پونه کوهی یا مرزنجوش یا اورگانو Oregano یک گیاه دارویی است که بخاطر خواص آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی آن شناخته شده است.
این مقاله عملکرد مؤثر آن را در رفع سوء هاضمه، درد عضلانی، گزش حشرات، دوره‌های قاعدگی دردناک، و عفونت‌های باکتریایی و قارچی شرح می‌دهد.
اورگانو یا پونه کوهی (با نام علمی مرزنجوش Origanum vulgare)، متعلق به خانواده نعناعیان Lamiaceace، گیاه چند ساله بومی اروپا، آسیا، و منطقه مدیترانه است و یک گیاه بسیار معطر با طعم تلخ می‌باشد. از جمله گیاهانی که به آن بسیار نزدیکند می‌توان به اورگانو مکزیکی و مرزنجوش اشاره کرد. مقدار اسانس موجود در گیاه اورگانو بسته به گونه و شرایط رشد تفاوت می‌کند. برگ‌های خشک اورگانو معمولاً جهت اهداف درمانی و همچنین به منظور آشپزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در صورت افزودن آن، عطر و طعم ترشی، سس‌ها، و ترکیبات مختلف مواد غذایی را افزایش می‌دهد. در خصوص ارزش تغذیه‌ای گیاه اورگانو بایستی گفت که حاوی آهن، کلسیم، منیزیم، مس، پتاسیم، ویتامین A، B6، C، E، K، نیاسین و تیامین می‌باشد. هرچند، بیشتر بخاطر عطر و طعم بلسان balsamic (مانند نعناع) مانند شناخته شده است.
استفاده‌های دارویی از اورگانو یا پونه کوهی
کاربردهای اورگانو در مقاصد دارویی
* گیاه اورگانو هزاران سال است که جهت درمان بیماری‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. تحقیقات پزشکی نشان می‌دهند که اورگانو حاوی ترکیبات آنتی اکسیدانی، ضد میکروبی، ضد قارچی و ضد انگلی است. بواسطه‌ی این خواص، آن را به صابون‌های دست و مواد ضد عفونی کننده می‌افزایند. با در نظر گرفتن این خواص دارویی، مطالعاتی در حال انجام است تا از این گیاه برای درمان بیماری‌های جدی مانند بیماری‌های قلبی، سرطان، فشار خون بالا، و دژنراسیون ماکولا استفاده شود. خواص آنتی اکسیدان اورگانو می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند.
* ماهیت آنتی اکسیدانی اورگانو با وجود تیمول و اسید رزمارینیک مشهود است. این ترکیبات به مهار و از بین بردن رادیکال‌های آزاد کمک کرده، در نتیجه از آسیب سلولی و تغییر غشاء جلوگیری می‌کنند. میزان آنتی اکسیدان موجود در یک قاشق غذا خوری از اورگانوی تازه و یک سیب متوسط یکسان است.
* روغن فرار کارواکرول موجود در اورگانو، از رشد باکتری‌ها و دیگر میکرو ارگانیسم‌های انگلی جلوگیری می‌کند. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که این گیاه دارویی در از بین بردن ژیاردیا (نوعی انگل) نسبت به داروهای تجویزی دارای تأثیر بیشتری است. مکملهای اورگانو نیز جهت عفونت‌های قارچی خارجی و داخلی استفاده می‌شوند. بیماران مبتلا به کاندیدیاز پس از مصرف اورگانو، به طرز قابل ملاحظه‌ای نسبت به علائم این بیماری تسکین یافتند. برخی از افراد از اورگانو به عنوان درمان طبیعی جهت درمان علائم سرماخوردگی و آنفولانزا استفاده می‌کنند.
* ترکیب بتا ـ کاریوفیلین beta-caryophyllin به اختصار (E-BCP) که در اورگانو موجود می‌باشد، به جلوگیری از التهاب کمک می‌کند. بنابراین، اورگانو می‌تواند جهت کاهش علائم پوکی استخوان، تصلب شرائین، یا سندرم متابولیک مورد استفاده قرار گیرد.
