بهترین سن شروع تغذیه تکمیلی/ چشاندن غذا به کودک قبل از ۴ ماهگی!

بيشتر متخصصان كودك معتقدند اين چشاندن غذاها ضرر دارد و نبايد تا پايان ۶ ماهگي چيزي غير از شير مادر و ويتامين به او داد. يادم هست دكتر عليرضا مرندي، فوق تخصص نوزادان، مي‌گفت: «تاكيد ما روي تغذيه با شير مادر براي اين است كه شيرخشك فقط يك مزه دارد اما مادري كه قورمه‌سبزي مي‌خورد، سبزي يا فسنجان مي‌خورد، هر بار مزه شيرش تفاوت دارد و بچه‌هاي شيرمادرخوار با تنوع مزه‌ها آشنا هستند و لازم نيست براي آشنايي با مزه‌ها هر ماده غذايي را به او بچشانيد. گمان نكنيد تقلاي كودك براي آن ماده غذايي است؛ چون بچه‌ها حتي آشغال‌ها و اشياي رنگارنگ را با ولع دنبال مي‌كنند و به دهان مي‌برند. نبايد تا ۶ ماهگي او را بر سر سفره رنگين ببريد. رژيم مناسب او فقط شير مادرش است.» اما درباره شروع غذاي كمكي هم نكاتي وجود دارد كه بايد بدانيم. دراين‌باره، گفتگويي داشته‌ايم با يكي از اساتيد تغذيه دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي، دكتر سوسن پارساي.
دكتر! چرا تغذيه تكميلي را شروع مي‌كنيم؟
زيرا بعد از ۶ ماهگي، شيرمادر معمولا تمام نيازهاي غذايي شيرخوار را برآورده نمي‌كند. شيرخواران در سن ۶ تا ۸ ماهگي ۷۰ درصد، در سن ۹ تا ۱۱ ماهگي ۵۵ درصد و در سن ۱۲ تا ۲۴ ماهگي ۴۰ درصد از انرژي مورد نياز خود را از شيرمادر (با شيردهي متوسط) كسب كرده و باقيمانده انرژي مورد نياز را از تغذيه تكميلي دريافت مي‌كنند.
شروع به موقع تغذيه تكميلي، مرحله مهمي در زندگي شيرخوار است و مي‌تواند بر رشد و نمو كودك تاثيرگذار باشد.
چه لزومي دارد كه حين تغذيه تكميلي، تغذيه با شيرمادر را هم ادامه ‌دهيم؟
صرف‌نظر از ارزش‌غذايي و منحصر به فرد شيرمادر، ادامه تغذيه با شيرمادر همراه با تغذيه تكميلي باعث مي‌شود شيرخواران كمتر گرسنه شوند. از طرف ديگر به علت دريافت مواد مصونيت‌زاي موجود در شير مادر، احتمال ابتلا به انواع بيماري‌هايي كه ممكن است با شروع تغذيه تكميلي به وجود ‌آيند، كمتر مي‌شود و حتي به بهبود بيماري نيز كمك مي‌كند. همچنين آنزيم‌هاي موجود در شيرمادر به هضم چربي، پروتئين و مواد نشاسته‌اي غذاي كمكي در شير مادرخواران كمك مي‌كنند و در نهايت با ادامه تغذيه با شيرمادر، ارتباط صميمي و نزديك بين مادر و كودك همچنان افزايش مي‌يابد.
چرا مي‌گويند بهترين سن شروع غذاي كمكي ۶ ماهگي است؟
صحبت شما را اصلاح مي‌كنم؛ پايان ۶ ماهگي، يعني ۱۸۰ روز بعد از تولد، بهترين زمان براي شروع غذاي كمكي است. چون اولا از ۶ ماهگي به بعد نياز اغلب شيرخواران به انرژي و برخي ريزمغذي‌ها مانند آهن، روي و… افزايش مي‌يابد كه بايد از طريق غذاي كمكي تامين شود و دوم اينكه ذخيره آهن شيرخواري كه به موقع متولد شده تقريبا حوالي ۶ ماهگي به حداقل مي‌رسد. بنابراين اگر آهن را از طريق غذاهاي كمكي و قطره يا شربت آهن دريافت نكند ممكن است مبتلا به كم‌خوني شود.
ولي بعضي‌ها مي‌گويند مي‌‌توان از ۴ ماهگي هم اين تغذيه را شروع كرد؟
نه!‌شروع غذاي كمكي قبل از ۴ ماهگي، ممنوع است. در سن ۴ تا ۶ ماهگي (۱۲۰ تا ۱۸۰ روزگي) در صورتي كه شيرخوار باوجود تغذيه مكرر (حداقل ۱۲ بار در ۲۴ ساعت و به مدت ۵ روز)، رعايت وضعيت صحيح شير خوردن از پستان مادر و اطمينان از تخليه كامل پستان در هر وعده، افزايش وزن كافي نداشته باشد، پزشك ممكن است شروع غذاي كمكي را توصيه كند.
بنابراين شروع غذاي كمكي در ۴ تا ۶ ماهگي، فقط با عدم افزايش وزن مناسب است اما نكته مهم اين است كه ابتدا بايد مواردي كه گفتيم به طور صحيح انجام گيرد و اگر به‌رغم رعايت اين توصيه‌ها، شيرخوار همچنان دچار كمبود وزن بود، مي‌توان تغذيه تكميلي را در سن ۴ تا ۶ ماهگي شروع كرد. يك‌بار ديگر اين موارد را خلاصه مي‌كنم: گرفتن صحيح پستان و نحوه درست دريافت شير، تغذيه از هر پستان به مدت ۲۰ دقيقه، تغذيه مكرر و برحسب ميل شيرخوار، فشردن پستان در دهان شيرخوار حين مكيدن، شيردهي در شب (دريافت شير به مقدار ۷۷ تا ۲۴۴ سي‌سي)، دوشيدن شير پسين و دادن آن با فنجان يا قاشق، استفاده از وسايل كمك شيردهي جهت تشويق و مكيدن بيشتر پستان و استفاده مادر از داروهاي گياهي و شيميايي شيرافزا.
افزايش وزن از زمان تولد تا ۳ ماهگي حدود ۲۶ تا ۳۱ گرم در روز، از ۳ تا ۶ ماهگي ۱۷ تا ۱۸ گرم در روز، از ۶ تا ۹ ماهگي ۱۲ تا ۱۳ گرم در روز و از ۹ تا ۱۲ ماهگي ۹ گرم در روز است. اگر اين‌طور باشد، مي‌گوييم افزايش وزن، طبيعي و كافي است .