نیاز شما به آهن به طور قابل توجهی هنگام بارداری افزایش پیدا می‌کند. آهن برای ساخت هموگلوبین ضروری است یعنی همان پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز که اکسیژن را به سلول‌های بدن می‌رساند. در دوران بارداری میزان خون در بدن شما افزایش پیدا می‌کند تا جایی که ۵۰% از حد نُرمال فرا‌تر می‌رود. برای اینکه برای این میزان از حجم خون به میزان کافی هموگلوبین ساخته شود، آهن بیشتری نیاز است. شما همچنین به مقداری آهن اضافی نیز برای رشد جنین و جفت نیاز دارید.
متأسفانه اغلب زنان بارداری‌شان را بدون ذخایر کافی از آهن آغاز کرده و بنابراین نیاز رو به افزایش آنها به این عنصر به ویژه در سه ماهه دوم و سوم بارداری تأمین نخواهد شد. اگر به جایی برسید که بدن‌تان آهن کافی برای ساخت هموگلوبین در اختیار نداشته باشد دچار کم خونی می‌شوید.
در صورتی که تهوع صبحگاهی و استفراغ مکرر، ۲ تا ۳ بار بارداری بدون فاصله، بارداری چند قلو، تغذیه فاقد آهن کافی یا خونریزی زیاد قاعدگی قبل از بارداری را داشته باشید، ریسک ابتلا به کم خونی افزایش می‌یابد.
به همین علت است که میزان آهن مورد نیاز شما از ۱۸ میلی‌گرم در روز بالا رفته به ۲۷ میلی‌گرم در روز می‌رسد و از آنجایی که تأمین این میزان آهن از طریق رژیم غذایی مشکل است، پزشکان توصیه می‌کنند که خانم‌های باردار روزانه ۳۰ میلی‌گرم عنصر آهن به عنوان دوز پیشگیری‌کننده دریافت دارند. بسیاری از مکمل‌های دوران بارداری حاوی این میزان آهن هستند.
فقر آهن شایع‌ترین علت کم خونی است ولی تنها علت آن نیست. ممکن است در اثر عدم دریافت اسیدفولیک یا ویتامین B12، از دست رفتن حجم وسیعی از خون یا در اثر بعضی بیماری‌های خاص یا اختلالات ارثی نظیر «کم خونی سلول داسی شکل» نیز کم خونی به وجود آید. درمان کم‌خونی بستگی به علت ایجاد کننده آن دارد و مصرف آهن، درمان تمام انواع کم خونی‌ها نیست.
چگونه بفهمم به کم خونی ناشی از فقر آهن (در بارداری) مبتلا شده‌ام؟
پزشک‌تان در اولین ملاقات در دوران بارداری خون شما را تست می‌کند. یکی از این آزمایشات (هماتوکریت) درصد گلبول‌های قرمز در پلاسما را اندازه‌گیری می‌کند. آزمایش دیگر (هموگلوبین) وزن هموگلوبین را در خون‌تان اندازه می‌گیرد. با این وجود حتی اگر در اول بارداری هم کم‌خون نباشید، با پیشرفت بارداری، احتمال ایجاد کم‌خونی بیشتر می‌شود. بنابراین در اواخر سه ماهه دوم یا اوایل سه ماهه سوم باید تست‌ها تکرار شوند. ممکن است به طور طبیعی هماتوکریت و هموگلوبین تا حدی در نیمه دوم بارداری اُفت کند.
علت این امر، افزایش چشمگیر حجم خون و پلاسما (پلاسما بخش مایع خون است) با سرعتی بیش از افزایش گلبول‌های قرمز است، ولی این اُفت نباید شدید باشد.
