعداد اسپرم‌های مرد را کاهش دهد و برای او مشکلاتی مرتبط با باروری ایجاد کند.
ناباروری، مشکل مشترک زنان و مردان است و حدود یک سوم مشکلات ناباروری را می‌توان به مردها نسبت داد. مصرف غذاهای سالم می‌تواند شانس بچه‌دار شدن شما را افزایش دهد.
تأثیر تغذیه در باروری مردان
بسیاری از کارشناسان تغذیه و متخصصان درمان ناباروری به این نکته اشاره می‌کنند که نقش تغذیه در بارور شدن مردان چندان روشن نیست. جدای از اینکه علوم جدید هنوز نتوانسته پاسخی مناسب برای این معما پیدا کند اما منطق حکم می‌کند که مردانی که به فکر پدر شدن هستند به مراتب باید نسبت به سایر مردان تغذیه باکیفیت‌تری داشته باشند و در رژیم غذایی روزمره شان از طیف متنوعی از گروه‌های غذایی میوه جات و سبزیجات که منابع غنی از ویتامین‌ها و فیبرها به شمار می‌آیند استفاده کنند.
ثابت شده که میوه‌ها از جمله منابع غذایی ارزشمندی هستند که انبوهی از آنتی اکسیدان‌ها را در خود دارند که می‌توانند به تولید هرچه باکیفیت‌تر اسپرم کمک کنند و البته کاملا بدیهی است که اسپرم سالم یعنی شانس بالای باروری. همچنین مردان باید بیشتر از غذایی استفاده کنند که سرشار از فیبر هستند.
مواد مغذی مناسب و مهم‌تر
رژیم غذایی مردان نیز باید مانند رژیم غذایی زنان متعادل، متنوع و مغذی باشد. تحقیقات نشان داده است که یک رژیم غذایی سالم که شامل مقدار زیادی ماهی، سبزیجات و غلات کامل است منجر به تولید اسپرم‌های پرتحرک‌تر می‌شود، درحالی‌که رژیم غذایی حاوی چربی‌های ترانس ممکن است منجر به کاهش تعداد اسپرم‌ها شود.
ویتامین‌ها و مواد معدنی مفید برای کمک به بهبود باروری مردان و مواد غذایی حاوی آن در زیر آمده است:
ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ها: این مواد به پیشگیری از نقص‌های اسپرم و افزایش تحرک آنها کمک می‌کنند. یک لیوان آب پرتقال حدوداً دارای ۱۲۴ میلی‌گرم ویتامین C است. سعی کنید روزانه حداقل ۹۰ میلی‌گرم مصرف کنید و اگر سیگار می‌کشید، باید روزانه حداقل ۱۲۵ میلی‌گرم مصرف کنید.
روی: کمبود روی می‌تواند باعث چسبیدن اسپرم‌ها به یکدیگر و ناباروری شود. یک مرد روزانه به ۱۱ میلی‌گرم روی نیاز دارد. منابع غذایی که می‌تواند نیاز روزانۀ مردان را تأمین کند شامل گوشت فیلۀ گاو، لوبیای پخته و گوشت ران مرغ و بوقلمون است.
فولیک اسید: مصرف فولیک اسید در زنان باردار حیاتی است، زیرا از پیدایش نقص‌های لولۀ عصبی در جنین پیشگیری می‌کند. اما مطالعات نشان می‌دهد مردانی که سطح ویتامین‌های گروه B آنها پایین است، در تولید اسپرم‌های سالم دچار مشکل هستند. ممکن است بتوانید از طریق مصرف غلات صبحانه، سبزیجات دارای برگ سبز، حبوبات و آب پرتقال، نیاز خود به فولیک اسید یعنی ۴۰۰ میکروگرم را برطرف کنید، اما مصرف مکمل فولیک اسید یا مولتی‌ویتامین حاوی آن برای تضمین دریافت کافی این ماده توصیه می‌شود.
مولتی‌ویتامین‌ها: قرص، جایگزین رژیم غذایی سالم نیست، اما کمک می‌کند مردانی که قصد باردار شدن دارند، از رسیدن مقدار کافی ویتامین و سایر مواد مغذی به بدن خود مطمئن شوند.
تأثیر کاهش وزن مرد در کیفیت باروری
مطالعات پزشکی نشان می‌دهد در زوج‌هایی که مرد دارای اضافه وزن بوده و حتی در شرایط بدتر، «چاق» قلمداد می‌شود و در نقطه مقابل، زن در وضعیت عادی قرار دارد، فرآیند آبستن شدن زن نسبت به سایر زوج‌هایی که هیچ یک اضافه وزن ندارند طولانی‌تر صورت می‌گیرد. همچنین برخی تحقیقات نشان داده است که اضافه وزن و در مرحله بدتر آن که به چاقی منجر می‌شود، قدرت اسپرم‌ها و در کل میزان باروری مردان را تحت تأثیر قرار داده و کاهش می‌دهد. تأثیر اصلی این وضعیت چیزی نیست جز شمار کمتر اسپرم‌ها و همچنین افت توانایی آنها در شناور بودن. حتی برخی از این مطالعات ثابت کرده که DNA اسپرم مردان چاق دارای آسیب‌هایی است که نتیجه نهایی آن عدم باروری است.
