دندان‌قروچه عبارت پزشکی است که به ساییدن دندانها به هم یا گره‌کردن فک اطلاق می‌شود. دندان‌قروچه معمولاً در خواب عمیق یا زمانیکه فرد استرس دارد اتفاق می‌افتد. متخصصین عقیده دارند که دو تا سه نفر از هر ۱۰ کودک دچار دندان‌قروچه می‌شوند ولی اکثر آنها به مرور زمان آن‌را ترک می‌کنند.
علل دندان‌قروچه
بااینکه تحقیقات زیادی در این زمینه انجام گرفته است، اما هنوز هیچ‌کس دلیل ایجاد دندان‌قروچه را نمی‌داند. در برخی موارد، کودکان به این علت دندان‌قروچه می‌کنند که دندان‌های بالایی و پایینی کاملاً هم‌ردیف نیستند. برخی دیگر در واکنش به دردهایی مثل گوش‌درد یا دندان درآوردن اینکار را انجام می‌دهند. در این موارد کودک برای تسهیل درد خود دندان‌قروچه می‌کند.
استرس—معمولاً فشارعصبی یا عصبانیت—نیز یک دلیل دیگر دندان‌قروچه است. بعنوان مثال، کودک ممکن است نگران نمره امتحان خود در مدرسه یا یک تغییر (مثل وارد شدن یک خواهر یا برادر جدید به خانواده، یا عوض شدن معلم مدرسه) باشد. حتی دعوا کردن با والدین یا خواهروبرادرها استرس کافی برای کودک ایجاد می‌کند که دچار دندان‌قروچه شود.
برخی از کودکان بیش‌فعال هم دچار دندان‌قروچه می‌شوند. و گاهی‌اوقات کودکانی که دچار بیماری‌ها و مشکلات دیگر (مثل اختلالت دماغی) هستند یا داروهای خاصی استفاده می‌کنند هم دندان‌قروچه می‌کنند.
تاثیرات دندان‌قروچه
بسیاری از موارد دندان‌قروچه که هیچ عارضه جانبی ندارند، تشخیص داده نمی‌شوند درحالیکه برخی دیگر از موارد آن ایجاد سردرد یا گوش‌درد می‌کند. اما معمولاً این مشکل به‌خاطر صدای سایشی که ایجاد می‌کند برای سایر اعضای خانواده آزاردهنده است.
در برخی شرایط، دندان‌قروچه می‌تواند موجب از بین بردن مینای دندان، دندان‌تراشه، افزایش حساسیت دما و درد شدید صورت و مشکلات فک مثل بیماری مفصل شقیقه‌ای (TMJ) شود. اما اکثر کودکانی که دندان‌قروچه می‌کنند، دچار بیماری مفصل گیجگاهی نیستند مگراینکه این دندان‌قروچه مزمن باشد.
تشخیص دندان قروچه
بسیاری از کودکانی که دندان‌قروچه می‌کنند خودشان از آن آگاه نیستند به همین دلیل معمولاً والدین یا خواهروبرادر فرد هستند که متوجه این مشکل می‌شوند.
برخی از علائم دندان‌قروچه عبارتند از:
• صدای سایش موقع خواب کودک
• شکایت از درد فک یا صورت در صبح
• احساس درد موقع جویدن غذا
اگر فکر می‌کنید که فرزند شما هم دندان‌قروچه می‌کند، حتماً او را نزد دندانپزشک ببرید تا دندان‌های او را برای مشاهده تراشیده شدن مینای دندان یا از بین‌رفتن غیرعادی دندانها معاینه کند یا برای چک کردن هرگونه حساسیت غیرمعمول روی دندانها را اسپری آب و هوا بزند.
دندانپزشک اگر خرابی مشاهده کند سوالاتی از این قبیل از فرزندتان می‌پرسد:
• قبل از خواب چه حسی داری؟
• آیا در مدرسه یا خانه نگرانی داری؟
• آیا از دست کسی عصبانی هستی؟
• قبل از خواب چه می‌کنی؟
این معاینه به پزشک برای تشخیص اینکه دندان‌قروچه دلیل آناتومیکی دارد (به‌خاطر ردیف نبودن دندان‌هاست) یا اینکه عوامل روانی (مثل استرس) در آن دخیل هستند کمک می‌کند.
درمان دندان‌قروچه
این مشکل در اکثر کودکان به مرور زمان برطرف می‌شود اما ترکیبی از مشاهدات والدین و معاینات دندانپزشکی می‌تواند به کنترل این مشکل کمک کند.
درصورتیکه دندان‌قروچه موجب ایجاد آسیب به فک و صورت کودک شود، دندانپزشک یک محافظ مخصوص برای کودک تجویز می‌کند که شب‌ها قالب دندانها می‌شود. این محافظ‌ها درست مثل محافظ‌های دندانی است که بازیکنان فوتبال امریکایی استفاده می‌کنند. درصورت عادت کردن کودک به این محافظ‌ها، خیلی زود وضعیت کودک بهتر می‌شود.
