يكي از مشکلات شایع دردندان پزشكي كودكان، پوسيدگي های زودرس دندان هاي شيري است. اين مشكل كه با نام علمي Early Childhood Caries ناميده مي شود، با ايجاد پوسيدگي در دندان هاي شيري سبب تخریب ساختار و درد دندانی مي گردد كه تبعاتي چون مشكلات تغذيه و ظاهر نا زيبا را برای کودک در پي دارد.
از آنجا كه اين مشكل در سنين خیلی پايين شروع می شود، درمان اين پوسيدگي ها هم براي بيمار و هم براي دندان پزشك يك معضل محسوب مي گردد. اين در حالي است كه تنها با رعايت نكاتي ساده مي توان از بروز چنين مشكلي جلوگيري كرد.
پوسيدگي هاي دنداني زودرس دوران كودكي چيست؟
اين پوسيدگي ها، نوع خاصي از پوسيدگي های دنداني شديد هستند كه نوزادان و كودكان خردسال را درگير مي كنند و پيشرفت سريعي دارند. طبق تعريف آكادمي دندان پزشكي كودكان آمريكا، حضور بيش از يك سطح دنداني پوسيده (ضايعه حفره دار يا بدون حفره)، ترمیم شده یا از دست رفته (دراثرپوسيدگي ) درهر کدام از دندان هاي شيري در يك كودك زير ۶ سال، پوسيدگي های زودرس دوران كودكي نامیده مي شود.
علل ايجاد پوسيدگي هاي دنداني زودرس دوران كودكي چيست؟
بر خلاف تصور بسياري از والدين، قطره آهن در ايجاد اين پوسيدگي ها هیچ نقشي ندارد، بلكه فقط سبب تغيير رنگ دندان های پوسیده مي گردد. مهمترين علل ايجاد اين پوسيدگي ها، شامل موارد زير است:
الف. تميز نكردن دهان كودك توسط والدين از زمان رويش اولين دندان هاي شيري.
ب. الگوي تغذيه اي نا مناسب شامل:
۱) استفاده از شيشه حاوي شير يا ساير نوشيدني هاي شيرين بعنوان پستانك، جهت آرام كردن وكمك به خوابيدن كودك.
۲) خوردن مکرر شيراز شيشه در طول شب، مطابق میل كودك.
ج. كاهش جريان بزاق حين خواب.
د. وجود پوسيدگي هاي متعدد درمان نشده در دهان پدر و مادر كودك.
ه. عدم مراجعه والدين به دندانپزشك براي معاينه كودك و كسب اطلاعات صحيح و انجام اقدامات پيشگيرانه از زمان رويش اولين دندان هاي شيري.
و. مصرف مكرر ميان وعده هاي پوسيدگي زا در طول روز توسط كودك.
اين عوامل، محيط مناسبي را براي فعاليت ميكروب هاي پوسيدگي زا در دهان كودك فراهم میكنند كه با توليد بعضی اسيدها، سبب پوسيدگي دندان های مي شوند.
كدام دندانها بطور شايع تحت تا ثير پوسيدگيهاي دنداني زودرس دوران كودكي قرار ميگيرند؟
چهار دندان پيشين شيري فك بالا، آسياهاي اول شيري هر دو فك و دندانهاي نيش شيري فك پايين، معمولا دندانهايي هستند كه به اين پوسيدگيها دچار ميشوند. دندانهاي درگير، معمولا به صورت قرينه در دو سمت دهان كودك قرار دارند. دندان پيشين شيري فك پايين، معمولا پوسيده نمي شود كه دليل اين امر، نقش محافظت كننده زبان از اين دندانها حين مكيدن شير و نيز شستشوي طبيعي اين دندانها توسط جريان بزاق به علت قرار گيري دهانه مجراي غدد بزاقي ساب مند يبولار و ساب لينگوال در پشت اين دندانها مي باشد. دندانهاي آسياي دوم شيري هم به دليل اينكه در سن بالاتری رويش مي يابند، معمولا مبتلا نمي شوند.
توصيه هايي به والدين جهت پيشگيري از ايجاد پوسيدگي هاي دنداني زودرس دوران كودكي:
۱٫ از آنجایی که پوسیدگی دندانی یک بیماری مسری است و میکروبهای ایجادکننده آن معمولا از دهان والدین(بویژه مادران) به نوزاد منتقل می شوند، قبل از اقدام به بچه دار شدن به فکر سلامت دندانهای خود باشید و با مراجعه به دندانپزشک، دندانهای پوسیده خود را درمان کنید. با نظر دندانپزشک می توانید با مصرف برخی آدامس های بدون قند یا دهانشویه ها، بهداشت دهانی خود را بهبود بخشید.
