فقر آهن شایع ترین نوع کم خونی است و زمانی اتفاق می افتد که ذخیره آهن دربدن کاهش می یابد. بدن براي ساختن هموگلوبين به آهن نياز دارد. هموگلوبين پروتئيني در گلبول‌هاي قرمز خون است كه اكسيژن را از ريه‌ها به ساير قسمت‌هاي بدن مي‌رساند. هنگامی که گلبول‌های قرمز و یا هموگلوبین کافی در خون وجود نداشته باشد، فرد دچار آنمی می شود. اما برای جبران فقر آهن در بدن روزی چند تا قرص آهن بخوریم؟ و یا اینکه قرص آهن را چند وقت یکبار بخوریم؟
روزی چند تا قرص آهن بخوریم؟
مقدار مجاز مصرف آهن در روز به سن و جنسیت فرد بستگی دارد. قبل از مصرف هر دارو یا مکملی فرد حتما باید تحت نظر پزشک باشد و پس از انجام آزمایشات لازم و با نظر پزشک معالج دارو مصرف کند. استفاده از منابع آهن از قبیل گوشت و تخم مرغ، غلات، سبزیجات و میوه ها توصیه می‌شود.
نکته مهم: “بهترين زمان براي مصرف قرص آهن قبل از خواب است و تقريبا تمام مکمل‌هاي آن جذب بدن مي‌شود”
مطلب پیشنهادی: آیا مصرف قرص آهن در زمان قاعدگی لازم است؟!
بطور کلی آهن در بدن انسان در گلبول قرمز، مغز استخوان و کبد ذخیره شده است که بیشترین مقدار آن در گلبول قرمز ذخیره شده است. آهن بصورت فریتین در سلول ها ذخیره می شود. ۸۰ درصد مقدار آهن مورد نیاز بدن از طریق تخریب گلبول های قرمز و ۲۰ درصد از طریق جذب از دستگاه گوارش تامین می شود. تنها راه دفع آهن از طریق قاعدگی در خانم ها می باشد.
در مجموع حدود چهار گرم آهن در کل بدن وجود دارد که نیمی از آهن، یعنی دو گرم در ساختمان هموگلوبین و میوگلوبین که مواد تشکیل‌دهنده گلبول‌های قرمز و عضلات است، به کار رفته و بقیه آن در کبد و دیگر اندام‌ها ذخیره شده است.
از آنجا که تعداد کمی از غذاهای مصرفی دارای آهن قابل توجهی است، سیستم دقیقی در بدن طراحی شده است که سلول‌های قرمز خون و سلول‌های عضلانی که منابع اصلی آهن در بدن هستند، زمان فرسودگی به شکلی از رده خارج می‌شود که آهن موجود در آنها دوباره به چرخه طبیعی بدن برمی‌گردد و تنها بخش کوچکی از آن دفع شود.
به این ترتیب در حالت عادی، یعنی تا زمانی که خونریزی وجود ندارد، بدن نیازمند مصرف مواد حاوی آهن کمی است. خانم‌ها در سنین ۱۵ تا ۵۰ سالگی به دلیل خونریزی‌های ماهانه، مستعد کم شدن آهن بدن هستند. اگر فرض کنیم یک خانم به طور متوسط ۸۰ سی‌سی خون را در یک سیکل ماهانه از دست بدهد، این میزان خون معادل حدود ۵۰ میلی‌گرم آهن است که باعث می‌شود نیاز او دو برابر فردی شود که خونریزی ماهانه ندارد.
به این ترتیب این دسته از خانم‌ها نیازمند مصرف غذاهای حاوی آهن بیشتری هستند. این غذاها شامل جگر سیاه، قلوه و نیز گوشت‌های قرمز می‌شود. البته سبزیجاتی مثل جعفری، عدس و اسفناج نیز حاوی آهن است که چندان قابل توجه نیست. بر اساس این توضیحات مشخص است که فقط بخش خاصی از جوامع کمبود آهن هستند و بقیه به شرط سلامت دستگاه گوارش، چندان در معرض این کمبود نیستند.
آیا می‌توانیم بعد از تشخیص کم‌خونی ابتدا به بیمار توصیه کنیم مدتی قرص آهن مصرف کند؟
جواب این سوال قطعا منفی است و باید تاکید شود که در بسیاری اوقات، بیماری‌های دیگری مسئول کم‌خونی است و مصرف اشتباهی آهن نه‌تنها آنها را درمان نمی‌کند، بلکه با زیاد شدن میزان آهن در بدن، فرد دچار افت قدرت ایمنی شده و مستعد عفونت می‌شود. این مشکل زمانی تشدید می‌شود که وقتی فرد با مصرف آهن کم‌خونی‌اش درمان نمی شود، به اشتباه میزان دارو را زیاد کرده و مدت طولانی به مصرف آن ادامه می دهد که در این صورت با رسوب آهن در کبد، لوزالمعده، قلب و مفاصل این اندام‌ها دچار آسیب‌های شدید و خطرناک می‌شوند.
