در طول دوران بارداری با افزایش حجم رحم، افزایش وزن، تغییر در سطح ترشح هورمون‌ها و تغییرات در عملکرد بعضی از اعضا مانند قلب، ریه، گردش خون و… خانم باردار دچار ناراحتی‌هایی می‌شود. البته اغلب این مشکلات موقتی و گذرا هستند و بعد از زایمان خودبخود برطرف می‌شوند. یکی از این مشکلات وجود واریس در پاهاست که شکل نازیبایی دارد و خانم باردار را نگران می‌کند اما راه‌هایی وجود دارد که با رعایت آنها می‌توان جلوی بروز واریس را گرفت یا لااقل شدت آن را کاهش داد. در این مطلب به انواع راهکارها در این زمینه اشاره خواهیم کرد.
خانم‌ها در دوران بارداری مستعد واریس اندام تحتانی به‌خصوص در ناحیه ساق پا هستند. واریس‌ها سیاهرگ‌های سطحی پوست هستند که در قوزک، ساق پا، پشت زانو، ران‌ها و حتی ناحیه تناسلی مشاهده می‌شوند. این عروق از یک‌دهم میلی‌متر تا چند میلی‌متر هستند که از سطح پوست بیرون زده‌اند و به صورت برآمدگی‌های ناهمواری دیده می‌شوند. شکل واریس تقریبا برای همه افراد ناخوشایند است.
بررسی علل واریس
علت واریس افزایش میزان مایعات داخل عروق، بزرگی رحم و فشار روی سیاهرگ‌های شکمی و کاهش بازگشت خون به سوی قلب و تجمع آن در عروق تحتانی است که باعث ایجاد سیاهرگ‌های متورم می‌شود.
علت بعدی افزایش بعضی از هورمون‌ها مانند هورمون پروژسترون است که موجب انبساط و شلی سیاهرگ‌ها و تجمع خون در آنها می‌شود.
البته عوامل ژنتیکی نقش مهمی در ابتلای خانم باردار به واریس دارد. تحقیقات نشان داده مادران این خانم‌ها نیز در بارداری خود دچار واریس بوده‌اند.
راه‌های پیشگیری یا کنترل واریس
نکته‌هایی وجود دارد که خانمهای باردار با رعایت آنها می‌توانند جلوی ابتلا به واریس را بگیرند یا شدت آن را کاهش دهند.
اضافه وزن زیاد ممنوع است
مراقب اضافه وزن خود در طول بارداری باشید و به توصیه پزشک زنان در مورد نحوه تغذیه و اضافه وزن مجاز توجه کنید.
تحرک کافی داشته باشید
به اندازه کافی تحرک داشته باشید. ورزش‌های هوازی مانند پیاده‌روی و شنا در صورتی که با نظر پزشک زنان باشد بسیار مفید هستند.
چهارزانو ننشینید
از چهارزانو نشستن در طول دوران بارداری اجتناب کنید. هنگام نشستن روی کاناپه یا صندلی پاها را روی هم نگذارید و بهتر است صندلی کوچکی زیر پاهای خود قرار دهید تا پاها در سطح بدن قرار گیرد.
یبوست را درمان کنید
یبوست در دوران بارداری شایع است. این مشکل گوارشی ممکن است باعث واریس شود. بنابراین توجه به این مساله و برطرف کردن آن با استفاده از رژیم غذایی مناسب الزامی است.
هنگام خواب پاها را بالاتر از سطح بدن قرار دهید
بهتر است شب‌ها هنگام خواب بالش نرمی را زیر پاها قرار دهید تا پاها ۱۰-۵ سانتی‌متر بالاتر از سطح بدن قرار گیرند.
به پهلوی چپ بخوابید
بهتر است به پهلوی چپ بخوابید چون سیاهرگ‌های شکمی در سمت راست شکم قرار دارند و وقتی رحم به سمت چپ می‌چرخد، فشار از روی سیاهرگ‌ها کاهش می‌یابد.
جوراب واریس بپوشید
با این چند روشی که توصیه شد می‌توان تا حدود زیادی جلوی ابتلای خانم باردار را به واریس گرفت یا شدت آن را به میزان زیادی کاهش داد. در غیر این صورت با تجویز جوراب‌های مخصوص واریس می‌توان واریس را کنترل کرد.