کم‌خونی ممکن است به ویژه در موارد خفیف بدون علامت باشد. برخی از نشانه‌های کم خونی عبارتند از خستگی، تب و سرگیجه. البته این علائم را بسیاری از خانم‌های باردار تجربه می‌کنند، خواه مبتلا به کم‌خونی باشند یا خیر. همچنین ممکن است شما متوجه رنگ پریدگی شوید (به خصوص در ناخن‌ها، سطح درونی پلک‌ها و لب‌ها) و ضربان قلب‌تان تشدید شده و دچار تپش قلب، تنگی نفس یا اختلال در تمرکز حواس شوید. نهایتاً بعضی از مطالعات نشان داده‌اند که بین کم‌خونی فقر آهن شدید و تمایل زیاد برای خوردن مواد غیر خورکی نظیر یخ، کاغذ یا گِل (حالتی که به نام ویار خوانده می‌شود) ارتباط شدیدی وجود دارد. اگر چنین ویاری دارید آن را نادیده نگیرید و حتماَ به پزشک اطلاع دهید.
کم خونی ناشی از فقر آهن چگونه درمان می‌شود؟
اگر تست نشان دهد که کم خون هستید، پزشک برای شما روازنه مکمل محتوی ۶۰ تا ۱۲۰ میلی‌گرم آهن یا حتی بیشتر تجویز می‌کند. برای آنکه آهن بهتر در روده جذب شود آهن را با شکم خالی بخورید و میزان کافی آب یا آب پرتقال بنوشید (ویتامین C جذب آهن را تشدید می‌کند)، ولی همراه قرص محتوی آهن شیر ننوشید (کلسیم از جذب آهن جلوگیری می‌کند).
دقت کنید که این دوز مربوط به عنصر آهن یا آهن خالص است. بعضی از مکمل‌ها به جای عنصر آهن یا علاوه بر آن میزان «سولفات آهن» موجود را می‌نویسند (یکی از املاح آهن). مکملی که محتوی ۳۲۴ میلی‌گرم سولفات آهن باشد، حدود ۶۰ میلی گرم آهن در اختیار بدن شما قرار می‌دهد. بعضی دیگر محتوی گلوکونات آهن هستند که مصرف ۳۰۰ میلی گرم آن به جذب ۳۴ میلی گرم آهن می‌انجامد.
نکته بسیار مهم آن است که به خاطر داشته باشید قرص‌های محتوی هر نوع آهن را از دسترس کودکان دور نگهدارید. تعداد کودکانی که همه ساله در اثر مصرف بیش از حد قرص‌های آهن می‌میرند بیش از تعداد کودکانی است که در اثر مسمومیت با سایر دارو‌ها می‌میرند. در حقیقت تنها یک قرص بالغین کافی است که یک کودک را دچار مسمومیت داروئی سازد.
آیا استفاده از قرص‌های مکمل آهن عوارض دارد؟
مصرف بیش از اندازه این عنصر از طریق قرص‌های مکمل می‌تواند منجر به برخی از مسائل گوارشی شود. اغلب مصرف بیش از حد آهن منجر به یبوست می‌شود که خود می‌تواند یکی از مشکلات دوران بارداری باشد. اگر شما از یبوست رنج می‌برید، آب آلو بنوشید، زیرا سیستم گوارشی را به حالت طبیعی برمی‌گرداند (یکی از منابع غنی آهن است). تهوع و به ندرت اسهال از سایر عوارض آهن محسوب می‌شوند. اگر مصرف آهن شما را دچار تهوع می‌کند سعی کنید هنگام خواب آن را مصرف کنید.
اگر عوارض بیش از حد شما را آزار می‌دهد، با پزشک خود مشورت کنید. برای اجتناب از مشکلات گوارشی می‌توانید از دوز‌های کم شروع کنید و رفته رفته میزان آن را بالا برده به حد مورد نیاز برسانید یا دارو را در چند دوز تقسیم شده مصرف کنید. در بعضی خانـم‌ها عـوارض دارو با مصـرف قرص‌هایی که به آهستگی آهن را آزاد می‌کند کاهش می‌یابد و بالاخره اگر مدفوع شما به رنگ سیاه درآمد نگران نشوید. این تغییر کاملاً طبیعی است.
