کف لگن از ماهیچه‌ها، رباط‌ها و بافت‌های خاصی تشکیل شده است که باعث میشود واژن، رحم، مثانه، رکتوم و شکم در کنار هم قرار بگیرند.
مشکلات کف لگن میتواند به دلیل فشارهای ناشی از زایمان، افزایش سن، بلند کردن اجسام سنگین یا بالا بودن سطح فعالیت بدنی و سابقه خانوادگی بوجود آید.
هدف از ترمیم، ارائه گزینه‌های تشخیصی و درمانی مناسب برای بیمارانی است که دارای مشکلات کف لگن و مثانه هستند. پزشک متخصص، بیماریهای متنوعی را در این زمینه از قبیل بی‌اختیاری ادرار، بیش فعالی مثانه، بی‌اختیاری مدفوع، پرولاپس‌های لگنی، فیستول و مشکلات ناشی از واژن و حالب درمان می‌کنند.
مشکلات و شکایات ناشی از اختلالات کف لگن
بی‌اختیاری‌ها: عدم کنترل مثانه و شکم، بی‌اختیاری ادرار و مدفوع به خصوص زمان سرفه، عطسه و یا بلند کردن اجسام سنگین
پرولاپس: افتادگی‌های ارگان‌های لگن، برآمدگی و فشار ناشی از افتادگی ارگان‌ها از قبیل رحم، مثانه، واژن و رکتوم
بیماریهای دفع: مشکلات در دفع ادرار و مدفوع و گاز روده
بیش فعالی مثانه: تکرر دفع، افزایش فشار مثانه و بی‌اختیاری اضطرار
وظایف عضلات کف لگن :
۱ – پشتیبان و تکیهگاه اندامهای لگن (مثانه ، راست روده ،رحم ، مهبل ، پیشابراه ، پروستات
۲ – حفظ و کنترل اختیار ادرار و مدفوع به عنوان بخشی از اسفنکترهای ادراری مقعدی
۳ – انقباض ریتمیک هنگام ارگاسم (اوج لذت جنسی)
۴ – کمک به روند زایمان
انواع اختلالات کف لگن :
۱ – کاهش قدرت و انسجام عضلات و بافت همبند کف لگن (شایعترین اختلال)
۲ – افزایش تون عضلات و بافت همبند کف لگن
۳ – استفاده نابجا از عضلات کف لگن طی کنترل دفع
۴ – مشکلات اندامهای داخل لگن (کیست ، سندرم روده تحریک پذیر ، یبوست ، …)
در این بخش ، ضعف عضلات کف لگن به عنوان شایعترین نوع اختلالات این ناحیه مورد بررسی قرار میگیرد.
علایم ضعف عضلات کف لگن :
۱ – هنگم سرفه، عطسه، خنده، بلند کردن اشیاء سنگین
۲ – نیاز مبرم و اضطراری برای تخلیه مثانه و یا مدفوع
۳ – کنترل ضعیف گاز روده هنگام خم شدن و یا بلند کردن اجسام سنگین
۴ – پرولاپس (افتادگی )مثانه، راست روده، رحم،…
۵ – کاهش حس مهبل حین مقاربت
۶ – انزال زودرس
۷ – ارگاسم ضعیف
علل ضعف عضلات کف لگن :
۱ – بارداری و زایمان
۲ – زور زدنهای مداوم حین دفع ادرار و اجابت مزاج
۳ – یبوست مزمن
۴ – بلند کردن مداوم اجسام سنگین
۵ – سرفههای مزمن
۶ – چاقی و اضافه وزن
۷ – تغییر در سطح هورمونی پس از یائسگی
۸ – فقدان تناسب اندام عمومی
۹ – جراحی های ناحیه تحتانی شکم (مثانه، پروستات، رحم،…
۱۰ – افزایش سن و بی تحرکی
روشهای پیشگیری از ضعف عضلات کف لگن :
۱ – پرهیز از زور زدن هنگام دفع ادرار و اجابت مزاج
۲ – کنترل وزن
۳ – درمان بیماریهای مزمنی که باعث سرفه کردن میشوند
۴ – ورزش منظم و اجتناب از بی تحرکی
۵ – خودداری از بلند کردن اشیاء سنگین
درمان :
درمان اختلالات کف لگن نیاز به یک تیم چند تخصصی شامل جراح کولورکتال، متخصص اورولوژی، متخصص زنان و زایمان، فیزیوتراپیست، روانپزشک، متخصص تغذیه ، …دارد که هر یک به نوبه خود نقش بسزایی در روند درمان ایفاء خواهند کرد. فیزیوتراپیستها به عنوان عضوی از تیم بهداشتی با کمک به حفظ و برقراری عملکرد، بهبود و ارتقاء حرکت، کاهش درد، پیشگیری یا محدود نمودن ناتوانیهای جسمی در حفظ سلامت و بهداشت جامعه موثرند .سلامت مجموعه کف لگن نیز جزئی از سلامت عمومی افراد جامعه است که عوامل متعددی از جمله عملکرد عضلات کف لگن در حفظ و برقراری آن نقش دارند .انواع روشهای درمان فیزیوتراپی از جمله آماده سازی عضلات کف لگن سبب بهبود عملکرد کف لگن و ارتقاء سطح کیفیت زندگی بیماران میشود.
