يكي از شايع ترين مشكلات فرزندان، به ويژه در سنين قبل از دبستان، بي اشتهايي است. عوامل بسياري مي تواند در روش غذايي و اشتهاي كودك تأثير بگذارد و ما فقط در صورتي مي توانيم به او كمك كنيم كه دليل واقعي مشكل او را دريابيم و آن را برطرف كنيم.
در عين حال توجه به اين نكته ضروري است كه پيدايش مشكل يا ناراحتي، يكي از بخشهاي غيرقابل اجتناب در سير رشد بچه هاست.
قبل از هر چيز بهتر است تعريفي از اشتها ارائه كنيم.
اشتها يعني ميل خاص دستگاه هاي بدن كه فرد را به سوي انتخاب غذاي مورد نياز و لازم هدايت مي كند.
اشتها نيز حالتي شبيه نفس كشيدن، بلعيدن و ساير برنامه هاي بدن انسان است و بي اختيار و غيرارادي است.
بديهي است كه تمايل نداشتن كودكان به غذا، والدين را نگران مي كند، اما بايد به ميل آنها احترام گذاشت و در ضمن به حل مسأله پرداخت.
لازم نيست كه اوقات غذا خوردن به ساعت جدال و درگيري تبديل شود. غذا نخوردن كودكان را به بدخلقي آنها نسبت ندهيد. نوع بيماري، هر چند خفيف و جزيي، ايجاد شود و پزشك با معاينات دقيق فرزندتان اين موضوع را روشن خواهد كرد.
بچه هاي بدغذا
بدغذايي كودكان، مشكل مشترك بسياري از پدر و مادرهايي است كه نگران نرسيدن موادغذايي لازم و كافي به فرزندانشان هستند.
كودكاني كه با وسواس و ديرپسندي غذا مي خورند به دو گروه تقسيم مي شوند:
عده اي ميل ندارند غذاهاي ناآشنا را امتحان كنند.
عده اي ديگر حتي با خوردن بسياري از غذاهاي معمولي مشكل دارند.
كودكاني كه به امتحان غذاهاي جديد تمايل ندارند و به عبارت ديگر نوگريز هستند، معمولاً به درجات بالاتري از اضطراب دچارند. اغلب مادران اين بچه ها هم ميل چنداني به امتحان غذاهاي جديد ندارند.
محققان معتقدند كه اين نوگريزي غذايي، با يك ويژگي شخصيتي نسبتاً ثابت است و يا تا حدودي جزو خصيصه هاي طبيعي دوران كودكي است كه كودكان با بزرگ شدن و مواجهه با غذاهاي متنوع از آن دست برمي دارند، اما گروه ديگر، مشكل پسندان هستند كه نسبت به خوردن بسياري از غذاهاي آشنا هم بي ميل اند.
معمولاً اين ويژگي از خصوصيات شخصيتي آنها نيست و با افزايش تجارب زندگي، امكان تعديل آن وجود دارد. مشكل پسندي در غذا مي تواند بازتابي از يك دلزدگي و بي علاقگي ديرين نسبت به غذا باشد. اين دسته كودكان، معمولاً مادراني دارند كه احساس مي كنند زمان كافي براي صرف غذاي كامل ندارند و در رژيم غذايي شان موادغذايي گياهي به اندازه كافي وجود ندارد.
پدر و مادرها نبايد تصور كنند كه با افزايش سن كودكان، عادت بدغذايي از سر آنها مي افتد. از سنين ۲ و ۳ سالگي تا ۸ سالگي، تعداد غذاهايي كه كودك به خوردن آنها تمايل ندارد، تغيير نمي كند. در واقع، غذاهاي جديد در سنين پايين تر بسيار راحت تر از سنين ۴ تا ۸ سالگي پذيرفته مي شوند. پس با گمان اينكه فرزندانتان هنوز خيلي كوچك هستند، نبايد آنها را از خوردن گستره وسيعي از غذاها باز داريد. براي اين كه بتوانيد عادت خوب خوردن را در فرزندتان پايه گذاري كنيد، بايد غذاهاي سالم گوناگوني براي او آماده كنيد.
