شاید برایتان عجیب باشد اما کسانی هستند که دردهای قاعدگی‌شان از روز دوم و سوم بیشتر شده و حتی تا بعد از اتمام قاعدگی نیز رفع نمی‌شود! حتی بدتر از آن در هر سیکل این درد بیشتر از ماه قبل می‌شود و همیشه لکه‌بینی دارند. در این صورت باید به بیماری «آندومتریوز» مشکوک شد و تست‌های لازم را انجام داد و اگر تشخیص تأیید شد هر چه سریع‌تر درمان را آغاز نمود زیرا این بیماری می‌تواند منجر به خونریزی‌های شدید و نازایی شود. دکتر آزیتا صفارزاده، متخصص زنان و فوق تخصص نازایی و لاپاروسکوپی شما را با عوامل، علایم و راه‌های درمان این بیماری آشنا می‌سازند.
دکتر آزیتا صفارزاده، متخصص زنان و فوق تخصص نازایی و لاپاروسکوپی
وقتی بافت رحم به داخل رحم اکتفا نمی‌کند!
کاشته شدن بافت رحم در قسمتی غیر از جدار داخلی رحم را «آندومتریوز» می‌گویند. در حقیقت بافت داخل رحم «آندومتر» نام دارد و این بافت ممکن است به دلایل مختلفی در مکان‌هایی به غیر از رحم کاشته شود. برای مثال اگر در هنگام پریود خون به جای اینکه بیرون برود، از لوله‌ها به داخل حفره شکمی بریزد ممکن است منجر به آندومتریوز شود. عوامل ارثی نیز می‌توانند باعث شوند از ابتدای تولد بافت آندومتر در جایی خارج از حفره آندومتر برای مثال داخل شکم، تخمدان و گاهی حتی در روده، زانو و ریه کاشته شود. همچنین تغییرات بعدی سلول‌ها نیز ممکن است باعث شود این سلول‌ها تبدیل به بافت لایه پوشاننده داخلی رحم شوند. البته اخیراً آلودگی هوا نیز یکی از عوامل افزایش وقوع این بیماری در خانم‌ها ذکر شده است.
برگشت خون قاعدگی به داخل شکم و خطر ایجاد آندومتریوز
خون قاعدگی معمولاً مقدار کمی به داخل شکم برمی‌گردد اما اگر راه خروجی بسته شده باشد یعنی راهی که خون باید از طریق آن از رحم به طرف واژن و به بیرون بیاید به علتی دچار اختلال باشد می‌تواند باعث برگشت خون بیشتر و آندومتریوز شود. برای مثال ممکن است در سوراخ داخلی یا خارجی دهانه رحم تنگی وجود داشته باشد یا چسبندگی یا ناهنجاری‌های رحمی از جمله رحم‌های دو شاخ، سپتوم‌دار، تک شاخ و … وجود داشته باشد و یا در قسمت دهانه خروجی ناهنجاری مطرح باشد. تمام این عوامل می‌توانند باعث شوند خون به داخل شکم برگردد. البته یکی از دلایل کمتر شایع آن نیز پرده بکارت سوراخ نشده است که در این حالت باقی ماندن خون در واژن و داخل رحم می‌تواند منجر به آندومتریوز شود.
قاعدگی‌های خیلی دردناک و لکه‌بینی دارید؟
علایم بیماری آندومتریوز متعدد و غیر اختصاصی هستند. یکی از شایع‌ترین علایم آن دردهای هنگام پریود است که در روزهای سوم و چهارم معمولاً بدتر می‌شود درست بر عکس افراد عادی که دردهایشان روز اول و دوم بیشتر است. حتی بعد از اتمام پریود نیز مدت زیادی طول می‌کشد تا این درد کاملاً از بین برود. متأسفانه درد هنگام پریود با گذشت زمان بدتر می‌شود یعنی هر ماه بیمار احساس می‌کند از ماه قبل بدتر شده است چون نقاط آندومتریوز هر بار خونریزی بیشتری خواهند داشت و درد شدیدتر می‌شود. البته حتماً دلیلی ندارد خونریزی نیز به همراه درد، بیشتر از ۷ روز طول بکشد اما متأسفانه یکی از علایم این افراد لکه‌بینی است که ممکن است بیش از ۷ روز هم مشاهده شود. گاهی اوقات این بیماری با کیست‌های داخل تخمدان همراه است که این کیست‌ها نیز باعث درد شدید هنگام پریود می‌شوند. در این افراد اگر سونوگرافی انجام دهیم کیست‌هایی را در تخمدان می‌بینیم که داخل‌شان خون است. این کیست‌ها «کیست شکلاتی» نام دارند و به راحتی مشخص می‌شوند. از دیگر علایم آندومتریوز می‌توان به درد هنگام نزدیکی و لکه‌بینی بین دو پریود اشاره نمود. علاوه بر این گاهی اوقات در معاینه پشت رحم یا کلدوساک خلفی، بیمار دردهایی را احساس می‌کند که این دردها نیز به دلیل نقاط آندومتریوز در پشت رحم ایجاد می‌شوند. گاهی اوقات نیز این بیماری می‌تواند با دفع دردناک ادرار و مدفوع همراه باشد. البته این موضوع خیلی شایع نیست. با این حال کسانی هستند که هنگام پریود از مقعد و یا از ادرارشان خون دفع می‌کنند. دلیل این خونریزی می‌تواند آندومتریوزی باشد که در جدار مثانه یا داخل حالب و یا روده و مقعد ایجاد شده است.
