آیا پشت آلت‌تان درد شدید حس می‌کنید؟ این درد منجر به سنگینی بیضه‌ها شده و به تحلیل رفتن یا کوچک شدن آنها میانجامد. به این بیماری واریکوسل می‌گویند. این بیماری شبیه زمانی است که رگ‌های واریس فرد در ساق پا می‌گیرد. در این بیماری برگشت جریان خون رخ می‌دهد. این برگشت خون به خاطر اختلال در منبع تغذیه طبیعی خون حامل اکسیژن در سرخرگ‌های بیضه به آسیب‌های دائمی به بافت‌های بیضه میانجامد.
این بیماری به طور طبیعی بین سنین ۱۵ تا ۳۰ سالگی در فرد شدید میشود. ۱۵ تا ۲۰ درصد از تمام مردان از این بیماری رنج می‌برند، و اکثر آنها از بروز آن شرمسارند. این بیماری به دلیل دریچه‌های معیوب بیضه و یا فشار به رگ‌ها رخ می‌دهد و میتواند به انبساط رگ‌های بیضه در نزدیکی بیضه بیانجامد که در نهایت به شکل‌گیری واریکوسل منتهی میشود. آن دسته از افرادی که دچار واریکوسل میشوند اندازه‌ی بیضه‌‌هایشان با هم فرق داشته و یا دچار ناهنجاری‌های مایع منی هستند.
بیماری واریکوسل زمانی بوجود می آید که دریچه های غیرطبیعی مانع از خون رسانی به داخل وریدی ها می شود که در نتیجه پس زدن و جلوگیری از خون رسانی موجب می شود وریدی ها گشاد شوند. اگر چه علت دقیق واریکوسل معلوم نیست.
علت واقعی واریکوسل مشخص نشده است. ولی ۹۰ در صد در سمت چپ اتفاق می افتد. فقدان دریچه های ورید بیضوی را به عنوان یک علت بیان می کنند که امکان حرکت یک طرفه خون از بیضه به سمت ورید کلیوی را خصوصا در حالت ایستاده مختل کرده و سبب حرکت رو به عقب خون در ورید می شود. ورید بیضوی سمت راست مستقیما به ورید اجوف تحتانی می ریزد در حالی که ورید بیضوی سمت چپ با زاویه ۹۰ درجه به ورید کلیوی سمت چپ می ریزد که سبب افزایش مقاومت در تخلیه ورید بیضوی چپ می شود. ورید کلیوی گاهی بین شریان آئورت و شریان مزانتریک فوقانی تحت فشار است که این نیز باعث افزایش مقاومت در تخلیه ورید می شود. طول ورید بیضوی سمت چپ حدود ۸-۱۰ سانتی متر بلندتر است. موارد ذکر شده با افزایش فشار وریدی و حرکت برعکس خون ورید بیضوی سمت چپ، سبب ابتلا فرد به بیماری واریکوسل سمت چپ می شود.
در بیماری واریکوسل، بیضه سمت مبتلا کوچک می شود. تصلب و اسکلروز لوله های منی بر، تغییرات دژنراتیو (استحاله ) عروق کوچک و آسیب سلول های مختلف بافت بیضه (سرتولی، لایدیگ و سلول های تولید کننده اسپرم) گزارش شده است.
این تغییرات حتی در کودک ۱۲ ساله مبتلا به واریکوسل هم مشاهده شده است. این تغییرات سبب کاهش تعداد اسپرم، افزایش فرم های غیر طبیعی اسپرم و کاهش حرکت اسپرم ها می شود.
این آسیب به علت افزایش حرارت بیضه بوده که سنتز و تولید DNA را مختل می کند. حرارت مناسب برای بیضه حدود ۳۳ درجه سانتیگراد است. تجمع خون در منظقه با درجه حرارت ۳۷ درجه سانتی گراد باعث آسیب بیضه می شود. رفلاکس متابولیت های غده آدرنال (فوق کلیوی) و کلیه از طریق وریدهای اسپرماتیک سبب آسیب بیضه می شود. همچنین پایین بودن غلظت اکسیژن در ورید های بیضوی سبب آسیب رسیدن به بیضه می گردد. این تغییرات بعد از عمل جراحی واریکوسل بهبود پیدا می کند. عمل جراحی واریکوسل شانس بهبودی عقیمی را به صورت چشم گیر و قابل توجه بالا می برد.