توصیه جدی به مردان
به خاطر داشته باشید اضافه وزن و چاقی تنها زندگی شخصی شما را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد بلکه برای این دسته از مردان، پدر شدن در بسیاری از موارد به یک آرزوی سخت و حتی دست نیافتنی تبدیل می‌شود. تحقیقات نشان داده تجمع زیاد چربی‌ها در بخش‌های مختلف بدن مردان چاق با ایجاد تغییرات نامشخص در تستوسترون و سایر هورمون‌های مرتبط با باروری مردان در ارتباط است.
اهمیت کنترل همیشگی فشار خون و دیابت در مردان
پزشکان توصیه می‌کنند که با زیر نظر قرار دادن همیشگی ناراحتی‌های پزشکی نظیر فشار خون بالا و دیابت، شانس مردان برای به حداکثر رساندن شانسشان در بارورسازی تخم افزایش چشم‌گیری پیدا می‌کند. حتی ثابت شده که بیماری «فیبروز کیسه‌ای» که طی آن رگ‌های بیضه بزرگ‌تر شده و در نتیجه با گرم‌تر شدن آن، اسپرم‌ها به سرعت از بین می‌روند نیز باروری مردان را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.
به خاطر داشته باشید حالات روحی نظیر افسردگی، اضطراب و فاکتورهای دیگری نظیر دردهای مزمن و پروستات دارای عملکرد ناقص تأثیر منفی در بارور شدن مردان دارد. حتی بسیاری از کارشناسان استفاده از مکمل‌های تستستورون را نیز در کاهش قدرت باروری مردان تأثیرگذار می‌دانند زیرا ثابت شده که این مکمل‌ها سطح تولید چنین هورمون حیاتی برای باروری در مردان را کاهش می‌دهد. در عین حال برخی تحقیقات نشان داده‌اند که یک سری از داروهای شیمی درمانی و پرتودرمانی (که برای درمان سرطان به کار برده می‌شود) نیز می‌تواند به نابارور شدن دائمی مردان منجر شود. به همین دلیل به مردانی که به پزشک متخصص باروری مراجعه می‌کنند توصیه می‌شود تمامی این موارد را به اطلاع وی برسانند.
انجام حرکات متناسب و پیوسته ورزشی
از نظر علمی ثابت شده افرادی (مردانی) که بیشتر ورزش می‌کنند و در عین حال انجام حرکات ورزشی را با پیوستگی و نظم بیشتری دنبال می‌کنند کمتر دچار استرس شده و همواره حس بهتری نسبت به خود دارند. البته باز هم باید به رعایت چند نکته مهم توجه ویژه داشت. بر اساس برخی مطالعات پزشکی صورت گرفته بر روی طیف گسترده‌ای از مردان که در سن مناسب برای پدر شدن قرار دارند، ورزش‌های سنگین و طاقت‌فرسایی نظیر دویدن‌های طولانی مدت و یکسری (نظیر شرکت در دوی ماراتن) و ورزش‌های سه گانه احتمالا برای قدرت باروری مردان آسیب رسان هستند.
به تازگی مطالعه جالب توجهی درخصوص تأثیر استفاده از دوچرخه بر قدرت باروری مردان منتشر شده است. این مطالعه نشان می‌دهد مردانی که برای یک دوره محدود در کلینیک‌های باروری شرکت کرده و همزمان برای حداقل ۵ ساعت در هفته از دوچرخه استفاده می‌کردند اسپرم‌های کمتری داشته و در عین حال میزان تحرک آنها نسبت به سایر مردانی که چنین تمرینات ورزشی را انجام نمی‌دهند، کمتر است. این دو عامل یعنی تعداد کم اسپرم و کم تحرکی آنها با ناباروری در مردان ارتباط مستقیم دارد. با این حال حداقل درخصوص دوچرخه سواری (که عادت و تفریح ورزشی بسیاری از مردان در سراسر جهان به شمار می‌آید) و ارتباط احتمالی آن با عملکرد ناقص اسپرم‌ها چیزی ثابت نشده است.
استفاده از مولتی ویتامین‌ها
به طور کلی توصیه می‌شود مردان و به ویژه آنهایی که در نظر دارند تا به زودی پدر خطاب شوند از مولتی میتامین‌ها استفاده کنند. تحقیقاتی که در سال‌های گذشته انجام شده عمدتا بر بی‌خطر بودن آنها و در عین حال عمده مزیتی که برای سلامت کلی مردان دارد تأکید داشته است.