* اورگانو جهت درمان نفخ شکم، سوء هاضمه و دیگر مشکلات استفاده می‌شود. این گیاه ترشح بزاق را افزایش داده و در بهبود عمل گوارش انجام وظیفه می‌کند.
* همچنین در غلبه بر علائم قاعدگی و کمک به آن نیز مؤثر است.
* چای گیاهی تهیه شده از اورگانو به رفع سردرد، مشکلات ادراری، اختلالات ریوی، اسهال، حالت تهوع، استفراغ، سرفه، سرماخوردگی و زردی کمک می‌کند.
* جوشیده اورگانو در آب معمولی را می‌توان به عنوان یک دهانشویه استفاده کرد. غرغره کردن با این آب می‌تواند به جلوگیری از عفونت دندان و گلو درد کمک کند. جهت مبارزه با دندان درد، روغن اورگانو را به طور مستقیم به دندان عفونی شده می‌زنند.
* برگ اورگانو آسیاب شده را جهت تسکین درد مفاصل، گزش حشرات، و دیگر مشکلات پوستی مانند آکنه، عارضه‌ی پای ورزشکار (نوعی بیماری قارچی انگشتان)، پوست چرب، شوره سر، آفت دهان، زگیل، عفونت قارچی، بیماری پوستی روزاسه و پسوریازیس مورد استفاده قرار می‌دهند.
* طعم تلخ و عطر قوی آن در کنترل شپش سر کمک می‌کند.
* خواص ضد ویروسی آن به کاهش علائم عفونت تنفسی فوقانی کمک می‌نماید. این گیاه، خلط‌های ناخواسته از ریه‌ها را رفع می‌نماید.
* کارنوسول Carnosol که یک فیتوکمیکال phytochemical موجود در اورگانو است، از خود خواص ضد سرطانی را نشان داده و می‌تواند جهت درمان انواع مختلف سرطانها، همچون سرطان خون، پستان، پوست، پروستات و روده بزرگ استفاده شود.
* اورگانو می‌تواند علائم و نشانه‌های آلرژی‌ها، آنفولانزای خوکی، درد عضلانی، خستگی، گوش درد، درد سینوس، آسم، برونشیت، رگهای واریسی و عوارض مختلف دیگر را کاهش دهد.
عوارض پونه کوهی یا مرزنجوش
به طور کلی، اورگانو عوارض جانبی خطرناکی ندارد. با این حال، چنانچه این گیاه دارویی در مقادیر یا دوزهای بالا بکار برده شود، می‌تواند به مشکلات سلامتی خاصی منجر شود. برخی از اثرات مضری که عموماً مشاهده می‌شود عبارتند از: آلرژی پوست مانند کهیر، جوش پوست، خارش و ناراحتی قفسه سینه. عوارض جانبی اورگانو عمدتاً در میان افرادی که نسبت به مکملهای گیاهی حساسیت دارند، مشاهده می‌شود.
تاکنون، شواهد علمی محکمی برای اثبات مزایای دارویی اورگانو وجود ندارد. با این حال، تعدادی از مطالعات، بی‌خطری اورگانو را در صورت مصرف در دوزهای پایین نشان داده‌اند. اورگانو برای کودکان، زنان باردار و زنان شیرده توصیه نمی‌شود. کسانی که دارای عوارض دیگر مرتبط با سلامتی‌‌اند مانند فشار خون بالا، دیابت، خونریزی کنترل نشده، و یا بیماری‌های قلبی نبایستی بدون نظارت پزشکی از آن مصرف کنند. به منظور اجتناب از عوارض غیر منتظره، همواره توصیه می‌شود، پیش از مصرف اورگانو، با یک پزشک حاذق مشورت نمایید.