دلایل عمده جراحی واریکوسل نوجوانان عبارتند از:
کوچک شدن بیضه مساوی یا بیش از ۲۰% یا بیش از ۲ تا ۳ سانتیمتر مکعب
واریکوسل دوطرفه قابل لمس
درد
اختلال در آزمایش نطفه در افراد بالای ۱۸ سال
اگر اختلاف حجم وجود ندارد و بیمار فاقد علامت اذیت کننده است، سونوگرافی و معاینه سالیانه یا هر ۶ ماه توصیه میگردد.
در بیماری که با ناباروری و واریکوسل مراجعه می نماید علاوه بر معاینه و شرح حال باید حداقل دو یا سه آزمایش نطفه برای تصمیم گیری وجود داشته باشد. با توجه به حساسیت آزمایش باید در آزمایشگاهی انجام گردد که به طور تخصصی این آزمایش را انجام می دهند. جراحی به صورت باز،لاپاروسکوپیک، آمبولیزاسیون و اسکلروتراپی است.
جراحی میکروسرجیکال روش انتخابی عمل واریکوسلکتومی میباشد.در دوران بلوغ بهتر است از واریکوسلکتومی لاپاروسکوپیک پرهیز گردد . در هنگام جراحی سیاهرگهای طناب بیضه بریده و بسته میشوند. عمل تحت بیهوشی عمومی یا نخاعی، بسته به شرایط بیمار و صلاحدید متخصص بیهوشی، انجام می گردد. مدت زمان عمل جدود ۳۰ دقیقه می باشد. بیمار همان روز یا فردا صبح مرخص میشود.
عوارض کوتاه مدت پس از عمل شامل درد یا عفونت زخم ؛ خونریزی یا خونمردگی اطراف ناحیه عمل می باشد. بیمار ۳-۲ روز پس از عمل میتواند فعالیت معمولی را شروع کند.
عوارض جراحی مشتمل بر موارد ذیل است:
عود ( ۱۶-۹% )
پیدایش آب اطراف بیضه (۱۴-۰% )
از بین رفتن (کوچک شدن ) بیضه ( کمتر از ۱% )
درد بیضه ( کمتر از ۱% )
میزان عود در روش میکروسرجیکال از همه کمتر است.
در روش میکروسرجری با توجه به استفاده از میکروسکوپ حین جراحی و بزرگنمایی جراح، قادر است با دقت بیشتر وریدها را از شریان (سرخرگ) و عروق لنفاتیک (عروق برنده آب) جدا کند و فقط وریدها را مسدود نماید.
همچنین وریدهای با سایز کوچک را که استعداد واریسی شدن در آینده دارد و منشاء عود واریکوسل درآینده خواهد بود. در روش جراحی معمولی قابل تشخیص نمی‌باشد درحالیکه در روش میکرسرجری بدلیل بزرگنمایی ۶-۴ برابر توسط میکروسکوپ، جراح قادر است این وریدهای کوچک را نیز مشاهده کند و از عروق لنفاتیک و شریان مجزا نماید و مسدود کند.
در نتیجه شانس عود واریکوسل در این روش بسیار کمتر و حدود نیم درصد ( یعنی موفقیت ۵/۹۹ درصد ) میباشد همچنین بدلیل قابلیت بهتر در تمایز شریان و لنفاتیک و حفظ آنها احتمال آتروفی بیضه بدنبال جراح و یا ایجاد هیدروسل (آب آوردگی بیضه) بسیار نادر میباشد.
میزان عوارض جراحی به تجربه جراح و روش جراحی مرتبط است. در افراد بالای ۱۸ سال آزمایش نطفه ۴ ماه پس از عمل تکرار میگردد. در ۷۰% موارد آزمایش نطفه پس از عمل بهبود یافته، در حالیکه در ۲۰-۱۵% بدون تغییر مانده و در ۱۵-۱۰% بدتر میشود. به بیمار توصیه میشود که پس از عمل مدتی لباس زیر تنگ بپوشد.
در صورت عدم لزوم جراحی، حجم بیضه هر ۱۲-۶ ماه ارزیابی شده و پس از ۱۸ سالگی آزمایش نطفه هر سال داده میشود. تا زمانی که معاینه بیضه و آزمایش نطفه طبیعی است؛ نیازی به اقدام جراحی نیست. این نکته حایز اهمیت است که آزمایش نطفه طبیعی تضمین کننده باروری نرمال نیست؛ زیرا با گذشت زمان ممکن است اشکالاتی در آزمایش نطفه پدید آید.
