عوارض جانبی قرص ضد بارداری ال دی (LD) و اچ دی (HD)
تقریبا تمام عوارض جانبی قرص های ضدبارداری، در قرص های نوع HD شایعتر است بجز لکه بینی در زنان که بیشتر در نوع LD دیده میشود.
در مصرف کنندگان قرص های ضدبارداری به ویژه نوع LD ممکن است در ماه های اول لکه بینی ایجاد شود که عارضه ی بی اهمیتی است.
لکه بینی عبارت است از دفع چند قطره خون در فاصله بین دو قاعدگی، عوارض دیگر عبارتند از: تهوع، درد مبهم پستان ها، افزایش وزن، خون ریزی به دنبال قطع قرص، سرگیجه، سردرد یا تشدید سردردهای قبلی یا میگرن، ترشح آبکی از مهبل، ایجاد لکه ی قهوه ای در صورت به ویژه در کسانی که در معرض آفتاب زیاد هستند، درد معده، نفخ شکم، استفراغ، کاهش اشتها، ورم پا یا قوزک پا، خستگی، ضعف، اسهال خفیف، افزایش موی صورت و بدن، تحریک پذیری، ریختن کمی از موی سر.
این عوارض تا ۳ ماه برطرف می شود ولی اگر خانمی که تا به حال با وجود مصرف قرص LD لکه بینی نداشته ولی اخیرا دچار لکه بینی در روزهای آخر ماه (یک هفته مانده به قاعدگی شده است باید به پزشک مراجعه کند چرا که این علامت نشانه ی عفونت است.
احساس تهوع نیز معمولا ظرف ۲ تا ۳ ماه خودبه خود برطرف می شود و می توان برای کاستن آن از آمپول ویتامین ب ۶ (B) استفاده کرد. روزی یک آمپول به مدت چند روز به طور عضلانی تزریق کرد. عوارض فوق، اهمیت چندانی ندارد و معمولا ظرف ۲ تا ۳ ماه خود به خود برطرف می شود. افزایش وزن به دنبال مصرف قرص ضدبارداری نسبتا شایع است و معمولا به میزان ۳۶/۱ کیلو گرم یا بیشتر می باشد. این افزایش وزن به علت افزایش بافت چربی و افزایش مایعات بدن است.
قرص ضدبارداری معمولا موجب بهبود جوش های صورت می شود ولی در ۱ درصد موارد ممکن است موجب پیدایش یا تشدید جوشها شود.
تحقیقات اخیر نشان داده است که قرص ضد بارداری اثر واضحی در کاهش یا افزایش میل جنسی ندارد. در عده ی قلیلی از خانم هایی که لنز تماسی در چشم می گذارند ممکن است مصرف قرص ضد بارداری موجب کاهش تحمل لنز گردد.
برخی از زنان به دنبال مصرف قرص، دچار افسردگی می شوند که ممکن است شدید باشد، در این موارد باید نوع قرص را تغییر داد. قرص های LD بهتر است. ولی بهتر است با تشخیص پزشکتان این تغییر انجام شود.
مصرف دراز مدت قرص های ضدبارداری به ویژه نوع HD می تواند موجب افزایش احتمال ابتلاء به فشار خون، سکته ی قلبی، سکته ی مغزی و افزایش چربی خون گردد که این عوارض در نوع LD بسیار کمتر دیده می شود.
هرچه مدت مصرف قرص HD بیشتر باشد احتمال ابتلاء به این عوارض بیشتر است. قرص LD احتمال ابتلاء به سکته ی قلبی را به مقدار محسوسی بالا نمی برد.
کمترین عوارض قلبی- عروقی در قرص های لوونورژسترل (مینی پیل) و آمپولهای تزریقی ضدبارداری دیده می شود و در زنان مبتلا به فشار خون بهتر است از این نوع استفاده شود.
از سوی دیگر، ازدیاد چربی خون در قرص های لوونورژسترل (مینی پیل) بیشتر است و قرص LD در این مورد بی خطر می باشد. به طور کلی عوارض قلبی- عروقی و مغزی قرصهای ضدبارداری عمدتا در زنانی که بیش از ۳۵ سال سن دارند یا سیگار می کشند یا چاق هستند دیده شده و در سایر زنان نادر است.
