در طول سه ماه سوم و پایانی بارداری، رشد جنین سریع‌تر از هر زمان دیگر خواهد بود. در حقیقت در این زمان چشم‌ها، استخوان‌ها، اندام‌ها، مغز و ریه‌های جنین رشد کرده و این فرآیند نیاز به تامین مواد غذایی مورد نیاز برای این فرآیند دارد. علاوه بر سرعت رشد سریع، بدن مادر در این زمان برای به دنیا آوردن جنین خود را آماده می‌کند. به همین خاطر انتخاب یک رژیم غذایی سالم و سرشار از مواد غذایی مغذی نقش با اهمیت در این زمان داشته و نباید به هیچ عنوان وضعیت تغذیه مادر مورد بی‌توجهی قرار گیرد.
رژیم غذایی سالم در طول سه ماه سوم بارداری
مشابه شرایط بارداری در طول سه ماه اول و دوم بارداری، استفاده از رژیم غذایی یا تغذیه سالم و متوازن از اهمیت خاص در طول سه ماه سوم بارداری برخوردار است. به این ترتیب رژیم غذایی سالم توصیه شده توسط متخصص تغذیه به مادر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
میوه‌ها و سبزیجات به مقدار ۵ واحد در روز
مجموعه‌ای از کربوهیدرات‌های حاوی نشاسته در هر وعده غذایی که ترجیحاً از مواد غذایی کامل همچون نان، غلات، سیب زمینی، پاستا، ماکارونی، برنج و بلغور تشکیل می‌شود.
محصولات لبنی کم‌چرب به میزان ۲ تا ۳ بار در روز برای تامین کلسیم مورد نیاز مادر
مجموعه‌ای از مواد غذایی غنی از پروتئین برای یک بار در روز همچون گوشت قرمز، گوشت سفید، ماهی، تخم مرغ، آجیل، دانه‌های گیاهی، لوبیا، عدس، سویا و پنیر لوبیا. به خاطر داشته باشید مصرف روغن ماهی برای یک یا دو بار در هفته می‌تواند مقدار کافی اسیدهای چرب حاوی امگا ۳ در اختیار بدن مادر قرار دهد.
تامین کالری اضافی مورد نیاز بدن از طریق مواد غذایی و تنقلات سالم. به این ترتیب لازم است مقدار مصرف مواد غذایی دارای سطح بالای قند و چربی همچون شکلات، کیک و بیسکوییت تا حد ممکن محدود گردد.
مواد مغذی مورد نیاز برای سه ماه سوم بارداری
نکات مورد توجه در ارتباط با تغذیه مادر در طول سه ماه سوم بارداری به شرح زیر هستند:
امکان مصرف ۲۰۰ کیلو کالری اضافی در یک روز
ادامه دادن مصرف مواد غذایی غنی از پروتئین، زیرا در این شرایط مقدار پروتئین مورد نیاز بدن مادر بیشتر از نیاز وی قبل از دوره بارداری می‌باشد.
افزایش کم مقدار مصرف فولیک اسید (مشابه سه ماه دوم دوره بارداری)، اضافه کردن مقدار سبزیجات دارای برگ سبز و مواد غذایی کامل در رژیم غذایی، و کنترل کردن برچسب غلات صبحانه برای اطمینان از غنی بودن آنها از ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز.
در طول دوره بارداری، مصرف مکمل‌های حاوی ویتامین D برای اطمینان از تامین نیاز بدن مادر لازم و ضروری است. مصرف روغن ماهی، تخم مرغ، و غلات صبحانه کامل می‌تواند سطح ویتامین D بدن مادر را بطور مشخص افزایش دهد.
مصرف ویتامین C می‌بایست به میزان ۲۵% در طول سه ماه سوم بارداری (ماه هفتم، هشتم و نهم بارداری) افزایش یابد.
به این ترتیب لازم است مادر حداقل یک میوه حاوی ویتامین C به صورت روزانه به رژیم غذایی خود اضافه کند تا به این ترتیب بتواند نیاز بدن خود را در این رابطه تامین نماید. برای مثال مادر می‌تواند مصرف مرکبات (نارنگی و گریپ فروت) و انواع مختلف توت را به رژیم غذایی خود اضافه نماید.
مقدار مصرف ویتامین A در طول این دوره به مقدار کم می‌بایست افزایش یابد. این ویتامین در مجموعه متنوعی از میوه‌ها، سبزیجات و محصولات لبنی کم چرب وجود دارد (در این زمان لازم است از مصرف جگر یا مواد غذایی حاوی آن خودداری شود، زیرا این مواد دارای سطح بالای ویتامین A هستند و در عمل می‌توانند برای بدن مادر سمی باشند).
افزایش وزن در طول سه ماه سوم بارداری: شرایط مادر در طول این دوره چگونه است؟
در طول سه ماه سوم بارداری می‌توان انتظار داشت وزن مادر هر هفته نیم کیلو افزایش پیدا کند. این شرایط در هنگامی مورد انتظار است که وزن مادر قبل از بارداری در سطح مناسب و سالم قرار داشته باشد. در حقیقت اگر وزن مادر قبل از بارداری زیاد بوده و مادر دچار مشکل چاقی بوده باشد، میزان افزایش وزن مورد انتظار وی در طول سه ماه سوم بارداری در هر هفته به میزان ۲۵۰ گرم خواهد بود. همواره باید توجه داشته باشید نباید وزن مادر به میزان بیش از حد در طول دوره بارداری افزایش یابد، زیرا در صورت ایجاد این شرایط از دست دادن وزن یا کاهش وزن برای مادر پس از بارداری سخت شده و به دنیا آوردن کودک برای مادر دشوارتر خواهد بود. علاوه بر این مشکلات ایجاد شده در ارتباط با وزن مادر می‌تواند بر وضعیت سلامت نوزاد و آینده وی نیز تاثیر منفی داشته باشد.