کم خونی چگونه سلامت من و کودکم را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟
نوزادتان به خوبی می‌تـواند نیاز خود به آهن را تأمین کند؛ او سهم خود را قبل از شما برداشت می‌کند. اگر شما در سه ماهه اول و دوم بارداری به کم خونی مبتلا باشید، احتمال آنکه دچار زایمان زودرس شوید یا نوزادتان با وزن کم به دنیا آید، بیشتر خواهد شد. بنابراین این امر را جدی بگیرید. اگر فقر آهن بسیار شدید باشد، ذخائر آهن نوزاد هنگام تولد پائین خواهد بود و در دوران کودکی او را در معرض خطر کم خونی قرار خواهد داد.
کم خونی فقر آهن به سلامت شما نیز لطمه می‌زند. انرژی شما کاهش خواهد یافت و بدن‌تان نخواهد توانست بخوبی با عفونت مبارزه کند. در صورت ابتلا به کم خونی در اواخر بارداری، اگر هنگام زایمان دچار خونریزی شوید احتمال بروز مشکلات جدی بیشتر خواهد بود؛ ممکن است به سرگیجه، افزایش ضربان قلب یا علائم دیگر دچار شوید که باعث شود یک یا دو روز اضافی در بیمارستان بمانید. حتی ممکن است نیاز به تزریق خون داشته باشید.
چگونه از فقر آهن پیشگیری کنم؟
ویتامین‌های دوران بارداری را به طور منظم مصرف کنید و از رژیم غذایی سالمی که شامل مقادیر زیاد مواد غنی از آهن باشد پیروی کنید. گوشت قرمز بهترین منبع است. البته خوراک مرغ و سایر گوشت‌ها و حتی صدف دریایی نیز سرشار از آن است.
نکته: برای برطرف ساختن نیاز خود به آهن از جگر استفاده نکنید. در دوران بارداری باید از مصرف جگر خودداری کرد. زیرا حاوی ویتامین A در حدی زیان‌آور است که منجر به ناهنجاری‌های مادرزادی می‌شود.
غذا‌های غیرگوشتی حاوی آهن عبارت‌اند از؛ لوبیا، کشمش، شیره انگور، خرما، آلو، انجیر، زردآلو، سیب‌زمینی (با پوست)، کلم بروکلی، چغندر، سبزیجات دارای برگ‌های سبز، نان‌های سبوس‌دار و غلات غنی شده با آهن.
به خاطر داشته باشید که آهن موجود در منابع حیوانی بسیار آسان‌تر از آهن موجود در منابع غیرحیوانی جذب خواهند شد.
موادی که با قابلیت بدن برای جذب آهن تداخل می‌کنند:
کلسیم با جذب آهن تداخل دارد. بنابراین اگر مکمل‌های حاوی کلسیم یا ترکیبات ضد اسید حاوی کلسیم دریافت می‌کنید، دقت کنید که مصرف آنها با مصرف غذا‌های غنی از آهن و یا قرص آهن همزمان نباشد. به همین دلیل نباید قرص آهن را با شیر مصرف کنید، زیرا شیر سرشار از کلسیم است. شیر را در فاصله بین دو وعده غذا مصرف کنید. از آنجایی‌که پلی‌فنل موجود در چای و قهوه با جذب آهن موجود در مکمل‌ها و آهن منابع گیاهی تداخل دارد، نباید به‌طور همزمان مصرف شوند.
مواد مغذی که به جذب آهن در بدن کمک می‌کنند:
خوردن یا نوشیدن مواد سرشار از ویتامین C همزمان با مصرف قرص آهن یا مواد غذایی حاوی عنصر آهن کمک می‌کند که جذب این ماده از منابع غیر حیوانی بالا رود. یک لیوان آب پرتقال یا آب گوجه فرنگی، یک مشت پُر توت‌فرنگی، فلفل شیرین، یا نصف یک عدد گریپ فروت داری میزان کافی ویتامین C برای جذب آهن خواهد بود. گوشت و ماهی (منابع آهنی که بهتر جذب می‌شود)، نیز جذب این ماده از منابع غیر حیوانی را بالا می‌برند. برای مثال قرار دادن یک قطعه گوشت گوساله در یک ظرف محتوی سبزیجات به جذب آهن سبزیجات بسیار کمک می‌کند.
منبع خبر : parsegard
