اندومتریوز و بارداری طبیعی/ بارداری با اندومتریوز و احتمال سقط جنین!

اندومتریوز بیماری مزمن و شایعی است که بسیاری از زنان از آن رنج میبرند. این در حالی است که به خاطر علائم غیر اختصاصی این بیماری، اکثر مواقع تشخیص داده نمی شود. وجود اندومتریوز یا بافت رحمی در مکانی غیر طبیعی میتواند به اشکال مختلف باشد و براساس میزان گستردگی آن، بیماری انواع خفیف، متوسط یا شدید دارد. این ضایعات میتواند تنها به صورت لکه های کوچک به رنگ آبی، صورتی، قرمز یا قهوه ای داخل شکم و روی رحم و تخمدانها و دیگر بافتهای لگنی باشد.

باعث ایجاد چسبندگی داخل لگن و شکم و چسبندگی لوله های رحمی و حتی ایجاد چسبندگی در روده ها می شود. در مواردی باعث ایجاد کیستهای تخمدانی تو پر میشود که در سونوگرافی گاهی به عنوان کیست شکلاتی خوانده میشود. در انواع شدیدتر، علت این بیماری جابه جایی خون و بافت داخل رحمی هنگام عادت ماهانه و از طریق لوله های رحمی به داخل لگن است. به همین دلیل این بیماری در کسانی که خونریزی شدید و طولانی در دوره عادت ماهانه دارند و همچنین با فواصل کمتری پریود می شوند (یعنی زودتر از ماهی یکبار) بیشتر رخ میدهد. لگن شایعترین محل آندومتریوز است.

در این بیماری، بافت اندومتر (دیواره داخلی رحم) ، در بیرون از محل اصلی رشد می کند. این بیماری در تمام بافتهای بدن به جز طحال بوجود می آید، ولی رایجترین محل پدیدآمدن آن در ۵۰ درصد موارد، لگن است که در این قسمت، تخمدانها (در نزدیک ۴۰ درصد موارد) بیش از دیگر اندامها گرفتار اندومتریوز می شوند. بنابراین همزمان با قائدگی خانمها، این نقاط خونریزی میکنند که در نتیجه مشکلات فراوانی برای فرد بهوجود میآید. رایجترین آنها درد موقع پریود ماهانه یا نازایی و دردهای مزمن لگنی میباشد.

از نشانه های آندومتریوز، درد لگنی، درد خونریزی ماهانه بخصوص در کسانی که از ابتدای شروع عادتهای ماهانه این دردها را نداشته، بعد از چند سال دچار چنین دردهایی میشوند، درد موقع نزدیکی و نازایی و وجود خون در ادرار یا مدفوع هنگام عادت ماهانه است از علایم دیگر این بیماریست.

این بیماری مزمن است و میتواند سالها از شروع هر یک از این علائم بگذرد اما فرد از نوع بیماری خود اطلاعی نداشته باشد، زیرا این علائم میتوانند در بیماریهای دیگری هم دیده شوند. به دلیل شکل خاص بیماری، گاهی حتی استفاده از راههای تشخیص معمولی مثل سونوگرافی و ام آرآی هم کمک کننده نیست و بهترین راه تشخیص قطعی، لاپاراسکوپی و دیدن ضایعات بیماری با چشم و نمونه برداری از آنهاست.

از آنجا که در تحقیقات، ارتباط این بیماری با هورمونهای تخمدانی اثبات شده، یکی از درمانهای این بیماری مصرف قرصهای جلوگیری است. از درمانهای دیگر بخصوص در کسانی که کیست تخمدانی یا نازایی دارند، جراحی است. با وجود این درمانها همیشه امکان عود اندومتریوز وجود دارد اما در یائسگی به دلیل نبودن هورمونها این ضایعات دیگر رشد نکرده، بتدریج از بین میروند.

