دوران شیر دادن به نوزاد سريع ترين مرحله رشد بعد از تولد است .دوران شیردهی و چگونگی نحوه تغذیه با شیر مادر مهم ترين نشانه سلامت، رشد و تكامل مطلوب كودك بشمار می رود.
تغذيه با شير مادر بايد بلافاصله بعد از تولد شروع شود . ارجح است در اتاق زايمان پس از خشك كردن نوزاد و پوشاندن سر او، نوزاد را روي سينه مادر قرار دهند و او را با پوششي گرم بپوشانند تا تماس پوست با پوست به خوبي برقرار شده و تغذيه با شير مادر آغاز شود.
• آغوز، حجم محدودي داشته و ممكن است در هر نوبت شيردهي از يك يا دو قاشق مرباخوري در هر پستان تجاوز نكند . نياز نوزاد هم در همين حد است . بديهي است مكيدن هاي مكرر شيرخوار، مقدار شير مادر را مطابق نياز و رشد كودك افزايش مي دهد.
• در هفته هاي اول، در هر وعده تغذيه بايد از هر دو پستان به نوزاد شير داد تا سبب تحريك ترشح شير شود به اين ترتيب كه بعد از تخليه يك پستان، نوزاد به پستان ديگر گذاشته شود . در هفته هاي بعد بر حسب نياز و ميل شيرخوار مي توان از يك يا هر دو پستان استفاده نمود . بايد توجه داشت كه در شير دادن به تناوب از پستان ها استفاده شود . مثلاً اگر در يك وعده شيرخوار از پستان چپ تغذيه كرد در وعده بعدي بايد از پستان راست شروع كند.
• طول مدت شير خوردن از هر پستان و فواصل شير خوردن از همان روز اول تولد بايد مطابق ميل و دلخواه شيرخوار باشد و هرگز نبايد براي آن محدوديتي قائل شد . بنابراين از تنظيم برنامه دقيق مثلاً هر ۳ يا ۴ ساعت يك بار شير دادن با يد خودداري نمود، شيرخوار بر حسب نياز و گرسنگي در هر ساعت از شب يا روز كه مايل است با شير مادر تغذيه شود.
• براي اينكه شيرخوار بتواند به راحتي و به مقدار كافي از شير مادر تغذيه كند بهتر است خشك و تميز باشد. ضمناً پيچيدن سفت و سخت و محيط بسيار سرد يا بسيار گرم موجب كاهش اشتهاي كودك براي شير خوردن مي شود.
• قبل از هر بار شير دادن حتماً مادر بايد دستهايش را با آب و صابون بشويد . در صورت امكان روزي يك بار استحمام نمايد و اگر اين كار برايش مقدور نيست حداقل روزي يك بار پستان هايش را بشويد . براي شستشوي پستان ها به جز آب سالم از هيچ ماده يا محلول ضدعفوني كننده مثل صابون يا الكل استفاده نكند زيرا ممكن است منجر به ترك خوردن نوك پستان هايش شود.
• بعد از خاتمه شير دادن و قبل از پوشاندن پستان، براي جلوگيري از صدمه به نوك پستان بهتر است يك قطره شير بر روي نوك پستان گذاشته شود تا در معرض هوا خشك گردد . به عبارت ديگر بعد از شير دادن نيازي به شستشوي پستان نيست.
• براي اينكه ترشح شير، لباس را كثيف نكند مي توان از تكه پارچه تميز و لطيفي كه در داخل سينه بند قرار مي گيرد استفاده نمود تا شيري كه ترشح مي شود (نشت مي كند ) جذب شده لباس را خيس و بد منظره نكند ( از دستمال كاغذي به علت امكان ايجاد حساسيت، استفاده نشود).
• در بعضي موارد از جمله وضعيت نادرست مكيدن كه متوقف كردن تغذيه از پستان ضروري است نبايد پستان را از دهان شيرخوار بيرون كشيد بلكه بايد انگشت كوچك دست را از گوشه دهان شيرخوار وارد نمود تا خلاء ناشي از مكيدن بر طرف و پستان به آساني رها شود.
آیا باید برای شیردهی، کودک را از خواب بیدار کرد؟
برای چند هفته اولیه من معمولا به مادرها توصیه می کنم که فرزندان خود را برای شیردهی حداقل هر دو سه ساعت یکبار از خواب بیدار کنند. این فاصله از شروع اولین شیردهی تا آغاز تغذیه مجدد حساب می شود. (در طول روز و شب هیچ تفاوتی نمیکند) اگر کودک شما می تواند شب ها قدری طولانی تر بخوابد هیچ اشکالی ندارد، می توانید در این فاصله به او شیر ندهید.