قرص ضدبارداری خطر ابتلاء به سرطان دهانه ی رحم را افزایش یا کاهش نمی دهد و به طور کلی ارتباطی با آن ندارد.
قرص ضدبارداری موجب تغییر عمل کرد غده ی تیرویید نمی شود ولی می تواند موجب کاهش مختصر ویتامین های ب دو (B) وب دوازده (B) شود ولی نیازی به مصرف ویتامین نخواهد بود.
مصرف دراز مدت قرص ضدبارداری احتمال ابتلاء به یک نوع غدهی خوش خیم کبدی موسوم به (آدنوم) را افزایش می دهد ولی این عارضه اصولا در نوع LD بسیار نادر است. توجه داشته باشید که سایر غدد خوش خیم کبدی مثل (همانژیوم) ارتباطی به قرص ضدبارداری ندارد.
مصرف دراز مدت قرص ضدبارداری موج افزایش احتمال ابتلاء به سنگ کیسه ی صفرا یا ورم کیسه صفرا می شود.
عوارض زیر در صورتی که به دنبال مصرف قرص ضدبارداری بروز کند حائز اهمیت است و باید به پزشک اطلاع داده شود؛ خونریزی شدید یا نامنظم شدن قاعدگی، عدم قاعدگی بعد از ۵ روز پس از قطع قرص، از حال رفتن، ترشح از نوک پستان، افزایش فشار خون، ترشحات سفید رنگ از مهبل، زردی پوست و چشم، درد ناگهانی سینه همراه با تنگی نفس و سرفه با خلط خونی، سردرد شدید، درد و تورم ناگهانی ساق پا، درد قلبی، اختلال ناگهانی در تکلم، درد و حساسیت قسمت فوقانی راست شکم (در محل كبد).
۸ تا ۱۰ درصد زنانی که قرص ضد بارداری مصرف می کنند دچار خونریزی شدید هنگام قاعدگی می شوند که اغلب در طی چند عادت اول است و خود به خود بهبود می یابد. ولی باید قرص آهن (فروس سولفات) مصرف کنند تا از کم خونی جلوگیری شود ولی اگر خون ریزی غیرقابل کنترل باشد باید مصرف قرص قطع گردد. خون ریزی نامنظم در کسانی که قرص لوونورژسترل مصرف می کنند شایع تر است.
موارد ممنوع مصرف قرص ضدبارداری
مصرف قرص ضدبارداری از هر نوع در موارد زیر ممنوع است و نباید از آن استفاده شود:
۱- ابتلاء فعلی یا قبلی به سکته ی مغزی، نارسایی قلبی یا دردهای قلبی
۲- ابتلاء فعلی یا قبلی به آدنوم کبدی (نوعی غده ی خوش خیم کبد)
٣- زنان سیگاری چاق که بیش از ۳۵ سال سن دارند.
۴- حاملگی یا مشکوک بودن به حاملگی
۵- بیماری کبدی فعلی (مثل زردی یا نارسایی کبد) یا سابقه ى يرقان غیر ویروسی در دوران حاملگی
۶- کم خونی داسی شکل
۷- زنان مبتلا به مرض قند که سن آنها بالا است.
۸- سرطان پستان یا رحم یا سابقه ابتلاء به یکی از این سرطانها
توجه: در زنانی که دچار فشار خون هستند، یا بیش از ۴۰ سال سن دارند و با سابقه ی لخته شدن خون در سیاهرگ پا دارند یا دچار آسم، صرع، افسردگی، سردردهای میگرنی، نارسایی کلیه، واریس، ازدیاد چربی خون، مرض قند یا سنگ کیسه ی صفرا هستند مصرف قرص ضد بارداری باید با احتیاط و با صلاحدید پزشک متخصص باشد.