اندومتریوز به معنای ناباروری نیست!
باید به خاطر داشته باشید که ابتلا به اندومتریوز به این معنا نیست که هرگز نمی توانید صاحب فرزند شوید. بلکه بدین معناست که برای باردار شدن نسبت به زنان عادی با مشکلات بیشتری مواجه خواهید بود.
در مطالعه ای که در استرالیا انجام شد و ۳۸۹۵ زن مبتلا به اندومتریوز در آن مورد بررسی قرار گرفتند، ۵۴% از زنانی که قصد بارداری داشتند در ۱۲ ماه نخست باردار نشدند. با این حال ۷۰% از آنها در نهایت موفق شدند حداقل یک بارداری موفق داشته باشند. در مقام مقایسه باید بدانید در سال ۱۹۹۵، شاخص ناباروری در زنان امریکایی ۱۰٫۲% بوده است.
مطالعه ای که ذکر شد به زنانی مربوط می شود که در سال های ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۰ و حتی پیش از آن قصد بارداری داشتند و در آن زمان تکنولوژی های باروری کمکی زیاد رایج و در دسترس نبود یا نسبت به امروز موفقیت فعلی را نداشت. بنابراین امروزه می توان گفت درصد موفقیت باروری در این گونه زنان بسیار بیش از ۷۰% است.

دلایل ناباروری ناشی از اندومتریوز
در بیشتر موارد مشخص نیست چرا زنان مبتلا به اندومتریوز برای باردار شدن با مشکل مواجهند.
اما در مواقعی که اندومتریوز آن قدر شدید باشد که بتواند به یک یا چند ارگان دخیل در باروری آسیب وارد نماید، دلیل دشواری روشن خواهد بود.

برای مثال چنانچه تخمدان ها با چسبندگی های ضخیم پوشانده شده باشند، تخمک قادر نخواهد بود از تخمدان خارج شده و بارور شود. همچنین اگر تخمدان ها یا لوله های فالوپ به واسطه چسبندگی در نقاط غیرنرمالی قرار بگیرند (یا بچسبند) تخمکی که تازه آزاد شده نخواهد توانست راه ورود به لوله فالوپ را بیابد. این آسیب معمولاً فقط در زنانی که اندومترویز سطح یک یا دو دارند دیده می شود.

در توضیح دلیل دشواری بارداری برای زنان مبتلا به اندومتریوز نظریه های زیادی ارایه شده؛ با این حال تا به امروز هیچ یک به اثبات نرسیده است. ممکن است دلایل متعددی وجود داشته باشد و دلایل متعدد در زنان مختلف نسبی باشد. برخی از نظریات ارایه شده بدین شرح است:

· چسبندگی های لگنی مانع حرکت تخمک به سمت لوله فالوپ می شود.

· تخمک های تولید شده کیفیت خوبی ندارند.

· مواد شیمیایی تولید شده توسط اندومتریوز مانع حرکت تخمک به سمت لوله های فالوپ می شود.

· تورمی که در اثر اندومتریوز در لگن ایجاد می شود موجب تولید سلول هایی می شود که به اسپرم حمله نموده و عمر آن را کوتاه می کند.

· هر ماهه تخمک از تخمدان آزاد نمی شود (که البته این مورد در زنان دیگری که به اندومتریوز مبتلا نیستند نیز ممکن است).

سقط جنین
هیچ شواهدی دال بر این مطلب که اندومتریوز موجب سقط جنین می شود وجود ندارد.
همچنین در مورد این که درمان اندومتریوز موجب می شود زنان سقط جنین کمتری داشته باشند نیز شواهدی وجود ندارد.

درمان های هورمونی
– اندومتریوز سطح یک و دو

در زنانی که به اندومتریوز سطح یک یا دو مبتلا هستند، داروهای هورمونی برای ناباروری منتج از اندومتریوز درمان مؤثری محسوب نمی شوند. شواهد نیز نشان می دهد هیچ یک از داروهای هورمونی نرخ باروری را در این زنان افزایش نمی دهد. بنابراین این داروها را نباید برای درمان ناباروری زنان مبتلا به اندومتریوز سطح یک یا دو به کار برد.
– اندومتریوز سطح سه و چهار

در مورد زنانی که به اندومتریوز شدیدتر مبتلا هستند، تا کنون هیچ مطالعه رسمی مبنی بر تأثیر درمان های هورمونی بر ناباروری انجام نشده است. با این حال تصور می شود این داروها مؤثر نباشند.