شگفت آور اين كه شيرخواران كوچك معمولاً سبزي ها و موادغذايي گياهي بيشتري نسبت به كودكان نوپا دريافت مي كنند. همان طور كه كودكان بزرگتر مي شود، ميزان سبزي هاي دريافتي او نيز بسته به علايق مادر و ساير افراد خانواده دستخوش تغيير مي شود. اگر تهيه سبزي ها دشوار و زمان بر باشد و يا مورد علاقه ديگر اعضاي خانواده نباشد، از چرخه غذايي حذف مي شود. در نتيجه مصرف برخي غذاهاي ضروري براي كودك محدود و محدودتر مي شود.
يافتن راه هاي سريع طبخ و آماده سازي سبزي ها براي همه سودمند است و بايد به عنوان اولويت در برنامه رژيم غذايي قرار گيرد.
براي اينكه بتوانيد ذائقه كودكتان را نسبت به غذاهاي متنوع علاقه مند كنيد، بايد به او نشان دهيد كه چقدر از خوردن غذاهاي سالم و گوناگون لذت مي بريد.
كودكان، معمولاً غذاهايي را انتخاب مي كنند كه نزديكانشان آن غذاها را با شور و شوق مي خورند. مادراني كه در سكوت محض و بدون هيچ توضيحي به كودك غذا مي دهند، نسبت به آنها كه با شور و شوق و علاقه به كودك غذا مي دهند، اثر بسياري كمتري بر نوع تغذيه فرزندانشان دارند.
براي اينكه بتوانيد اخلاق بدغذايي را كاهش دهيد، هرگز غذا خوردن را به صحنه جنگ قدرت تبديل نكنيد، پزشكان و متخصصان تغذيه معتقدند پيامد چنين رفتار خشك باعث تشديد بدغذايي خواهد بود.
در زمينه تغذيه كودك كمي با او راه بياييد. بهتر است والدين و پرستار تصميم بگيرند چه غذايي و در چه زماني صرف شود و از سوي ديگر به كودك نيز چنين اجازه اي داده شود كه خودش تصميم بگيرد چه اندازه غذا بخورد. به اين ترتيب، كودك ياد مي گيرد چگونه به پيام هاي گرسنگي داخل بدن، براي خوردن مقدار مورد نيازش پاسخ دهد.
قانون بايد ته بشقابت را پاك كني را كنار بگذاريد. با به كار بستن همه اين تدابير كمي بردباري مي توانيد اميدوار باشيد كه بر بدغذايي فرزندتان غلبه خواهيد كرد.
ايجاد عادات خوب و پسنديده غذا خوردن در كودكان
به كودكان اجازه دهيد تا در چيدن و آماده سازي ميز و سفره غذا با شما همكاري كنند، گاه به كودكان فرصت دهيد تا غذا را خود در بشقاب هايشان بريزند و براي دوستان خود نيز غذا بكشند،
– در فرصتهايي از كودكان بخواهيد تا شاهد طبخ غذاها باشند. همچنين آنان مي توانند در آماده سازي مواد غذايي براي طبخ از قبيل تميز كردن پاره اي مواد مثل حبوبات، سبزيجات، يا… به شما كمك كنند.
– براي ايحاد تنوع در هنگام خوردن گاه محل خوردن را تغيير دهيد. براي مثال در يك هواي خوب و آفتابي مي توانيد ميز يا سفره غذا را داخل حياط مهد كودك و يا خانه آماده كنيد. در روزهايي كه غذاهايي چون ساندويج داريد، مي توانيد با يك صحنه اي نمايشي كودكان را به يك پيك نيك خيالي دعوت كنيد. آنها از اين كار بسيار لذت مي برند.
– انتظار براي خوردن را به كودكان بياموزيد و اينكه همه بايد با هم غذا بخوريم. ما منتظر مامان يا بابا هستيم تا با هم بخوريم و يا منتظر بقيه دوستان خواهيم ماند.