نکات مهم در مصرف قرص ضدبارداری
۱- معمولا ۱تا ۴ روز پس از مصرف آخرین قرص، خون ریزی رخ میدهد. اگر قاعدگی تا چند روز رخ نداد به پزشک مراجعه کنید (احتمال حاملگی وجود دارد).
۲- اگر یک روز مصرف قرص را فراموش کردید، طی ۲ روز بعد روزی ۲ قرص مصرف کنید ولی اگر چند روز مصرف را از یاد بردید بهتر است همراه با مصرف قرص از یک روش ضدبارداری دیگر نیز برای این دوره استفاده کنید تا عادت ماهیانه ی بعدی فرا رسد. باید مصرف قرص را ادامه دهید چرا که قطع مصرف موجب خون ریزی می شود.
۳- در اولین ماه مصرف قرص، به ویژه نوع LD، بهتر است از یک روش ضدبارداری دیگر (مثل کاندوم یا آمیزش ناپیوسته) نیز استفاده شود چرا که در ماه اول ممکن است اثر دارو به حد کافی نرسیده باشد و حاملگی رخ دهد.
۴- مصرف داروهای زیر موجب کاهش اثر قرص ضد بارداری می شود و در صورت استفاده از این داروها بهتر است از یک روش ضدبارداری دیگر استفاده شود:
آمپی سیلین، کلرام فنیکل، پنی سیلین (خوراکی)، کوتریموکسازول، سولفی سوکسازول، تتراسیکلین، نئومایسین خوراکی، دی هیدروارگوتامین، دیازپام أو اليوم)، کلردیازو پوکساید، اوکسازپام، پرفنازین، تری فلوئوپرازین، هالوپریدول، كلرپرومازین.
۵- به محض مشکوک شدن به حاملگی، مصرف قرص را قطع کنید و به پزشک مراجعه کنید چرا که مصرف قرص در زمان حاملگی بر جنین اثرات سویی دارد.
۶- از کشیدن سیگار حتی الامکان خودداری شود، چرا که عوارض قلبی عروقی قرص ضدبارداری و سیگار، هردو تشدید خواهد شد. در صورتی که ترک سیگار برای شما امکان ندارد از قرص LD یا لوونورژسترل استفاده کنید.
۷- هر زن مصرف کنندهی قرص ضدبارداری باید هر ۶ ماه و یا حداکثر هر ۱ سال یک بار این آزمایشات را انجام دهد تا از وضعیت سلامت خود مطمئن گردد: اندازه گیری فشار خون، معاینه ی دستگاه تناسلی و پستان ها و آزمایشات پاپانیکولا (به وسیله ی یک چوب پنبه دار ترشحات دهانه رحم، برای بررسی میکروسکوپی وضعیت سلول های رحم و مهبل مورد آزمایش قرار گیرد).
۸- برای کاهش تهوع، دارو را همراه با غذا یا بلافاصله پس از غذا مصرف کنید.
۹- در صورتی که از فنی توئین (دیلانتین)، فنوباربیتال، یا ریفامپین استفاده می کنید از قرص نوع HD استفاده کنید چون نوع LD ممکن است به خاطر این داروها بی اثر شود.
۱۰- مصرف همزمان قرص های ضدبارداری با هر یک از داروهای زیر جایز نیست مگر آنکه پزشک صلاح بداند: دی کومارول، اسنوکومارول، ایمی پرامین، آمی تریپتیلین، پردنیزولون یا پردنیزون.
۱۱- پس از قطع مصرف قرص، حدود ۰/۰۳ تا ۲/۷ درصد خانم ها دچار عدم قاعدگی می شوند که حداکثر ۶ ماه طول می کشد که اهمیتی ندارد. تخمک گذاری (باروری) نیز ممکن است تا مدتی پس از قطع قرص برقرار نشود که حداکثر ۳ سال طول می کشد.
۱۲- در صورتی که هر نوع عمل جراحی قرار است بر روی شما انجام شود باید از ۱ ماه قبل از عمل، مصرف قرص ضدبارداری را قطع کنید و تا ۲ هفته پس از عمل یا تا راه افتادن و از سرگیری فعالیت کامل، از مصرف قرص ضد بارداری خوداری شود.