کمک به کودکانی که دندان‌قروچه می‌کنند
علت دندان‌قروچه چه فیزیکی باشد و چه روانی، کودکان می‌توانند با ریلکس شدن قبل از خواب دندان‌قروچه خود را کنترل کنند. بعنوان مثال، گرفتن دوش آب گرم، گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش یا خواندن کتاب می‌تواند مفید باشد.
برای دندان‌قروچه‌ای که علت آن استرس است، باید از فرزندتان سوال کنید که چه چیز ناراحتش کرده است و راهی برای کمک به او پیدا کنید. مثلاً کودکی که نگران دور ماندن از خانه در مسافرتی است که قرار است با مدرسه بروند، والدین باید به او اطمینان دهند که نزدیک او خواهند بود و هر اتفاقی که برایش بیفتد به کمک او خواهند رفت.
اگر موضوع پیچیده‌تر از این بود، مثل نقل‌مکان به یک شهر جدید، درمورد نگرانی‌های فرزندتان با او صحبت کنید و سعی کنید ترس‌هایش را از بین ببرید. درصورت نیاز بد نیست که با پزشک نیز مشورت کنید.
درموارد نادر، مسکن‌های ساده برای متوقف کردن دندان‌قروچه کافی نیستند. اگر کودکتان برای خوابیدن مشکل دارد یا متفاوت با معمول رفتار می‌کند، دندانپزشک یا پزشک او ارزیابی و معاینات بیشتری را توصیه خواهند کرد. اینکار می‌تواند به تعیین علت استرس و پیدا کردن راه درمانی مناسب آن کمک کند.
دندان‌قروچه چه مدت طول می‌کشد؟
دندان‌قروچه کودکی معمولاً تا زمان نوجوانی از بین می‌رود. در اکثر کودکان با افتادن دندان های شیری، دندان‌قروچه هم برطرف می‌شود. اما تعداد کمی از کودکان تا نوجوانی هم دندان‌قروچه را ادامه می‌دهند. و اگر علت دندان‌قروچه استرس باشد، تا زمان برطرف شدن استرس دندان‌قروچه ادامه می‌یابد.
پیشگیری از دندان‌قروچه
ازآنجا که دندان‌قروچه واکنش طبیعی کودک به رشد است، در اکثر موارد قابل پیشگیری نیست. اما دندان‌قروچه ناشی از استرس با صحبت کردن مداوم با کودکتان درمورد احساساتش برای کمک به او برای کنترل آنها، قابل جلوگیری است. برای تشخیص و درمان دندان‌قروچه کودک را برای معاینه نزد دندانپزشک ببرید.
یک متخصص اطفال با بیان اینکه برخلاف تصور عامه مردم، ابتلا به بیماری انگلی علت دندان قروچه نیست، گفت: دندان قروچه شبانه به علت فشار درونی کودک است.
با اشاره به اینکه ساییدن دندانها روی هم در شب و هنگام خواب در کودکان تا پنج سال بسیار شایع است، افزود: دندان قروچه گاه بسیار خفیف و گاهی به قدری شدید است که پدر و مادر و اطرافیان را از خواب بیدار می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه این عمل کودک در بیشتر مواقع سبب پریشانی و نگرانی پدر و مادر می شود، گفت: اگر این مشکل شدید باشد و ادامه یابد ممکن است سبب ضایعات دندانها و به ویژه جفت نشدن آنها روی هم شود.
فیض، علت ساییدن دندانها روی هم در شب و به هنگام خواب را در اثر ناراحتی و فشار درونی کودک که نتوانسته احساساتش را بیان کند یا از خود واکنش نشان دهد دانست و گفت: در مواقعی که وی به هنگام خواب از مشکلی رنج می برد ناراحتی‌اش به صورت ساییدن دندان ها روی هم ظاهر می‌شود.
این متخصص اطفال یاد آورشد: پدر و مادر و اطرافیان کودک باید به وی کمک کنند تا رنجش و خشم درونی خود را هر چه که هست، قبل از خوابیدن بیان کرده و آرامش پیدا کنند تا دندان قروچه کودک کاهش و یا از بین برد.
وی گفت: پدران و مادران باید قبل از خوابیدن، کودک خود را در آغوش گرفته و نوازش کنند و از او بخواهند تا هر چه در درون دارد چه به صورت ترس یا وحشت و یا رنجش بازگو کرده و از خاطر او دور سازد.
با تاکید بر اینکه رفتن به اتاق خواب و خوابیدن کودک باید توام با آرامش و عاری از هر گونه ناراحتی باشد، افزود: رفتار روزانه صحیح پدر و مادر و اطرافیان و عوامل مساعد محیط در برطرف شدن دندان قروچه بسیار موثر است.
وی در پایان یادآور شد: برخلاف تصور عامه مردم که دندان قروچه را ناشی از ابتلا به بیماری‌های انگلی می‌دانند ساییدن دندانها روی هم به هنگام خواب را نمی توان به داشتن انگل و یا ابتلا کودک به کرمک نسبت داد