علائم بیماری واریکوسل :
تغییر شکل ظاهری بیضه ها ( اگر به موقع درمان نشود در دراز مدت موجب تغییر سایز بیضه ها می شود)
کاهش سایز بیضه ها
نرم شدن قوام بیضه ها
عدم تقارن بیضه ها
احساس درد در ناحیه بیضه ها
بیماری واریکوسل که از علل شایع نابروری در مردان می باشد در اکثر موارد بدون نشانه و علامت می باشد و متاسفانه افراد زمانی متوجه بیماری خود می شوند که به طور اتفاقی مورد معاینه قرار می گیرند و متوجه بیماری خود می شوند. احساس درد در ناحیه بیضه ها با مصرف مسکن ها که در صورت نیاز توسط پزشک تجویز می شود و همچنین استراحت بهبود می یابد. فعالیت های سنگین و ورزش های شدید و همچنین ایستادن به مدت طولانی موجب تشدید درد ناحیه بیضه ها می شود.
پیشرفت‌های اخیر در حوزه‌ی پزشکی، باعث ایجاد گزینه‌ی درمانی جدیدی به نام آمبولیزاسیون (بستن رگ) واریکوسل شده که با استفاده از حلقه‌هایی برای بستن جریان خون در رگ‌های گشاد‌شده در واریکوسل انجام میشود. این روش توسط یک متخصص داخلی انجام میشود که طی عمل، در رگ‌های ناحیهی مورد نظر، سوندی قرار داده و بعد حلقه‌ی مربوطه را در ناحیهی مورد جا می‌دهد تا به نتیجه‌ی مطلوب برسد. معمولا بعد از انجام این عمل فرد ظرف ۲۴ ساعت میتواند به فعالیت‌های عادی خود بازگردد. این عمل در ۹۵ درصد موارد با موفقیت انجام شده است.
درمان بیماری واریکوسل
همان طور که در قسمت های قبلی گفته شده بود تنها روش درمان این بیماری جراحی می باشد که با هدف هدایت جریان خون به وریدی ها انجام می گیرد. خوشبختانه این بیماری خوش خیم می باشد. درمان بیماری واریکوسل روش های مختلف دارد که در زیر به آن ها اشاره شده است.
درمان جراحی اینگوینال: درمان واریکوسل با جراحی اینگوینال به این صورت می باشد که بوسیله میکروسکوپ در قسمت پایین و تحتانی شکم با هدف بستن وریدی های آسیب دیده برش و شکاف کوچکی ایجاد می شود.در این روش میزان عود بسیار کم می باشد و در این روش عصب و عروق لنفاوی و همچنین شریان حفظ می شوند.
درمان با جراحی رتروپریتوئن: درمان واریکوسل با جراحی رتروپریتوئن همانند جراحی اینگوینال می باشد ولی با این تفاوت که در این روش شکاف و برش ایجاد شده در نواحی بالاتر ایجاد می شود.
درمان با جراحی لاپاروسکوپی: در درمان واریکوسل به کمک جراحی لاپاروسکوپی ۳ سوراخ کوچک در شکم ایجاد می شود و توسط این ۳ سوراخ گاز به داخل شکم ارسال می شود تا فضای کافی برای درمان ایجاد شود . در این روش ممکن است روده ها و عروق بزرگ آسیب جزئی ببینند.
درمان با جراحی آمبولیزاسیون : در درمان واریکوسل بوسیله جراحی آمبولیزاسیون کویل یا مواد سنتتیک و مصنوعی دیگر و لخته خون خود بیمار را از طریق وریدهای کنار ران از طریق پوست به داخل وریدها بفرستند .
مراقبت پیش و پس از جراحی واریکوسل
قبل از جراحی موهای ناحیه عمل باید تراشیده شود و همچنین از ساعت ۱۲ شب قبل بیمار نباید چیزی بخورد. در روز عمل جراحی بسته به طلاحدید متخصص بی هوشی و همچنین شرایط بیمار بیهوشی عمومی و یا بی حسی موضوعی برای بیمار انجام می گیرد. بطور متوسط مدت زمان جراحی بین یک تا نیم ساعت می باشد که این مدت به فاکتورهای گوناگونی مانند شرایط بیمار و نحوه جراحی و همچنین نوع جراحی بستگی دارد.
بیمار پس از مرخص شدن به مدت حداقل یک هفته تا دوهفته استراحت پزشکی خواهد داشت و از انجام دادن فعالیت های سنگین و شدید بعد از جراحی باید جددا خوداری نماید. مراقبت های بعد از جراحی واریکوسل برای برخورداری از بهترین نتیجه باید توسط هر فردی که این جراحی را انجام می دهد رعایت شود.