در بسیاری از مولتی ویتامین‌ها ردپای خوشحال کننده آنتی اکسیدان‌ها دیده می‌شود. در این خصوص باید به ویتامین‌هایی نظیر C و E اشاره کرد. همچنین مواد معدنی نظیر سلنیوم و روی نیز دریایی از آنتی اکسیدان‌ها هستند. حتی برخی از تحقیقات پزشکی نشان می‌دهد که آنتی اکسیدان‌ها موجب افزایش شمار اسپرم‌ها و تحرک آنها می‌شود و این خبری خوشحال کننده برای آن دسته از مردانی است که بنا به دلایلی قدرت باروری آنها در سطح پایینی قرار دارد.
به طور کلی می‌توان متصور شد که آنتی اکسیدان‌ها کیفیت اسپرم‌ها را نیز افزایش می‌دهد و این بدان خاطر است که از آنها در برابر رادیکال‌های آزادی که بهDNA اسپرم‌ها آسیب می‌رسانند محافظت می‌کند.
ارتباط باروری در مردان و سن
مردان هم مانند زنان در بدن خود ساعت بیولوژیکی دارند که گویا هر لحظه درحال تیک تاک کردن است. از نظر علمی ثابت شده که قدرت باروری مردان به مراتب دیرتر از زنان افت می‌کند. در مردان کاهش سطح هورمون تستوسترون از ۵۰ سالگی به بعد مشاهده می‌شود که این می‌تواند عملکرد اسپرم را تحت تأثیر قرار دهد. همزمان که مرد وارد دوران میانسالی می‌شود از شمار اسپرم‌های سالم و تحرک آنها نیز کاسته می‌شد. حتی مشخص شده DNA اسپرم مردانی که سن بالاتری دارند دارای آسیب های بیشتری است که می تواند روند باروری را مختل و کند نماید. تمامی این عوامل بدان معناست که پدر شدن این دسته از مردان – که سن بالایی دارند یعنی ۵۰ سال به بالا – به احتمال کمتری روی می‌دهد.
همچنین هرچه سن مرد افزایش یاید، احتمال بروز اختلالات ژنتیکی در اسپرم‌ها نیز بیشتر می‌شود تا جایی که ثابت شده مردانی که در سن بالا صاحب فرزند می‌شوند بیشتر احتمال دارد که پدر کودک مبتلا به اوتیسم، اسکیزوفرنی یا حتی سندروم داون شوند.
بلایی که سیگار بر سر اسپرم‌ها می‌آورد
اگردرخصوص ارتباط دوچرخه‌سواری و انجام حرکات ورزشی و حتی نوع تغذیه با باروری در مردان شک و تردیدهایی وجود داشته باشد اما حداقل درخصوص سیگار کشیدن خبری از تردید نیست. تحقیقات وسیعی نشان داده است که استعمال سیگار با افت کیفیت اسپرم‌ها در ارتباط مستقیم است به طوری که مشخص شده مردانی که سیگار می‌کشند اسپرم‌های کمتر و کم تحرک تری نسبت به سایر مردان دارند. همچنین اسپرم آنها شکل و شمایل متفاوت و عجیبی در مقایسه با اسپرم مردانی دارد که مواد دخانی استعمال نمی‌کنند. البته تأثیر استعمال سیگار بر قدرت اسپرم در بارورسازی تخم نیز ثابت شده است.
تأثیرات محیطی بر باروری مردان
حتی محیطی که مرد در آن کار می‌کند نیز بر تعداد، کیفیت و قدرت اسپرم او تأثیرگذار است. مردانی که در محیط کار همواره در معرض مواد شیمیایی و سمی نظیر مواد مورد استفاده در تمیزسازی و چاپ، سموم کشاورزی و فلزات سنگین قرار دارند به طور غیرمستقیم اما قطعی از نظر علم پزشکی به اسپرم‌ها و عملکرد آنها آسیب می‌رسانند.
برای تقویت اسپرم چه بخوریم؟
سیر/
سیر حاوی سلنیوم و آلیسین است. سلنیوم برای تحرک اسپرم و آلیسین برای محافظت از اسپرم و تقویت چرخه هورمون های جنسی در اندام های جنسی مردان مفید می باشد.
گردو/
گردو سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ و آنتی اکسیدان می باشد. گردو سبب افزایش تحرک اسپرم، زیست پذیری و زنده ماندن اسپرم و افزایش جریان خون به اندام های جنسی می شود.
موز/
موز حاوی آنزیم بروملین است. این آنزیم در تنظیم هورمون مردانه و افزایش زنده ماندن اسپرم بسیار اثرگذار می باشد.
انار/
انار سرشار از آنتی اکسیدان های مختلف می باشد. انار و آب انار سبب کاهش سطح ماده شیمیایی مالون دی آلدهید در خون می شود. مالون دی آلدهید سبب تخریب اسپرم در بدن مردان می شود؛ از این رو انار می تواند در قدرت تولید مثل مردان اثرگذار باشد.
خرنوب/
خرنوب سبب افزایش تحرک اسپرم و در نتیجه افزایش تحرک اسپرم سبب افزایش شانس باروری می شود.