جوراب واریس را حتما باید پزشک تجویز کند. نوع جوراب و قدرت فشاری که جوراب باید روی پا وارد کند را پزشک تعیین می‌کند. سفتی بیش از حد جوراب باعث می‌شود خون کافی به پاها نرسد و شلی جوراب هم اثر موثر آن را از بین می‌برد.
واریس بعد از زایمان
معمولا عروق واریس ۴ تا ۵ ماه بعد از زایمان برطرف می‌شوند. البته در خانم‌هایی که قبل از بارداری دچار واریس بوده‌اند، احتمال شدت واریس بعد از بارداری زیاد است. همچنین احتمال عود در بارداریهای بعدی نیز وجود دارد. حتی ممکن است در بارداریهای بعدی واریس، شدت بیشتری داشته باشد.
بعد از بارداری می‌توان با روش‌های خاصی مانند لیزر داخل عروقی، تزریق ماده اسکلروزان و… واریس را درمان کرد. البته باید توجه داشت که این روش‌ها به هیچ وجه در بارداری، توصیه و استفاده نمی‌شوند.
عوارض واریس درمان‌نشده
تجمع خون در سیاهرگ به‌تدریج روی عروق تاثیر می‌گذارد و عوارضی ایجاد می‌کند. تاخیر در درمان واریس، موجب نارسایی در خون‌رسانی و ایستایی خون در رگها شده و احتمال بروز لخته بیشتر می‌شود. عوارض دیگری مانند سنگینی پاها، زخم و آمبولی در اثر وجود لخته نیز مشاهده می‌شود. آمبولی عارضه بسیار خطرناکی است و در اثر جدا شدن لخته از محل خود و ورود آن به جریان گردش خون و از آنجا داخل قلب و ریه باعث فوت بیمار می‌شود. درگیری سیاهرگ‌های عنکبوتی نیز در واریس دیده می‌شود که مشکل زیادی ایجاد نمی‌کند و مشکل فقط از نظر زیبایی است که معمولا بعد از زایمان برطرف می‌شود.
واریس واژن یا ناحیه تناسلی
واریس دیگری که در دوران بارداری دیده می‌شود مربوط به ناحیه ژنیتال یا تناسلی است. حدود ۱۰ درصد از خانمهای باردار دچار واریس ناحیه تناسلی می‌شوند. تورم سیاهرگ‌ها در این منطقه به‌خصوص هنگام مقاربت باعث درد بیمار می‌شود.
برای این خانم‌ها نیز راه‌هایی پیشنهاد می‌شود تا جلوی شدت واریس گرفته شود. پدهایی وجود دارد که با استفاده از آنها فشار روی عروق بیشتر می‌شود و از شدت تورم و انباشته شدن خون در عروق جلوگیری می‌کند. همه نکات احتیاطی که در مورد واریس پا اشاره شد باید در واریس ناحیه تناسلی هم رعایت شود. واریس ناحیه تناسلی نیز ۴-۳ ماه بعد از زایمان برطرف می‌شود، در غیر این صورت بیماران باید به متخصص مربوط مراجعه کنند.
علت و روش درمان واریس واژن در بارداری
ساق پاها تنها قسمتی از بدن نیستند که در برابر رگهای واریسی و دردناک، آسیب پذیر هستند. به علت افزایش جریان خون و بزرگ شدن رحم ( که باعث می شود رگها در لگن خاصره فشرده شوند) و هورمونهای بارداری، قسمتهای دیگر نیز در بارداری، واریس را تجربه می کنند. در حدود ۲۰ درصد از خانمهای باردار که دچار واریس واژن می شوند، عموما در بارداریهای دوم و سوم خود بیشتر و شدیدتر با این مسئله روبرو هستند.واریس واژن
واریس ناحیه ی تناسلی خارجی در میان ۱۰% از خانم های باردار اتفاق می افتد و معمولا در سه ماهه ی دوم و در حدود ماه پنجم رخ می دهد. علائم آن اغلب به صورت ورم و کبودی رگ ها در ناحیه ی لب بزرگ یا کوچک واژن ظاهر می شود. این رگ ها کشیده و ضعیف می شوند اما گاهی با لمس نیز حس نمی شوند.