تجمع بیش از حد آهن در بدن، بیماری هموکروماتوز (Hemochromatosis) را ایجاد می‌کند.
مطلب پیشنهادی: بهترین زمان خوردن قرص آهن برای جذب بهتر!
مقدار توصیه شده خوردن قرص آهن
معمولا مقدار مجاز مصرف آهن در روز به سن و جنسیت فرد بستگی دارد.
نوزادان:
- ۰ الی ۶ ماهه: ۰.۲۷ میلی گرم
- ۷ الی ۱۲ ماهه: ۱۱ میلی گرم
کودکان:
- یک الی سه ساله: ۷ میلی گرم
- چهار الی هشت ساله: ۱۰ میلی گرم
مردان:
- ۹ الی ۱۳ ساله: ۸ میلی گرم
- ۱۴ الی ۱۸ ساله: ۱۱ میلی گرم
- ۱۹ سال و بیشتر: ۸ میلی گرم
زنان:
- ۹ الی ۱۳ ساله:۸ میلی گرم
- ۱۴ الی ۱۸ ساله: ۱۵ میلی گرم
- ۱۹ تا ۵۰ ساله: ۱۸ میلی گرم
- ۵۱ به بالا: ۸ میلی گرم
دوران بارداری: ۲۷ میلی گرم
کمبود آهن در دوران بارداری می تواند منجر به زایمان زودرس شود. مکمل‌های آهن می‌تواند برای افرادی که از طریق رژیم غذایی قادر به دریافت آهن نیستند مناسب باشد. معمولا بهتر است برای دستیابی به وضعیت آهن خوب در بدن، غذاهای غنی از آهن مصرف شود و در عین حال موادی که مانع جذب آهن می‌شود از رژیم غذایی حذف شده یا کاهش یابد. بیشتر غذاهای غنی از آهن حاوی انواع مواد معدنی مفید برای بدن هستند که می‌توانند سلامت کلی بدن را تامین کنند.
خواص آهن برای سلامتی:
کمبود آهن می‌تواند مشکلات زیادی برای سلامتی انسان داشته باشد. از جمله این مشکلات می‌توان به اختلال عملکرد شناختی، اختلالات گوارشی، عملکرد ضعیف در تمرینات ورزشی و کار، کاهش عملکرد سیستم ایمنی بدن و ضعف در تنظیم درجه حرارت بدن اشاره کرد. کم خونی فقر آهن با شرایطی مانند آرتریت روماتوئید (RA) و لوپوس اریتماتوس مرتبط است. در کودکان، کم خونی ناشی از فقر آهن می‌تواند باعث ایجاد اختلالات شناختی و روانی گردد.
بارداری سالم
حجم خون و تولید گلبول‌های قرمز در طول دوران بارداری برای تامین اکسیژن مورد نیاز جنین و سایر مواد مغذی افزایش پیدا می‌کند. به همین خاطر باید مصرف آهن نیز افزایش یابد. در حالیکه بدن به طور طبیعی و منظم جذب آهن در دوران بارداری را تنظیم می‌کند، اما مصرف ناکافی از آن می‌تواند منجر به کم خونی شود. کمبود آهن در دوران بارداری می تواند خطر زایمان زودرس را افزایش دهد و کودکی که به دنیا می‌اید وزن کمتری خواهد داشت. همچنین این موضوع می‌تواند باعث ایجاد اختلال روانی و شناختی در جنین شود.
انرژی بیشتر
نداشتن آهن کافی در رژیم غذایی می‌تواند سطح انرژی بدن را کاهش دهد. همانطور که می‌دانید آهن، اکسیژن مورد نیاز را به عضلات و مغز حمل می‌کند و برای عملکرد ذهنی و فیزیکی ضروری است. کمبود سطح آهن منجر به کمبود تمرکز، افزایش تحریک پذیری و کاهش استقامت می‌شود.
عملکرد بهتر در ورزشکاران
کمبود آهن در میان ورزشکاران به خصوص افراد مونث جوان شایع است. این کمبود باعث می‌شود ورزشکار عملکرد خوبی نداشته باشد و فعالیت سیستم ایمنی نیز کاهش پیدا می‌کند. کمبود هموگلوبین می‌تواند عملکرد فیزیکی را کاهش دهد.
عوارض مصرف خودسرانه قرص آهن
مصرف خودسرانه قرص آهن بدون نظر پزشک عوارض جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت. قبل از مصرف هر دارو یا مکملی فرد حتما باید تحت نظر پزشک باشد و پس از انجام آزمایشات لازم و با نظر پزشک معالج دارو مصرف کند. با اینکه یکی از شایعترین علل کم خونی در افراد کمبود آهن است اما عواملی مانند کمبود ویتامین B12 یا اسیدفولیک نیز در کم خونی نقش دارند.
