تغذیه با شیر مادر و باورهای نادرست درباره ی آن

هر چند شیر مادر برای نوزاد اهمیت حیاتی دارد و ارزش و جایگاه آن نیاز چندانی به بحث و اثبات ندارد با این وجود، بسیاری از زنان به بهانه های مختلف و باورهای نادرست از شیردادن خودداری می کنند؛ تغذیه با شیر مادر به شما این امکان را می‌دهد تا برای کودکتان کامل‌ترین غذا را بسازید. شیر شما به کودکتان کمک می‌کند تا شروع سلامتی داشته باشند که می‌تواند در تمام طول زندگی او باقی بماند. 
باور نادرست:
آغوز به دلیل ایجاد زردي براي تغذیه نوزاد مناسب نیست و باید دور ریخته شود!
واقعیت:
آغوز نه تنها موجب زردي نمی شود که حتی شاید بهترین راه کاهش زردي نوزادان، تغذیه مکرر با آغوز باشد. آغوز بسیار مغذي است. هم چنین به واسطه داشتن موادي که کودك را در برابر بیماریها محافظت می کند به عنوان اولین ایمن سازي او محسوب می شود. تغذیه نوزاد با آغوز بسیار ضروري و حیاتی بوده و بعضی از مجتهدین دادن آن را به نوزاد در حد واجب تلقی می کنند.
باور نادرست:
شیر دادن باعث تغییر شکل پستان ها و اندام مادر می شود!
واقعیت:
تغییر شکل پستان ها در دوران بارداري رخ می دهد، به طوري که پستان ها و نوك آن بزرگتر می شوند. بنابراین چنانچه شیردهی هم صورت نگیرد، این تغییرات قبلاً رخ داده است. به علاوه مادر در دوران شیردهی، چربی اضافی و ذخیره شده در دوران بارداري را سریعتر از دست می دهد و به فرم و وزن قبلی خود باز می گردد. تغذیه با شیر مادر هیچ تأثیر نامطلوبی بر شکل و ظاهر پستان مادر ندارد و توصیه می شود به دلیل سنگینی پستان ها در دوران شیردهی مادر از سینه بند مناسبی که پستان را بالا نگه دارد،استفاده کند.
باور نادرست:
شیر اگر در پستان بماند، فاسد می شود.
واقعیت:
ماندن شیر در پستان مادر باعث فساد شیر نمی شود. اما چون عدم تخلیه پستان موجب کاهش تولید شیر مادر و از طرفی بروز احتقان می گردد، چنانچه به هر دلیلی کودك قادر به شیر خوردن نباشد، بهتر است مادر شیرش را بدوشد تا تولید شیر هم بیشتر شود.
باور نادرست:
تا چند روز بعد از زایمان و یا هر زمان که مادر احساس می کند شیرش کم شده، نباید شیر بدهد تا شیر بیشتري در پستان هایش جمع شود!
واقعیت:
تأخیر در شروع تغذیه با شیر مادر و دیر به دیر شیردادن به نوزاد موجب می شود که هم شیر دیرتر جریان پیدا کند و هم احتمالاً احتقان پستان ایجاد شود لذا باید ظرف نیم ساعت بعد از تولد، نوزاد را به پستان مادر گذاشت و پس از آن نیز به طور مکرر و برحسب میل و تقاضاي طفل، او را شیر داد،مکیدن هاي مکرر شیرخوار، چه بلافاصله پس از تولد و یا در هر زمان دیگر موجب افزایش تولید شیر مادر می شود در حالی که دیر به دیر شیر دادن حجم شیر را کاهش می دهد.
باور نادرست:
پستان هاي کوچک نمی توانند شیر کافی تولید کنند.
واقعیت:
شیردهی ارتباطی به اندازه پستان ندارد، بلکه ترشح هورمون پرولاکتین در اثر مکیدن بیشتر پستان توسط شیرخوار، تولید شیر را بیشتر می کند.
باور نادرست:
شیر خواران بیمار نباید با شیر مادر تغذیه شوند!
واقعیت:
در هنگام بیماري به خصوص تب و اسهال، کودك به مایعات، مواد مغذي و تغذیه مناسب بیشتر نیاز دارد و این نیاز از طریق تغذیه با شیر مادر بهتر تأمین می شود. با این که برخی کودکان در زمان ابتلا به بیماریهاي تب دار و یا اسهال، کم اشتها هستند ولی علاقه بیشتري به تغذیه با شیر مادر نشان می دهند. در این گونه موارد، تغذیه مکرر با شیر مادر توصیه می شود.