واریس واژن در حاملگی
دلایل ابتلا به واریس واژن:
۱٫ افزایش وزن رحم که به رگ های ناحیه ی لگنی فشار می آورد.
۲٫ افزایش سطح استروژن و پروژسترون که باعث استراحت رگ های خونی می شود.
۳٫ زایمان های قبلی، به خصوص اگر فشار زیادی به فرد آمده باشد.
واریس واژینال معمولا ارثی است و با بارداری های پیاپی تشدید می شود. درد، ناراحتی یا سنگینی در لب های بزرگ یا کوچک واژن در هنگام راه رفتن یا رابطه ی جنسی و درد عمیق و طولانی برخی از علائم این مشکل به شمار می رود. در اغلب موارد، واریس واژینال یک ماه یا کمی بعد از زایمان از بین می رود. اما برخی از زنان تا یک سال یا بیشتر نیز از این مشکل رنج می برند. زنان به دلیل احساس ناخوشایند یا عدم آگاهی، این علائم را به پزشک خود اطلاع نمی دهند. گزینه هایی برای درمان به روش طبیعی در این مورد وجود دارد که می توان در زمان بارداری و پس از زایمان برای کاهش درد و درمان کامل از آن ها استفاده کرد.
گزینه های درمان طبیعی
کایروپراکتیک: فن ماساژدرمانی و کایروپراکتیک طی دوره ی بارداری می تواند به عملکرد عصب ها، ماهیچه ها و استخوان هایی که در ناحیه ی لگنی قرار دارند کمک کند. توازن استخوان های لگنی و افزایش عملکرد عصبی مناسب ماهیچه ها می تواند به بدن کمک کند تا تاثیر رحم در حال رشد را تنظیم کند و فشاری که در اثر آن به بخش پایینی ستون فقرات و لگن وارد می شود تقلیل یابد. متخصصان کایروپراکتیک می توانند در دوره ی بارداری کمک فراوانی در ایجاد راحتی و آرامش بدنی نمایند.
طب سوزنی: چند نقطه ی بسیار قوی در طب سوزنی وجود دارد، یکی در بخش بالایی سر که می تواند احساس درد و سنگینی را آرام کند و گردش خون در ناحیه ی واژینال را افزایش دهد و رگ ها را در دوره ی بارداری قوی کند. سعی کنید در این مورد با متخصص طب سوزنی حاذق و باتجربه ای مشورت کنید.
هومیوپاتی: دو نسخه ی هومیوپاتی که معمولا در درمان واریس واژینال در زنان باردار مفید بوده اند pulsatilla 30c و Calc fluor 6x هستند. هر یکی از این داروها را می توان سه بار در روز مصرف کرد. در درمان های هومئوپاتی معمولا باید دارو را زمان فروکش کردن علائم مصرف نمود و سپس مقدار مصرف را کاهش داد و با از بین رفتن علائم، می توان مصرف دارو را قطع نمود. اگر درمان نیمه حاد هومیوپاتی تا دو هفته هیچ تغییری در بدن ایجاد نکرد، باید در مورد تغییر مقدار و نوع دارو با متخصص هومیوپاتی مشورت نمود. نسخه ی Arnica Montana 30C نیز می تواند پیش از زایمان و در صورت دردناک بودن واریس مصرف شود.
اگر باردار هستید، پاهایتان را رو به بالا نگه دارید و تا می توانید استراحت کنید. واریس دهانه واژن معمولا پس از زایمان بر طرف می شود. شنا کردن به کاهش فشار وارده به رحم کمک کرده و جریان خون موجود در رگ ها را تعدیل می کند. استفاده از کمپرس یخ نیز بی تاثیر نخواهد بود.
مسائلی که باید از آن ها اجتناب کرد:
یبوست: یبوست فشار داخلی به ناحیه ی لگنی را افزایش می دهد و گردش خون را در این ناحیه کاهش می دهد.
مصرف غذاهایی که باعث بروز یبوست می شوند مانند غذاهای بسیار فرآوری شده، غذاهایی که قند فراوان دارند و چربی های اشباع شده.
ادویه جات و ترشی جات قوی مانند فلفل، خردل، فلفل سیاه، سس تند، قهوه و سیگار کشیدن، که می تواند مشکل را تشدید کند.
نشستن طولانی و فشار زیاد در توالت؛ این مسئله فشار بر واریس را افزایش می دهد.