این درد و خونریزی از بواسیر است یا آندومتریوز؟!
تنها راه تشخیص قطعی آندومتریوز انجام لاپاروسکوپی و دیدن حفره شکم است. البته این کار معمولاً در مرحله اول انجام نمی‌شود چون به هر حال نوعی عمل جراحی محسوب می‌شود. اما اگر در تشخیص بیماری واقعاً به مشکل برخوریم این کار را انجام می‌دهیم. علاوه بر این یکی از راه‌های جدیدی که بسیار کمک کننده بوده است استفاده از MRI و انجام تستی به نام CA125 است. این تست تا حد زیادی به تشخیص آندومتریوز کمک می‌کند چرا که مارکرها معمولاً در این افراد افزایش پیدا می‌کنند. مواردی بوده است که بیمار فکر می‌کرده بواسیر یا هموروئید دارد و به دنبال درمان آن بوده است. اما پزشک در معاینه و سونوگرافی «اندورکتال» متوجه نقاط آبی رنگ و قهوه‌ای رنگی شده است که از آنها خون دفع می‌شود بدون اینکه در آن قسمت واریس مهمی وجود داشته باشد. بواسیر در حقیقت واریس وریدهای ناحیه روده است اما این نقاط تکی هستند و دورشان عروق خاصی نیست و با این حال خونریزی می‌کنند. بنابراین آندومتریوز می‌تواند به راحتی با بواسیر اشتباه گرفته شود.
درمان مجردها و متأهل‌ها متفاوت است؟!
درمان این بیماری بستگی دارد به اینکه آیا بیمار می‌خواهد باردار شود یا خیر. اگر بیمار ازدواج نکرده باشد و هنوز تمایل به باروری نداشته باشد معمولاً از درمان‌های نگهدارنده یعنی درمان‌های دارویی استفاده می‌شود تا بیمار اعمال جراحی کمتری را متحمل شود. برای مثال می‌توان به صورت مداوم از قرص‌های ضد بارداری استفاده نمود. به این ترتیب که بیمار قرص‌ها را ۶ ماه می‌خورد و ۱ ماه استراحت می‌کند. در این ۶ ماه قرص‌ها اکثراً باید به طور پشت سر هم خورده شود یعنی هر جعبه قرصی که تمام می‌شود جعبه بعدی باید بلافاصله شروع شود تا پریود اتفاق نیفتد و نقاط آندومتریوز خونریزی نداشته باشند. مرحله بعدی استفاده از آمپول‌های «دکاپپتیل» یا «دیفرلین» است که این آمپول‌ها ۲۸ روز یک بار تزریق می‌شوند و باعث یائسگی دارویی یا یائسگی کاذب می‌شوند. به این ترتیب بیمار پریود نمی‌شود و خونریزی و درد نخواهد داشت. اما متأسفانه همه این داروها، چه قرص‌های ضد بارداری و چه آمپول‌ها عوارض جانبی خود را دارند. با این حال اگر بیماری چند بار عمل شده باشد و سنش هنوز کم باشد و ازدواج نکرده باشد می‌تواند به صورت نوبتی از این داروها استفاده کند. یعنی ۶ ماه قرص بخورد و ۳ ماه آمپول بزند و بعد دوباره ۶ ماه قرص بخورد و … تا روزی که بخواهد بچه‌دار شود.
متأهل‌ها هر چه زودتر بچه‌دار شوند!
