پیش‌بینی می‌شود که تا چند سال آینده، روشهای نوینی مانند پودر تخمک، تولید تخمک از سلول‌های پوست، رحم و تخمدان مصنوعی برای درمان ناباروری مورد استفاده قرار گیرند.
پس از تولد نخستین کودک با روش لقاح خارج رحمی (IVF) در سال ۱۹۷۸، دستاوردهای مختلفی در زمینه درمان ناباروری زنان و مردان حاصل شد.
اوایل سال جاری میلادی، پزشکان سوئدی از پیوند رحم‌های اهدایی در بدن ۹ زن سوئدی و کاشت جنین درون آنها خبر دادند؛ این زنان همگی بدون رحم متولد یا مجبور شده بودند بدلیل ابتلا به سرطان دهانه رحم، آن را بردارند.
برای نخستین بار در جهان، یکی از این زنان با استفاده از رحم پیوندی که از مادر خود دریافت کرده است، فرزندش را در سپتامبر ۲۰۱۴ بدنیا آورد.
پیش از این دو تلاش در ترکیه و عربستان برای پیوند رحم انجام شد که هر دو مورد بی‌نتیجه بودند؛ دانشمندان در بریتانیا، مجارستان و کشورهای دیگر در حال برنامه‌ریزی برای انجام عمل‌های جراحی مشابه هستند.
پیوند رحم در آغاز راه قرار دارد، اما روشهای دیگری نیز در حال توسعه هستند که به حل مشکل ناباروری زنان و مردان در آینده کمک شایانی خواهد کرد.
پودر تخمک
روش متداول نگهداری تخمک، فریز کردن آنها در نیتروژن مایع است؛ پیش‌بینی می‌شود که طی چند دهه آینده زنان بتوانند تخمک‌های خود را به شکل پودر در محفظه مخصوص نگهداری کرده و با افزودن آب و اسپرم، لقاح را انجام دهند.
در مطالعه صورت گرفته، محققان ابتدا تخمک‌های گاو را در کمتر از یک دهم ثانیه به دمای منفی ۲۰۰ درجه سانتیگراد رساندند؛ این زمان به قدری کوتاه است که از تشکیل بلورهای یخ و آسیب زدن با ساختار سلولی پیشگیری می‌کند.
تخمک‌های فریز شده به مدت یک روز در دمای منفی ۵۵ درجه سانتیگراد و فشار پایین نگهداری می‌شود تا به پودر تبدیل و بتوان آنها را در دمای اتاق نگهداری کرد.
رشد تخمک از سلول‌های پوست
در آینده نه چندان دور، مردان و زنان نابارور می‌توانند از سلول‌های بنیادی خود برای تولید اسپرم و تخمک در آزمایشگاه استفاده کنند؛ این سلول‌های بنیادی از توانایی تبدیل شدن به انواع مختلف سلول برخوردار هستند.
محققان دانشگاه استنفورد در مطالعه اخیر خود، سلول‌های پوست را از مردان نابارور که قادر به تولید اسپرم سالم نبودند، گرفته و با برنامه‌ریزی مجدد، آنها را به سلول‌های بنیادی تبدیل کردند؛ این سلول‌های به بیضه موش پیوند زده شد که منجر به شکل‌گیری سلول‌های اسپرم در مرحله اولیه شد.
این فرآیند برای تخمک نیز قابل انجام است؛ سال گذشته محققان ژاپنی با برنامه‌ریزی مجدد سلول‌های پوست موش، موفق به تولید سلول‌های اسپرم و تخمک شدند.
رحم مصنوعی
محققان موفق به تولید رحم مصنوعی با قابلیت تغذیه جنین در حال رشد شدند که می‌تواند تمامی مواد مغذی و هورمون‌های مورد نیاز در مراحل مختلف رشد را تأمین کند.
در سال ۲۰۰۳ محققان دانشگاه کورنل آزمایش رشد جنین موش و انسان را در رحم مصنوعی انجام دادند؛ بافت گرفته شده از رحم موش یا انسان بر روی یک داربست زیستی درون مواد مغذی و اکسیژن شناور شد و سپس جنین داخل آن کاشته شد.
این روش با رحم موش و انسان عملکرد داشت، اما جنین انسان پس از چند روز از بین رفت؛ مطالعات بیشتری در این زمینه باید انجام شود.
تخمدان مصنوعی
محققان آمریکایی موفق به تولید تخمدان مصنوعی با قابلیت رشد تخمک شدند که می‌تواند به زنان دچار مشکل اندومتریوز و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک کمک کند.
محققان دانشگاه براون از بافت تخمدان اهدایی برای تولید ساختار لانه زنبوری سه‌بعدی استفاده کرده و سپس تخمک را درون آن قرار دادند؛ تخمدان مصنوعی در آزمایش‌های صورت گرفته قادر به تغذیه تخمک‌ها در مراحل فولیکول اولیه تا بلوغ کامل بود.
پیوند عضو تناسلی مردانه
نخستین عمل عضو تناسلی مردانه بر روی انسان سال ۲۰۰۵ در چین انجام شد، اما پزشکان در فاصله کمتر از دو هفته مجبور به برداشتن عضو پیوندی شدند.
برای کمک به مردانی که با نقص مادرزادی یا آسیب‌دیدگی عضو تناسلی مواجه هستند، پیوند عضو یک روش موثر محسوب می‌شود؛ محققان قصد دارند از سلول‌های بنیادی خود فرد برای تولید این عضو استفاده کنند.
شستشوی اسپرم
حدود ۱۰ درصد مردان با مشکل تولید پادتن ضد اسپرم مواجه هستند؛ در این وضعیت منی با خون ترکیب شده و بدن این سلول‌ها را به عنوان مهاجم تشخیص می‌دهد؛ سیستم ایمنی اقدام به تولید پادتن می‌کند که منجر به بی‌تحرکی اسپرم شده و در نتیجه لقاح صورت نمی‌گیرد.
روش شستشو برای پاکسازی اسپرم و درمان ناباروری استفاده می‌شود؛ با استفاده از یک مایع مخصوص در آزمایشگاه، اسپرم از مایع منی جدا شده و قابلیت تحرک پیدا می‌کند که می‌تواند در روش درمانی میکرواینجکشن (ICSI) استفاده شود.
تزریق اسپرم
در روش لقاح خارج رحمی (IVF) استاندارد، تخمک با اسپرم در محیط آزمایشگاه لقاح یافته و به رحم تزریق می‌شود؛ اما در روش میکرواینجکشن (ICSI) یک اسپرم منفرد بطور مستقیم با هدف لقاح بدرون تخمک تزریق می‌شود.
این روش برای درمان مردان با مشکل تعداد کم اسپرم و تحرک پایین اسپرم کاربرد دارد و نرخ موفقیت این روش ۳۵ درصد است.
