خداوند هر انسانی را منحصر به فرد و برای هدفی خاص آفریده است. در واقع هر انسانی توانایی‌ها و استعدادهای مختص به خود را دارد و مقایسه افراد با یگدیگر غیر اصولی می‌باشد. مقایسه فرزندان با دیگران نیز رفتاری اشتباه در قبال کودکان و تربیت آنان است که نه تنها موجب رشد و شکوفایی کودک نشده بلکه با اثرات نامطلوبی که به جا می‌گذارد مانع خودشکوفایی کودکان می‌شود. در اینجا به اثرات این مقایسه و رفتار مناسب جایگزین آن اشاره شده است.
اثرات نامطلوب مقایسه فرزند خود با کودکان دیگر
۱- موجب اختلال در عملکرد و سلامت کودکان می‌شود. مقایسه فرزندان با دیگران موجب اختلال در عملکردهایی همچون خلاقیت، مدیریت، حافظه و… می‌شود که تاثیر بسیار زیادی بر رشد، شکوفایی و پیشرفت او دارد. بسیاری از اختلالات و بیماری‌های جسمانی و روانی مانند افسردگی در کودکان، ناشی از مقایسه‌ها، فشار و تنشی است که والدین بر آنها وارد می‌کنند. پدر و مادر با مقایسه فرزند خود با دیگران عزت نفس، اعتماد به نفس، خلاقیت، کارآیی ذهن، امنیت و آرامش را از او سلب می‌کنند.
۲- مقایسه فرزندان با دیگران در آنها اثر منفی طولانی مدت می‌گذارد. شاید تعجب کنید وقتی بفهمید که خاطرات این مقایسات تا چه مدت می‌تواند در ذهن فرزندتان بماند. مدت زمانی طولانی بعد از آخرین باری که به خاطر می‌آورید به فرزندتان گفته باشید، «چرا تو نمی‌تونی مثل برادرت یا همکلاسیت باشی؟»، فرزندتان به خاطر خواهد داشت که چقدر احساس حقارت کرده است.
۳- موجب کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس کودکان می‌شود. یکی از مهمترین دلایلی که نباید فرزندتان را با بچه‌های دیگر مقایسه کنید این است که بر اعتمادبه‌نفس و عزت نفس آنها اثر منفی خواهد گذاشت. آیا دوست دارید خودتان را مدام با دیگران مقایسه کنند؟ بیشتر مشکلات مربوط به ضعف اعتمادبه‌نفس و خودارزشمندی در کودکی ریشه دارد. بنابراین کاری نکنید که آنها احساس کنند از دیگران پایین‌تر هستند. مقایسه کردن فرزندتان با دیگران تصویری منفی از خودشان به آنها می‌دهد.
۴- موجب فعال شدن احساس خشم و حسادت در کودکان می‌شود. مقایسه فرزندان با دیگران باعث ایجاد عصبانیت از دیگران در کودکان می‌شود. وقتی برایشان مشخص می‌شود که به اندازه کافی خوب نیستند، نه تنها حس تلخی و ناراحتی نسبت به شما پیدا می‌کنند بلکه نسبت به آن خواهر و برادر و یا دوست هم همین حس ناراحتی و عصبانیت در آنها ایجاد می‌شود.
۵- با مقایسه کودکانتان با دیگران آنان را برای شکست آماده می‌کنید. فرزندتان به مرور زمان این پیام را که به اندازه کافی خوب نیستند جذب کرده و کم‌کم آن را باور می‌کنند. اگر قرار نیست موفق شوید اصلا چرا باید چیزی را امتحان کنید؟ و این دقیقاً همان اتفاقی است که می‌افتد. با این روش فرزندتان را فقط برای شکست آماده می‌کنید.
۶- مقایسه فرزندان با دیگران آنان را دروغ‌گو می‌کند. انتطار و توقع بیش از حد از کودکان و مقایسه آنها با دوستان و همسالان در زمینه‌های گوناگون، یکی از علت‌های دروغگویی محسوب می‌شود و والدینی که انتظارات بیش از حد توان و استعداد کودکان داشته باشند و آنان را زیر فشار قرار دهند، کودکان را به دروغگویی وامی‌دارند.
۷- مقایسه فرزندان با دیگران آنان را منزوی می‌کند. پدر و مادر اولین افرادی هستند که باید حس امنیت و پذیرفته شدن را به فرزند انتقال دهند، اما متاسفانه از روی ناآگاهی با مقایسه او با دیگران و سرزنش و تحقیر او، از وی موجودی می‌سازند که یا دائما در حال مقایسه خود با دیگران و تقلید از آنها یا رقابت با آنها است، یا از دیگران گریزان می‌شود و تنفر و خشم موجب منزوی شدن او می‌گردد.