بهترین روش برای حفظ وزن بدن در سطح مناسب در طول دوره بارداری مصرف مواد غذایی سالم در هنگام گرسنگی و اجتناب از مصرف مواد غذایی به شدت شیرین و چرب می‌باشد.
علاوه بر این ادامه دادن فعالیت‌های منظم فیزیکی در طول دوره بارداری می‌تواند به کنترل وزن مادر در این زمان کمک نماید. در حقیقت در صورتی که مادر به میزان کافی فعال نباشد، لازم است به آرامی و به تدریج سطح فعالیت خود را با انجام فعالیت‌های ورزشی خفیف به مدت ۳۰ دقیقه در روز افزایش دهد.
مشکلات عادی تغذیه در طول سه ماه سوم بارداری
متخصص تغذیه برای درمان عوارض بارداری از جمله کم خونی رژیم غذایی خاصی ارائه می‌دهد که برخی از موارد زیر را شامل می‌شود:
کم خونی: شامل مصرف گوشت قرمز، روغن ماهی، لوبیا، عدس، نخود، و غلات صبحانه که در عمل می‌توانند به پیشگیری از کم خونی مادر کمک کنند.
سوزش سر دل: از طریق مصرف مواد غذایی کمتر و افزایش وعده‌های غذایی اغلب بهبود می‌یابد. برای رفع این مشکل معمولاً به مادر توصیه می‌شود از مصرف دیر وقت غذا (۲ ساعت مانده به زمان خواب) خودداری گردد. برخی از مواد غذایی که می‌توانند باعث تشدید این شرایط شوند شامل مواد غذایی تند و چرب و نیز نوشیدنی‌های حاوی کافئین هستند.
خستگی: اجتناب از وسوسه مصرف مواد غذایی شیرین می‌تواند علائم خستگی مادر را برطرف کند. در عوض بهتر است مادر سطح انرژی مورد نیاز خود را با استفاده از تنقلات بر اساس غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات تامین نماید.
افزایش ادرار: در این شرایط لازم است مادر به مقدار زیاد آب بنوشد. به هر حال این مشکل به زودی به صورت طبیعی برطرف خواهد شد.
یبوست: برای رفع این مشکل می‌توان مقدار کافی از مواد غذایی کامل (برای مثال، حریره، نان گندم کامل، پاستای تهیه شده از گندم کامل، و برنج باسماتی)، میوه‌ها، سبزیجات، لوبیا، و حبوبات مصرف کرد.
خونریزی لثه‌ها: در این زمان لازم است به نکات مربوط به رعایت بهداشت دهان و دندان توجه شده و میزان مصرف غذاهای حاوی قند محدود شود (به خصوص تنقلات و نوشیدنی‌های شیرین).
ورم (ادما): مصرف مقدار زیاد مایعات دارای سطح پایین قند می‌تواند به دفع سطوح اضافی مایعات در بدن کمک موثر نماید.
آماده شدن برای زایمان از طریق تغذیه مناسب
تا کنون مشخص نشده فرآیند زایمان به صورت دقیق چگونه آغاز می‌شود. با این وجود برخی روش‌های طبیعی هستند که می‌توانند نقش محرک در فرایند زایمان داشته باشند. متاسفانه، بر خلاف اعتقاد رایج، شواهد کافی برای اثربخشی مصرف مواد غذایی خاص در این رابطه وجود ندارد. به هر حال معمولاً در این شرایط به مادر توصیه می‌شود از مواد غذایی زیر برای تحریک فرآیند زایمان و تسهیل آن استفاده کند:
آناناس: این میوه حاوی آنزیم بروملایین (bromelain) است که در عمل می‌تواند دهانه رحم را نرم کند. به هر حال شواهد مشخص درباره اثربخشی مصرف این میوه تا کنون وجود ندارد. در حقیقت هر آناناس فقط مقدار کمی بروملایین دارد و احتمالاً لازم است برای تاثیرگذاری مناسب ناشی از آن چند عدد آناناس تازه به این منظور مصرف گردد. به هر حال مصرف آناناس می‌تواند باعث اسهال و به هم ریختگی معده شود و به همین دلیل معمولاً انجام این کار به مادران باردار توصیه نمی‌گردد.
زردچوبه: زردچوبه نقش محرک در عملکرد اعصاب فعال در سیستم دفع بدن دارد و این اعصاب همان عصب‌هایی هستند که بر عملکرد رحم تاثیر دارند. هر چند مصرف این ماده می‌تواند نقش موثر در فرآیند زایمان داشته باشد، متاسفانه هنوز شواهد کلینیکی درباره اثربخشی آن وجود ندارد. با این وجود مصرف این ماده احتمالاً می‌تواند احساس نامناسب در ارتباط با سوزش سر دل برای مادر به همراه داشته باشد.
دمنوش تمشک قرمز پرورشی: مطالعات مشخص درباره تاثیرگذاری مصرف این ماده بر فرآیند زایمان وجود ندارد. به هر حال، مصرف این ماده می‌تواند انقباض‌های زمان زایمان را قوی‌تر و شدیدتر از حالت عادی کند.
ورزش آرام: انجام برخی تمرین‌های حرکتی آرام همچون راه رفتن می‌تواند باعث شود سر نوزاد به سمت پایین حرکت کرده و میزان ترشح هورمون اکسی‌توسین (oxytocin) در بدن افزایش پیدا کند. به این ترتیب ترشح این هورمون می‌تواند نقش موثر در شروع فرآیند زایمان داشته باشد.