باور نادرست:
شیرخواران سالم که کمتر از ۶ ماه سن دارند و با شیر مادر تغذیه می شوند در هواي خیلی گرم نیاز به آب اضافه دارند!
واقعیت:
مطالعات متعددي که در این زمینه انجام شده، نشانگر آن است که شیر خواران سالم تا ۶ ماه به جز قطره مولتی ویتامین به چیز دیگري نیاز ندارند و اگر شیر مادر به طور مکرر و قطره D و A  به آنان داده شود، نیازهایشان تأمین می گردد. اما بعد از ۶ ماهگی و همزمان با شروع تغذیه تکمیلی استفاده از آب جوشیده سرد شده براي شیرخواران لازم است.
باور نادرست:
بیدار شدن شیرخوار در شب و یا زود به زود شیر خوردن و گریه و بی قراري او دلیل ناکافی بودن شیر مادر است!
واقعیت:
هیچ یک از دلایل فوق نشانه ناکافی بودن شیر مادر نیست. زود به زود شیر خوردن، به لحاظ سهل الهضم بودن شیر مادر است. توزین مرتب کودك و رسم منحنی رشد او بهتر از هر چیز دیگري می تواند وضع تغذیه و کافی بودن شیر مادر را نشان دهد.
باورنادرست:
شیر بعضی از مادران رقیق و آبکی است!
واقعیت:
در شروع هر وعده شیردهی، شیر مادر آبکی تر به نظر می رسد و میزان چربی آن کمتر است، اما در انتهاي هر وعده به مرور که شیر خوار به مکیدن ادامه می دهد، میزان چربی و در نتیجه غلظت شیر بیشتر شده و به سیر شدن کودك کمک می نماید. بنابراین در هر وعده باید شیرخوار هر دو بخش شیر را دریافت نماید تا مجموعه نیازهاي بدن او تأمین شود. اختلاف رنگ شیر مادر و شیرهاي مصنوعی یا شیر گاو است کهذهنیت آبکی بودن شیرمادر را تداعی می کند.
دلیل اصلی این اختلاف، منطبق بودن کیفیت شیر مادر بر نیازهاي تغذیه اي در شروع و پایان تغذیه شیرخوار بوده، انرژي و مواد مغذي شیر مادر نسبت به بقیه شیرها از ارزش بالاتري برخوردار است.
باور نادرست:
مدت تغذیه از پستان باید محدود باشد!
واقعیت:
شیرخوار چه از نظر فاصله وعده هاي تغذیه با شیر مادر و چه از لحاظ مدت تغذیه در هر وعده باید بر حسب میل و تقاضاي خودتغذیه شود و نباید براي او محدودیتی قائل شد. در هر وعده باید آنقدر به مکیدن پستان ادامه دهد تا با رضایت کامل پستان را رها نماید و حتی وعده هاي شیرخوردن او نیز باید مطابق خواست خودش باشد. به این ترتیب هم شیر چرب انتهایی را دریافت می کند و هم پستان مادر را تخلیه می نماید.
باور نادرست:
قبل از هر بار شیر دادن باید پستان ها را با صابون شست!
واقعیت:
شستشوي پستان یک بار در روز با آب تنها و یا استحمام روزانه مادر کافی است و به هیچ وجه نباید براي شستشوي پستان(به جز در مواقع استحمام) از صابون استفاده نمود چون موجب تحریک نوك پستان، از بین رفتن چربی هاي پوست و ترك خوردگی آن می شود.
باور نادرست:
کار خارج از منزل مانع شیردهی مادر است و باید تغذیه با شیر مصنوعی را شروع کرد!
واقعیت:
در ماه هاي اول تولد باید سعی شود که شیرخوار در کنار مادر باشد و مادر، کار خارج از منزل را دیرتر شروع کند. در عین حال از یکی دو ماه قبل از شروع کار، مادر با دوشیدن شیر خود ذخیره مناسبی در فریزر براي فرزندش فراهم نماید. در محل کار نیز هر ۳ یا ۴ ساعت یکبار شیر خود را بدوشد و در یخچال نگهداري کند، در پایان ساعت کار شیر دوشیده شده را بر روي یخ به منزل بیاورد تا روز بعد توسط اطرافیان، به کودك خورانده شود. اگر این مقدار شیر براي تغذیه کودك کافی نبود، می توان از ذخایر قبلی که در فریزر نگهداري شده با استفاده از قاشق، فنجان و استکان بدون استفاده از بطري کودك را تغذیه نمود. مادر پس از بازگشت به منزل و نیز در طول شب فرزند خود را مکرر شیر بدهد زیرا مکیدن هاي مکرر طفل است که موجب افزایش ترشح شیر مادر می شود.