۸- فرزندانی خودخواه خواهید داشت. فرزندتان را به طریق مثبت هم با دیگران مقایسه نکنید. تحسین کردن بچه‌ها کار خوبی است اما باید مراقب باشید که به طور مداوم به آنها نگویید که از بقیه بچه‌ها بهتر و بالاتر هستند. اگر بخواهید آنها را خودخواه و متکبر بار بیاورید هیچ لطفی در حقشان نکرده‌اید.
چه رفتاری را باید جایگزین مقایسه فرزندان با دیگران کرد؟
یک قلم و کاغذ جلوی‌تان بگذارید و لیستی از بهترین‌های فرزندتان را تهیه کنید. سعی کنید ذهن را از مقایسه با دیگری دور کنید. فقط به نکات مثبت او فکر کنید؛ اینکه چه‌قدر زیبا لبخند می‌زند، موقع بازی، چه‌قدر هیجان‌زده می‌شود و…
به کودک خود، اعتمادبه‌نفس بدهید. اگر پدر و مادری، فرزندشان را باور نکنند، چگونه او، خودش را باور کند. او، راه خودش را دارد، مانند هر انسان دیگری.
یکی از مهمترین رسالت‌های والدین تقویت عزت نفس در فرزند و سوق دادن او به سمت استقلال است.
مبنای ذهنی‌تان را این بگذارید که فرزند شما، بهترین فرزندی است که می‌توانستید داشته باشید.
کودکان را با اشتباهاتشان بپذیرید و اجازه دهید براساس طبیعت کودکانه‌اش رفتار کند.
یادتان باشد که کودک شما، راه طولانی در پیش دارد. فرزندانتان را مستقل بار بیاورید تا در نوجوانی بتواند علایق و استعدادهایش را شناسایی کند. اگر ذهن شما، براساس مقایسه فرزندانتان با دیگران باشد، چگونه او، خودش باشد. شما، به‌عنوان پدر و مادر، فقط مراقب او باشید و از دیدن رشد او، لذت ببرید.
به فرزندان خود نیز آموزش دهید تا یاد بگیرند که به جای مقایسه خود با دیگران و رقابت‌های مرضی با دیگران، خود را بیشتر بشناسند و برای آینده خود برای رسیدن به بهترین‌ها بر اساس توانایی‌ها و استعدادهایشان هدف‌سازی کرده و وقت خود را برای انسانی بهتر و موفق‌تر شدن صرف کنند نه برای اینکه از دیگران بهتر شوند یا با آنها برابری کنند.
عکس کودکان و نوجوانان ، مقایسه فرزندان با دیگران
نکات قابل توجه در مورد مقایسه فرزندان با دیگران
فرزندان شما ملک و دارایی شما نیستند.
هر کدام از فرزندان شما وجودی منحصربه‌فرد دارد و قرار نیست همه فرزندان شبیه یکدیگر یا شبیه دیگران باشند.
هر کودک یک فرد خاص است و استعدادها و توانایی‌های خاص خودش را دارد. چه اهمیتی دارد که یک کودک در موسیقی استعداد دارد و دیگری ندارد؟ هیچکدام از این استعدادها بهتر از دیگری نیست، همانطور که هیچ بچه‌ای از بچه‌ای دیگر برتر نیست.
قرار نیست تا ابد فرزندان در کنار شما و با اصول شما زندگی کنند. رسالت شما در این است که طوری استقلال را به فرزندتان بیاموزید که در نبود شما هم بتواند از خود محافظت کند.
والدین در مقابل سلامتی فرزندان مسئول هستند. مقایسه فرزندان با دیگران موجب ایجاد خشم و تنفر از خود و از دیگری و از والدین، کمبود عزت نفس، حسادت و… در فرزند می‌شوند.
از هر گونه مقایسه به هرشکل پرهیز کنید و تحت هیچ شرایطی از این روش برای تشویق فرزندتان به پیشرفت استفاده نکنید.
فقط در یک حالت مجاز به مقایسه هستید و آن حالت به این شکل است که فرزندتان را با خودش مقایسه کنید. مثلا به او بگویید: یادت هست در سال گذشته چه نمرات عالی گرفتی؟ من مطمئنم که اگر باز هم تلاش کنی می‌توانی دوباره موفق بشی.
یکی از رسالت‌های انسان رشد و کمال است، اما نه پیشرفت نسبت به دیگران، بلکه پیشرفت در مسیر خود و متناسب با خود، یعنی هر روز بهتر از دیروز شدن.