۲٫ ظرف شش ماه بعد از رویش اولین دندان کودک، جهت معاینه و دریافت اطلاعات و مشاوره های بهداشتی مناسب، نوزاد خود را نزد دندانپزشک متخصص کودکان ببرید. توصیه شده این مراجعه دیرتر از ۱۲ ماهگی کودک نباشد.
۳٫ دندانهای نوزادتان را زمان رويش آنها تا حدود ۱٫۵سالگي، شب ها قبل از خواب با استفاده از يك پارچه يا گاز استريل، تميز کنید.
۴٫ در دوره ۱٫۵ تا ۳ سالگي، دندانهاي كودك را به كمك مسواكهاي انگشتي يا دستي، بدون استفاده از خمير دندان يا با استفاده از خمير دندانهاي فاقد فلورايد، شب ها قبل از خواب مسواك بزنید.
۵٫ در سن ۳-۶ سالگي، دندانهاي كودك را با مسواكهاي دستي يا برقي و خمير دندانهاي فلورايد دار مخصوص كودكان، روزي دو بار(یک بار بعد از صبحانه و یک بار قبل از خواب شب) مسواك بزنید.
۶٫ از شيشه حاوي شير، به عنوان پستانك جهت آرام كردن و كمك به خوابيدن كودك استفاده نکنید.
۷٫ اجازه ندهید كودك با بطري یا شیشه محتوي چيزي غير از آب در دهانش به خواب برود.
۸٫ در صورتی که کودک عادت کرده در شب مکررا شیر بخورد، سعی کنید به تدریج تعداد دفعات شیرخوردن را کاهش دهید و بعداز هربار شیردهی به کودک آب بخورانید تا اضافات شیر از روی دندانهای کودک پاک شود.
۹٫ تغذيه کودک از شيشه شير را در حدود سن ۱۲-۱۴ ماهگي متوقف و او را به نوشيدن از فنجان يا ليوان تشويق کنید.
۱۰٫ اجازه ندهید كودك در طول روز، مكررا ميان وعده هاي پوسيدگي زا از قبيل: انواع شيريني، كلوچه، كيك، بيسكويت، پفك، چيپس و غيره مصرف كند. در صورت تمايل كودك به اينگونه خوراكي ها بهتر است آنها را به طور يكجا وبعد از صرف وعده هاي غذايي اصلي به او داد.
۱۱٫ برنامه زماني منظمي براي وعده هاي غذايي اصلي كودك و نيز ميان وعده ها طرح ريزي کنید و تعداد ميان وعده ها را به حداقل برسانید.
۱۲٫ كودك را تشويق کنید بجاي خوراکیهای پوسیدگی زا، از ترکیبات غير پوسيدگي زا مثل پنير، ماست، ميوه، سالاد و مغزها(مثل پسته، بادام ) در ميان وعده ها استفاده كند.
خیلی خوب است کسانی که کودک در تماس نزدیک با آنها قرار دارد، از بهداشت دهانی مناسبی برخوردار باشند و دندانهای پوسیده و عفونی و مشکلات لثه‌ای در دهان‌شان نباشد تا امکان این انتقال کمتر شود و نیز اطرافیان باید از سرد کردن غذای کودک توسط فوت کردن و بوسیدن بچه خودداری کنند.
مهم‌ترین عامل پوسیدگی‌های وسیع در کودکان:
این باکتری در حضور مواد غذایی و شیر تولید اسید کرده و به ساختار دندان آسیب می‌رساند.
مهم‌ترین عامل پوسیدگی‌های وسیع در کودکان کم سن و سال عادت غلط تغذیه‌ای شیر شبانه است که باعث ایجاد سندرم شیشه شیر می‌گردد.
چه شیر خشک و چه شیر مادر هر دو شدیدا پوسیدگی‌زا هستند.
شب تا صبح ترشح بزاق بسیار کم بوده وقتی شیر دور تا دور دندانها را فرا می‌گیرد باعث ایجاد پوسیدگی‌های وسیع و سریع پیش‌رونده در تمام سطوح دندانی و اغلب دندانها در سنین کم می‌شود.
این مدل پوسیدگی‌ها اغلب سریع پیشرفت کرده از مینا و عاج عبور کرده و عصب دندان را درگیر می‌کنند و باعث ایجاد درد دندان می‌شوند و در صورت عدم درمان به موقع احتمال ایجاد عفونت دندانی و آبسه و درد‌های شدید وجود دارد.