اگر بیمار در مرحله‌ای باشد که می‌خواهد اقدام به بارداری کند و در عین حال کیست بزرگی نداشته باشد بهتر است سریع‌تر از داروهای کمک باروری استفاده کند تا هر چه زودتر باردار شود. به یاد داشته باشید که این افراد گاهی اوقات گرفتگی لوله‌های رحمی پیدا می‌کنند که با گرفتن عکس رحمی می‌توان متوجه شد آیا می‌توانند با این شرایط باردار شوند یا خیر. تعجیل در بارداری این افراد ضروری است زیرا هر چقدر که می‌گذرد قدرت باروری‌شان کاهش پیدا می‌کند. یکی از دلایلش این است که این افراد معمولاً یکی دو بار عمل می‌شوند و کیست‌های تخمدانی دارند که برداشته می‌شوند و یک مقدار از نسج تخمدان‌شان را از دست می‌دهند. علاوه بر این چندین نوع ماده التهابی از نقاط آندومتریوز آزاد می‌شود که هر کدام برای اسپرم و جنین سمی هستند و می‌توانند مانع باروری شوند. این بیماری با چندین مکانیسم مختلف باعث نازایی می‌شود. متأسفانه حتی بیمارانی که کیست و چسبندگی هم ندارند قدرت باروری‌شان نسبت به افراد عادی کمتر است. بنابراین بهتر است زودتر برای بچه‌دار شدن اقدام کنند. گاهی اوقات دیگر راهی برای برگشت به عقب باقی نمی‌ماند. متأسفانه بیماری آندومتریوز تا زمان یائسگی با بیمار است و درمان قطعی‌اش خارج کردن کامل رحم و تخمدان‌ها است که البته این کار برای خانم‌های بالای ۴۵ سال توصیه می‌شود. در این صورت بهبود خیلی زیادی در علایم بیمار پیدا خواهد شد. لازم به ذکر است که ایجاد سرطان به دنبال این بیماری در موارد خیلی نادر اتفاق می‌افتد. اما احتمال آن بسیار کم است و بیشتر عوارض جانبی‌اش بیمار را اذیت می‌کند.
خانم‌های یائسه نگران این بیماری نباشند
آندومتریوز امروزه دیگر در سن و سال خاصی اتفاق نمی‌افتد. این بیماری معمولاً در افراد بالای ۲۵ تا ۳۰ ساله ایجاد می‌شود اما هم اکنون بیمارهای ۱۷، ۱۸ و ۱۹ ساله نیز داریم. برخی افراد معتقدند هر چقدر قاعدگی فرد در سن پایین‌تری شروع شود خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری وجود دارد اما آندومتریوز با این موضوع ارتباط زیادی ندارد و بیشتر به نژاد فرد، آلودگی هوا و عواملی که مانع خروج خون می‌شوند ارتباط دارد. وزن مناسب، رژیم غذایی سالم و ورزش همگی در ایجاد این بیماری مؤثر هستند. وقتی وزن کمتر باشد معمولاً خونریزی ماهانه کاهش پیدا می‌کند چون میزان چربی در بدن کمتر است و جای کمتری برای انباشته شدن هورمون‌های جنسی وجود دارد. بنابراین در افراد لاغر چه خونریزی ماهانه و چه خونریزی نقاط آندومتریوز می‌تواند کمتر باشد. اما در کل فرد مبتلا به آندومتریوز با لاغر شدن نمی‌تواند بهبود زیادی در خود ایجاد کند. اما اگر از ابتدا چاق نباشند احتمال اینکه بیماری شدت بیشتری پیدا کند کمتر خواهد بود. باید بدانید که از لحاظ تئوریکی، احتمال وقوع این بیماری بعد از یائسگی وجود ندارد زیرا دیگر هورمونی وجود ندارد و پریودی اتفاق نمی‌افتد.
این کیست‌ها باید کامل خارج شوند
اگر بخواهیم کیستی را خارج کنیم باید حتماً جدار کیست کامل خارج شود زیرا اگر کیست فقط خالی شود صرف نظر از نوعش می‌تواند دوباره چند ماه بعد ایجاد شود. این موضوع در مورد آندومتریوز بیشتر صدق می‌کند زیرا بعد از خالی کردن کیست در آن سلول‌هایی باقی می‌مانند که می‌توانند دوباره خونریزی کنند و کیست مجدد تشکیل دهند. بنابراین باید جدار کیست را باز کرد و داخل آن را کاملاً تخلیه کرد و حتماً جدار آن را در آورد و برای پاتولوژی فرستاد. به این ترتیب احتمال عود کمتر می‌شود.
با عرض سلام،من۲۵سالمه ۵ساله ازدواج کردم و قصد باردار شدن نداشتم چن وقت پیش ی آزمایش سونو دادم که متوجه شدم آندومتریوز است بعد از اونم آزمایش ca125,که ca121بودحالامن میخوام برا بارداری اقدام کنم چه داروی استفاده کنم تا روند بارداریم سریعت بشه؟
باتشکر ازشما