در صورتی که به هر دلیل نگهداري شیردوشیده شده در محل کار ممکن نباشد، باز هم بهتر است مادر پستان ها را بدوشد و حتی شیر را دور بریزد زیرا عدم تخلیه پستان ها ممکن است موجب کاهش تولید شیر شود.
باورنادرست:
استفاده از پستانک(گول زنک) براي آرام کردن شیرخوار لازم است!
واقعیت:
استفاده از پستانک نه تنها به علت احتمال آلودگی و ابتلا شیرخوار به برفک، اسهال، عفونت گوش میانی، بدشکلی فرم دهان و دندان و سایر بیماریها توصیه نمی شود، بلکه میل به مکیدن طفل را نیز ارضاء کرده و موجب کاهش مکیدن پستان و در نتیجه کاهش شیر مادر می شود. لذا براي آرام کردن کودك بهتر است او را به پستان مادر گذاشت.
باور نادرست:
شیرخوار را نباید زیاد در آغوش گرفت چون بغلی می شود!
واقعیت:
تمام شیرخواران به تماس، گرماي بدن مادر و به خصوص به مهر و محبت او احتیاج دارند. آنان با صداي قلب مادر آرامش پیدا کرده و در آغوش او احساس امنیت می کنند. این محبت را نباید از کودکان دریغ نمود.
برخی از شیرخواران نیز که بیش از بقیه بی قرارند و گریه می کنند با در آغوش گرفتن، راه بردن، صحبت و نوازش کردن توسط پدر و لالایی مادر آرامتر می شوند.
باور نادرست:
عادت ماهیانه مادر و روابط جنسی او بر شیر اثر دارد!
واقعیت:
در دوران عادت ماهیانه ممکن است شیر مادر کمی شور شود. روابط جنسی کاملاً بی تأثیر است.
باور نادرست:
آشامیدن زیاد مایعات، میزان شیر را افزایش می دهد!
واقعیت:
آشامیدن بیش از حد مایعات شیر مادر را زیاد نمی کند بلکه عامل مهم در افزایش شیرمادر، مکیدن مکرر پستان توسط شیرخوار است.
باور نادرست:
تغذیه با شیر مصنوعی آسان تر از تغذیه با شیر مادر است!
واقعیت:
تغذیه با شیر مصنوعی مستلزم جوشاندن آب، پیمانه کردن شیر و استفاده از وسایلی مانند بطري و پستانک جهت شیردهی است که طبعاً عملی دشوارتر از تغذیه با پستان مادر است از طرف دیگر روش مکیدن از بطري با روش مکیدن از پستان متفاوت است و شیرخوار براي خوردن شیر از بطري، اکسیژن بیشتري مصرف می کند.
باور نادرست:
شیر دوشیده شده مادر قابل نگهداري نیست!
واقعیت:
شیر دوشیده شده را در دماي اتاق می توان حداقل ۴ تا ۸ ساعت و در یخچال حداقل تا ۴۸ ساعت نگهداري کرد.
باورنادرست:
شیر دادن یک امر صرفاً غریزي است!
واقعیت:
شیردادن ضمن این که غریزي است ولی نیاز به تمرین و آموزش دارد و مادران باید مهارت لازم را پیدا کنند تا در شیردهی موفق شوند.
باورنادرست:
ترك نوك پستان مانع شیردادن است و مادري که مبتلا به ماستیت است یا آبسه پستان دارد نباید شیردهد!
واقعیت:
زخم، شقاق، درد و تورم و التهاب پستان مانعی براي ادامه شیردهی نیست، در موارد بروز آبسه نیز، تغذیه از پستان مبتلا منعی ندارد مگر آن که آبسه به مجاري شیر سرباز کرده باشد که معمولاً هم به بیرون از نسج پستان باز می شود. در زمان جراحی و تخلیه چرك از آبسه، اگر محل شکاف دور از نوك پستان باشد ادامه شیردهی بلامانع است و در صورت نزدیک بودن به نوك پستان، تغذیه از پستان دیگر که سالم است ادامه می یابد.