غالبا افرادی که با فقر آهن مواجهند با علایمی همچون ریزش مو, خستگی, ضعف و بیحالی که از علایم اصلی آن به شمار میرود, به پزشک مراجعه می کنند. کم خونی در اثر کاهش حجم گلبولها ایجاد شده و با تجویز مصرف روزانه یک عدد قرص آهن این مشکلات برطرف خواهد شد. مصرف خودسرانه قرص آهن باعث بروز مشکلاتی همچون نارسایی کبد و تیرگی پوست شده و به علت رسوب آهن در خون ممکن است در مواردی مشکلات مغزی و عصبی را ایجاد کند.
بهتر است بعد از مصرف قرص آهن تا یک ساعت از نوشیدن چای و نوشابه خودداری کنند. کسانی که از مشکلات گوارشی و زخم معده رنج می برند بهتر است بین یا قبل از شروع به خوردن غذا قرص خود را میل کنند، به جای مصرف قرص آهن از مواد غذایی جایگزین از جمله پروتیین، شیر، پنیر، تخم مرغ، گوشت، پسته و جگر گوسفند که منابعی سرشار از آهن هستند استفاده کنند.
مصرف هر دارویی بدون نظر پزشک اشتباه است و افراد باید همیشه تحت نظر پزشک متخصص و با انجام آزمایشات لازم اقدام به مصرف دارو کنند.
آیا می دانید که:
- مقدار نیاز به آهن در یک مرد بالغ ۱mg/day و در یک خانم قبل از یانسگی ۱/۴mg/day است.
- بیشترین مقدار جذب خوراکی آهن از قرص و شربت های حاوی آهن و بعد گوشت و جگر است. مقدار جذب آهن از تخم مرغ کمتر است و از همه کمتر جذب آهن از سبزیجات (اسفناج) است.
- ویتامین C، جذب آهن را افزایش می دهد اما غلات و چای از جذب آهن می کاهند.
- فریتین حالت ذخیره آهن در سلول های بدن است که میزان نرمال فریتین برای مردان در محدوده µg/dL 100- 50 و برای زنان در محدوده ۳۰-۲۵ µg/dL می باشد. میزان نرمال آهن در خون در محدوده ۱۵۰-۵۰ µg/dL قرار دارد.
علل بروز آنمی فقر آهن
شایع ترین نوع کم خونی در دنیا، آنمی فقر آهن می باشد و شایع ترین دلیل کمبود آهن، از دست دادن خون می باشد. اگر مرد بالغ یا خانم یائسه مبتلا به آنمی در آزمایش باشد باید بررسی دستگاه گوارش انجام گیرد.
سایر علل فقر آهن عبارتند از:
- رشد سریع فرد: شیرخواران و کودکان
- بارداری بویژه سه ماهه دوم و سوم
- خونریزی مزمن، اهدای خون و خونریزی شدید در دوران قاعدگی
- رژیم گیاه خواری
- سوء جذب مانند بیماری سلیاک و کرون
مطالب بسیار مفید و عالی بود،،،پاینده باشید
در ماه هفتم بارداری هستم ازمایش خون دادم که هموگلوبین خونم ۱۱٫۴ در حالی که طبیعیشش بین ۱۱٫۷ تا۱۵ دکترم گفت قرص آهنتو روز دوبار بخور در حالی که من هم قرص فرفولیک بهم داده هم فرو فروت گاین حالا نمیدونم کدومشو روزی دوتا بخورم این دوتا فرق دارن باهم یا نه
رنج نرمال که آزمایشگاه مشخص می کند مخصوص خانم های غیر باردار است طبق دستور العمل وزارت بهداشت در ۳ ماهه سوم بارداری هموگلوبین زیر ۱۰ کم خونی اطلاق می شود بنابراین شما کم خونی ندارید وضعیت شما با توجه به سن بارداری شما طبیعی است .
من دختری هستم که از ریزش مو رنج میبرم می خواهم ببینم کم خونی دارم آزمایش کم خونی من. ۱۳بوده آیا کم خونم
سلام من نتیجه آزمایشم ۹ بوده یه دوره سه ماهه فیفول خوردم به ۱۲ رسید بعد دارو قطع کردم بعداز سه ماه دوباره به ۸ رسیده . میگن مصرف مداوم باعث آسیب به کبد میشه .من باید چه کنم
سلام باید علت کم خونی بررسی شود .
ممنون سایتتان خیلی خوب بود. منو خیلی راهنمایی کرد.
سلام من سرگیجه شدید دارم به طوری که دراز میکشم کاملا سرم گیج میرهیا حتی وقتی بلند میشم هم همینطور حتی اگه آروم بلند شم ، کمبود آهن داشتم از گذشته و ازمایش هم دادم ، میتونم روزانه دوتا قرص ۲۷ میل استفاده کنم؟فکرمیکنم شدید شده باشه کمبود آهنم
سلام.من ۲۱ سالمه مشکل کم خونی ندارم .و موادی ک آهن داشته باشن زیاد نمیخورم.ماهی چنبار قرص آهن مصرف کنم؟