اقدامات فیزیوتراپی :
1 – تحریکات الکتریکی
از جریانهای الکتریکی مختلفی از قبیل TENS میتوان در بیمارانی که درد و اسپاسم سبب ایجاد اختلال عملکرد در عضلات کف لگن شده استفاده نمود. همچنین در افرادی که عضلات این ناحیه دچار کاهش تون شده، امواج اینترفرنشیال بدلیل عمق نفوذ مناسب و ایجاد انقباض میتواند در بهبود و حفظ تون عضله موثر باشد. از امواج فارادیک نیز جهت بازآموزی و حفظ عمکرد عضلات با استفاده از الکترودهای مخصوص قلمی (بطور عمقی )میتوان استفاده نمود
۲ – لیزر درمانی
از امواج لیزر کم توان در رفع عوامل متعددی مثل درد و التهاب و یا عفونتها که باعث – – لیزر درمانی ۲ ایجاد اختلال در ناحیه کف لگن میشوند، استفاده میگردد.
۳ – بیوفیدبک (بازخورد زیستی)
در این روش از پاسخهای فیزیولوژیک افراد جهت درمان اختلالات استفاده میشود و با فراهم کردن اطلاعاتی درمورد مکانیزم کنترل حرکتی پدیدههای فیزیولوژیک امکان خود تنظیمی آنها ایجاد میشود .بطور کلی در این روش به فرد آموزش داده خواهد شد که با فعالیتهای جسمانی و روانی خود عملکرد سیستم عصبی عضلانی را تحت تأثیر قرار داده و به مرور زمان کنترل آنها را در اختیار بگیرد .سه روش متداول بیوفیدبک در اختلالات عملکردی عضلات کف لگن شامل بیوفیدبک الکترومیوگرافیک، بیوفیدبک با استفاده از عامل فشار (مانومتریک )و بیوفیدبک اولتراسونیک میباشند.
4 – تمرین درمانی
یکی از اهداف مهم فیزیوتراپی ، تقویت عضلات کف لگن میباشد که منافع متعددی را برای بیماران به همراه خواهد داشت که اهم آنها عبارتند از درمان بی اختیاری ادرار و مدفوع، بهبود قابلیت و قوام عضلات در دورن بارداری و زایمان، جلوگیری و کمک به درمان افتادگی رحم یا مهبل، ارگاسم قویتر و لذت بخشتر در هر دو جنس.یکسری تمرینات برای تقویت و کنترل ارادی عضلات کف لگن تحت عنوان تمرینات کیگل kegel ابداع گردیده است که نحوه انجام آنها توضیح داده خواهد شد.
نحوه انجام تمرینات کیگل :
– انقباضات کند :
۱ – عضلات مقعد و پیشابراه را همزمان با یکدیگر منقبض کرده و به سمت بالا آورید .این انقباضات را ۱ ثانیه ۱۱ ثانیه حفظ کرده و سپس عضلات را شل کنید .به مرور زمان مدت انقباض را تا ۵به مدت افزایش دهید.
۲ – باید بین هر انقباض ۱۰ ثانیه به عضلات کف لگن استراحت دهید
۳ – تا ۱۰ مرتبه این سیکل را تکرار کنید
– انقباضات سریع
۱ – اکنون ۱- ۵ بار عضلات کف لگن را بطور سریع، قوی و کوتاه منقبض سازید
۲ – ۱۰ ثانیه استراحت کرده و مجدداً این انقباضات را تکرار کنید
۳ – این تمرینات را ۴ تا ۵ مرتبه در روز تکرار کنید
حین انجام تمرینات نکات زیر را رعایت کنید :
۱ – نفس خود را حبس نکنید
۲ – عضلات را بجای انقباض و بالا آوردن، بسمت پایین فشار ندهید (مثل حالت دفع ادرار یا مدفوع)
۳ – عضلات باسن، ران و شکم را سفت و منقبض نسازید
۴ – پاها را به یکدیگر فشار ندهید
۵ – حداقل باید ۱۵ هفته تمرینات را بطور مستمر انجام داد تا بتوان تغییرات ایجاد شده را مشاهده کرد
۶ – پس از تقویت عضلات نبایستی تمرینات را قطع کنید بلکه این تمرینات را باید بطور منظم و دائمی انجام دهید