باور نادرست:
مدفوع شیرمادر خواران، مانند کودکانی است که با شیر مصنوعی تغذیه می شوند!
واقعیت:
مدفوع شیرمادر خواران به طور طبیعی شل تر و تعداد دفعات آن هم بیشتر است.
باور نادرست:
مادري که شیر خوار دوقلو، نارس یا کم وزن دارد، نمی تواند شیر بدهد!
واقعیت:
مادران قادرند حتی فرزندان سه قلو، کم وزن یا نارس خود را شیر دهند،در این موارد هیچ شیري مناسب تر از شیر خود مادر براي شیر خوارش نیست، حتی در نوزدان نارس تغذیه با شیر مادر سبب رشد مغزي بهتر آن می شود.
باور نادرست:
نداشتن شیر، مسئله اي ارثی و خانوادگی است!
واقعیت:
این مسئله صحت ندارد و اکثریت عظیم مادران می توانند شیرکافی تولید کنند زیرا تولید شیر بستگی کامل به شروع شیردادن بلافاصله پس از تولد و تکرر شیردادن برحسب تقاضاي شیرخوار دارد.
باورنادرست:
شیرمصنوعی به دلیل آن که ویتامین و املاح افزوده دارد، از شیر مادر بهتر است!
واقعیت:
مواد مغذي مورد نیاز براي رشد و تکامل شیرخوار همچنین مواد ایمنی بخش فراوان در شیر مادر وجود دارد. ترکیب شیرمادر از هنگام تولد تا پایان شیرخواري به تناسب نیاز کودك تغییر می کند اما چنین به مقدار و D تغییراتی در ترکیب شیر مصنوعی هرگز وجود ندارد. املاح ویتامین ها به غیر از ویتامین تناسب کافی جهت رشد و نمو ایده آل در شیر مادر وجود دارد.
باورنادرست:
بیماري مادر هر چه باشد، شیردادن باید قطع شود!
واقعیت:
داروهایی که مصرف آنها در دوران شیردهی ممنوع و ممکن است به شیرخوار ضرر و زیان برسانند، بسیار اندك و از چند قلم تجاوز نمی کنند. در موارد بسیار معدودي که به علت مصرف دارو قطع موقت شیردهی توصیه می شود مادر می تواند مرتب شیر خود را دوشیده و دور بریزد تا ترشح شیر ادامه یافته و بتواند بعد از قطع دارو به شیردهی ادامه دهد.
باور نادرست:
مادري که سیگار می کشد بهتر است به شیرخوار خود شیر ندهد!
واقعیت:
گرچه کشیدن سیگار در مادر سبب کاهش حجم شیر و ایجاد ناراحتی در شیر خوار از قبیل بیقراري و کولیک و …. می شود لیکن به دلیل خواص شیرمادر، در صورت عدم توانایی ترك سیگار توسط مادر، 2 ساعت قبل از شیر دادن، مادر از کشیدن سیگار خودداري نماید. 
باور نادرست:
مادر هر چه بیشتر غذا بخورد، شیر بیشتري هم تولید می کند و براي تولید شیر باید از رژیم غذایی خاص پیروي نماید.
واقعیت:
مادر در دوران شیردهی نیازي به پرهیز و یا داشتن رژیم خاص ندارد ولی براي حفظ سلامتی و تأمین ذخایر بدنش باید به اندازه کافی و درحد نیاز بخورد و بیاشامد.
باور نادرست:
امکان افزایش تولید شیر در هیچ یک از مادران وجود ندارد.
واقعیت:
تولید شیر یک جریان عصبی، هورمونی است که با آرامش مادر، به پستان گذاردن مکرر شیرخوار، لمس و نگاه کردن به او، شروع و ادامه می یابد، بهترین راه افزایش شیر، مکیدن مکرر پستان توسط شیر خوار است.
باور نادرست:
اگر شیر مادري خشک شد، دیگر امکان برگشت شیر وجود ندارد!
واقعیت:
تولید شیر یک جریان عصبی، هورمونی است بنابراین می تواند برگشت پذیر هم باشد و با مکیدن مکرر شیرخوار، لمس و نگاه کردن به او امکان دوباره شیر دادن وجود دارد. ضمناً هر چه مدت قطع شیردهی کوتاه تر باشد، برگشت مجدد آن راحت تر انجام می شود.