درمان از طریق جراحی
هدف جراحی
جراحی هایی که در مورد ناباروری های ناشی از اندومتریوز انجام می شود با هدف برداشتن اندومتریوز و چسبندگی های موجود صورت می پذیرد. در صورتی که اندومتریوز به هر یک از ارگان ها آسیب وارد کرده و یا موجب شده باشد آنها در موقعیت های غیرنرمالی ثابت بشوند، طی عمل جراحی سعی خواهد شد آسیب جبران شده و آناتومی ارگان ها تا حد ممکن به حالت اول و موقعیت نرمال بازگردانده شود.

– اندومتریوز سطح یک و دو

در زنانی که به اندومتریزو سطح یک و دو مبتلا هستند، عمل جراحی لاپراسکوپی درمان مؤثری است برای ناباروری های ناشی از این بیماری. آمار نشان داده جراحی لاپراسکوپی نسبت به لاپراسکوپی تشخیصی به نرخ باروری بالاتری منتج می شود.

– اندومتریوز سطح سه و چهار

در مورد زنانی که به اندومتریوز سطح سه و چهار مبتلا هستند، تا کنون هیچ مطالعه منظمی در باب تأثیر عمل جراحی بر نرخ باروری انجام نشده است.
با این حال سه مطالعه انجام شده حاکی از آن است که هرچقدر اندومتریوز شدیدتر باشد، شانس باروری پس از انجام عمل جراحی کمتر خواهد بود. به بیان دیگر، به نظر می رسد زنانی که به اندومتریوز شدید مبتلا هستند پس از عمل جراحی نسبت به زنان مبتلا به اندومتریوز سطوح پایین تر، شانس باروری کمتری دارند.
با این حال برخی از متخصصین این رشته بر این باورند زنانی که به شدیدترین سطوح اندومتریوز مبتلا هستند پس از انجام عمل جراحی بهترین نتایج را در راستای باروری به دست می آورند. به بیان دیگر به نظر می رسد عمل جراحی شانس باروری این دسته از زنان را نسبت به زنان مبتلا به سطوح پایین اندومتریوز بیشتر افزایش می دهد.

اندومتریوز تخمدانی
در باب چگونگی درمان توده های اندومتریوزی بزرگ تخمدانی در زنانی که به دلیل ابتلا به این بیماری به ناباروری مبتلا هستند مناقشات بسیاری وجود دارد. سه راه اساسی برای درمان این عارضه وجود دارد:

· سوراخ کردن و خالی کردن (کشیدن آب) بافت اندومتریوزی

· سوراخ کردن و لخته کردن (سوزاندن مخاط) بافت اندومتریوزی

· جدا کردن و بریدن بافت اندومتریوزی از روی تخمدان

مطالعات انجام شده زیادی نشان می دهد که جدا ساختن بافت های بزرگ اندومتریوزی (بزرگتر از ۴ سانتی متر قطر) شانس باروری را افزایش و شانس بازگشت مجدد را در مقایسه با روش اول و دوم بیشتر کاهش می دهد.
خارج ساختن بافت اندومتریوزی تخمدانی درد بیمار را کاهش می دهد و برداشتن تخمک برای انجام آی.وی.اف را تسهیل می نماید.
با این وجود برداشتن بافت اندومتریوزی از روی تخمدان ممکن است به برداشتن بخشی از بافت تخمدان، از جمله برخی از فولیکول ها نیز منجر شود. این امر به خصوص در مورد زنانی که قبلاً نیز در ناحیه تخمدان ها تحت اعمال جراحی قرار گرفته اند،می تواند به کاهش عملکرد تخمدان منجر شود.
بنابراین تصمیم در مورد برداشتن یا برنداشتن بافت اندومتریوزی روی تخمدان باید با دقت و با توجه به شرایط بیمار اتخاذ شود.