– براي يك هفته برنامه غذايي داشته باشيد. برنامه را با علائم و يا نشانه هايي بر ديوار كلاس يا اتاق در خانه مشخص كنيد.
– از كودكان در تنظيم برنامه هاي غذايي كمك بگيريد و سليقه ها و انتخابهاي آنان را نيز مورد توجه قرار دهيد.
– پخش يك موسيقي ملايم و آرام در هنگام غذا خوردن به ايجاد آرامش در خوردن كمك مي كند، از پخش موسيقي تند و پر سرو صدا اجتناب كنيد.
– در هنگام خوردن با كودكان رابطه عاطفي خوبي بر قرار كنيد و در يك مهد كودك كودكان كوچكتر ميل دارند غذاي خود را با مربي مورد علاقه خود بخورند.
– از كودكان بزرگتر بخواهيد تا به كودكان كوچكتر در هنگام خوردن كمك كنند.
اين مسأله سبب مي شود كه كودكان بزرگتر نيز به دليل احساس مثبت در خود بهتر و راحتتر بخورند. ضمن اينكه كودكان كوچكتر هم عادات خوردن بزرگترها را آموخته و در كنار آنها بهتر مي خورند.
– كودكان را تشويق كنيد تا از وسايل مخصوص خود در هنگام خوردن استفاده كنند و توجه آنان را به تأمين سلامت و بهداشت در اين امر جلب كنيد.
– با كودكان درباره انواع غذاها گفتگو كنيد. در صورت امكان با طبخ غذاهايي محلي و بومي ذائقه كودكان را به مواد غذايي متفاوت با آنچه مي خورند عادت دهيد.
اين كار ضمن تربيت ذائقه آنان را با فرهنگهاي متفاوت تغذيه در ميان مردم آگاه كرده و سبب ايجاد حس احترام در كودكان نسبت به ساير فرهنگها و عادات مي شود.
– به كودكان سخت غذا فرصت دهيد تا ابتدا شاهد غذا خوردن ديگران باشند سپس به آنها در خوردن كمك كنيد. و در آخر اينكه به غذا خوردن به عنوان پاسخ به يكي از نيازهاي اساسي انساني اهميت بدهيد. براي طبخ آن با علاقه همراه با مواد و زمان مناسب اقدام كنيد و آن را با لذت بخوريد و بگذاريد تا كودكان هم الگوهاي فراتري را در اين باره به ديگران ارائه دهند.
* هنگاميكه فرزندتان گرسنه نيست او را مجبور به خوردن و آشاميدن ننماييد.
* اجباري در به اتمام رساندن غذاي وي نداشته باشيد.
* غذا را به عنوان تهديد بكار نبريد.
* به عنوان پاداش اتمام غذا دسرهايي مثل شكلات و شيريني به كودك ندهيد.
اين عمل به كودك مي آموزد كه شيريني بيشتر از ديگر گروه هاي غذايي مصرف نمايد.
* از برنامه غذايي سالم استفاده نماييد بيش از ۳۰ درصد كل كالري مورد نياز كودك نبايد از چربي باشد در اين مورد مي توانيد از مشاور تغذيه كمك بگيريد. فررزند شما نياز به مصرف فيبر غذايي حاصل از ميوه ها و سبزيجات و غلات دارد.
* تا جايي كه ممكن است از غذاهاي آماده ( پيتزا، همبرگر، مرغ سوخاري ) كمتر استفاده نماييد.
* تماشاي تلويزيون را براي فرزندتان محدود نماييد و فعاليت هايي چون دوچرخه سواري و توپ بازي را جايگزين كنيد.
* زماني را براي تحرك بدني با فرزندتان اختصاص دهيد.
* با هم به پياده روي برويد.
* به فرزندتان بياموزيد كه تعذيه خوب و عادات غذايي مناسب و فعاليت بدني مي تواند عمري طولاني و جسمي سالم را نويد دهد.