اگر کودک زودتر از زمان مقرر برای شیردهی بیدار شد، چه کار باید کرد؟
اگر کودک شما به شیر خوردن تمایل نشان دهد و به عنوان مثال شروع کند به گریه کردن و مکیدن انگشتانش شما به هیچ وجه نباید او را دو سه ساعت منتظر نگه دارید تا زمان شیر دادن فرا برسد. اگر کودک نیاز به شیر خوردن داشت لازم نیست صبر کنید و می توانید همان موقع به او شیر دهید، حتی اگر زمان کوتاهی از تغذیه شدن قبلی گذشته باشد. اصلا نگران نباشید که شیر موجود در سینه ها “تخلیه” می شود. شیر به طور مکرر در سینه ها درست شده و همیشه به اندازه کافی برای سیر شدن کودک شیر در آنها وجود دارد.
آیا کودک باید مدت زمان معینی از هر سینه شیر بخورد؟
اگر کودک در حال شیر خوردن است، نباید سینه را از دهان او جدا کنید. اجازه دهید تا او خودش سینه را رها کند. او یا سر خود را به سمت عقب می کشد و یا برای مدت زمان نسبت طولانی مکیدن را متوقف می کند. هیچ مدت زمان مشخصی برای تغذیه کودک از هر سینه وجود ندارد. اگر خواست از سینه دیگر هم استفاده کند، به او اجازه دهید. اگر هم نخواست باز هم هیچ اشکالی ندارد. باید به کودک اجازه دهید که خودش شیر خوردن را متوقف کند. در مراحل آخر شیر چرب تر و خامه ای تر می شود؛ اگر شما کودک را از مکیدن بازدارید او نمی تواند از شیر پر چرب و خامه ای استفاده کند.
چه موقع می توانم کودک را برای شیر دادن بیدار نکنم؟
زمانی که امر شیر دهی برای شما جا افتاد، باید کودک را یکی دو مرتبه نزد متخصص اطفال ببرید تا مطمئن شوید که به اندازه کافی رشد کرد. از این زمان به بعد می توانید هر زمان که خودش درخواست کرد او را تغذیه کنید. زمانی که رشد کودک کافی باشد، پوشک خود را مکررا خیس و کثیف کند، آنگاه دیگر مجبور نیستید که او را برای تغذیه شدن از خواب بیدار کنید.
چگونه می توان تشخیص داد که کودک درخواست شیر می کند؟
کودک با “قار و قور” کردن، مکیدن انگشت های دست، حرکت دادن لب ها، باز کردن دهان، تولید صداهای خفیف و یا گریه کردن شما را صدا می زند. خیلی بهتر است که در همان مراحل اولیه و با مشاهده علائم ابتدایی، شیر دادن را شروع کنید و منتظر شروع گریه او نباشید. زمانی که شروع به گریه کند، شیر دادن سخت تر می شود، چرا که ابتدا باید او را آرام کنید و بعد شروع کنید به تغذیه کردن او.
چرا کودک من علاقه زیادی به شیر خوردن در شب دارد؟
این مسئله کاملا طبیعی و قابل پیش بینی می باشد. نوزادان یک زمان مشخصی را برای تغذیه کلی انتخاب می کنند که نام ” تغذیه زنجیره ای” بر روی آن گذاشته اند. در این حالت کودک تمایل دارد تا در فواصل زمانی متعدد از شیر مادر تغذیه کرده و در بین آنها استراحت کوتاهی نیز داشته باشد. امکان دارد که برای چندین ساعت بخواهد بدون توقف شیر بخورد. متاسفانه بسیاری از خانواده ها در مورد این نوع رفتار نظر مساعدی ندارند و تصور می کنند که این امر به دلیل مغذی نبودن شیر مادر اتفاق می افتد. باید به خاطر داشته باشید که تنها از روی واکنش های کودک نمی توانید تشخیص دهید که او چه میزان از شیر مادرش را مصرف می نماید.
چگونه می توانم تشخیص دهم که کودک به اندازه کافی شیر خورده؟
یکی از معتبرترین راهها از روی نمودار رشد کودک و ادرار و مدفوع او می باشد. اگر وزن او به اندازه کافی اضافه شود، بدون توجه به داد و بیدادهایی که راه می اندازد و درخواست های شبانه اش برای شیر، می توان تشخیص داد که به اندازه کافی تغذیه شده است.
اما اگر بخواهید به طور روزانه از این مسئله آگاهی پیدا کنید، بهترین راه توجه به ادرار و مدفوع او می باشد. از ۵ روزگی تا ۶-۸ هفتگی باید حداقل ۵ تا ۶ مرتبه خود را خیس کند و در هر ۲۴ ساعت ۳-۴ تکه مدفوع زرد رنگ به اندازه کف دست، دفع کند. پس از ۶ تا ۸ ماهگی میزان مدفوع اغلب کودکان کمتر شده، اما همان ۵-۶ بار ادرار را دارند. به علاوه نمودار رشد نیز به خوبی بالا می رود.
