طبق آمار رسمي سازمان جهاني بهداشت سالانه در اروپا ۳۵۰۰ نفر به دليل استفاده از کابين‌هاي برنزه‌کننده پوست (سولاريوم) به سرطان پوست مبتلا مي‌شوند و از اين ميان حدود ۸۰۰ نفر جانشان را از دست مي‌دهند. سالانه در سراسر جهان ۱۳۲ هزار نفر به ملانوم يعني وخيم‌ترين نوع سرطان پوست و ۲ميليون نفر به ديگر انواع سرطان‌هاي پوستي مبتلا مي‌شوند. محققان مي‌گويند سولاريوم احتمال ابتلا به ملانوم را ۲۰ درصد افزايش مي‌دهد و اين ميزان در افرادي که قبل از ۳۵ سالگي به صورت مرتب از کابين‌هاي برنزه‌کننده پوست استفاده مي‌کنند به ۴۰ درصد مي‌رسد.
گفتگو با دکتر محمدعلي نيلفروش‌زاده، رئيس مرکز تحقيقات سلول‌هاي بنيادي
سال‌هاست که پزشکان مي‌گويند سولاريوم براي سلامت پوست مضر است. گفت‌وگو را با اين پرسش شروع می کنیم که:
استفاده از سولاريوم يا ساير محصولات برنزه‌کننده پوست دقيقا چقدر احتمال ابتلا به سرطان پوست را افزايش مي‌دهد؟
برنزه کردن پوست به ۳ روش، ممکن است اتفاق بيفتد:
۱)ماندن زير نور آفتاب
۲) استفاده از دستگاه‌هاي برنزه‌کننده يا سولاريوم که در واقع لامپ‌هاي آفتابي با اشعه فرابنفش (UV) هستند و
۳) محصولات شيميايي برنزه‌کننده پوست. طبق استانداردهاي جهاني به هيچ عنوان نبايد از اشعه ماوراي‌بنفش خورشيد با لفظ بي‌خطر استفاده کرد. برنزه کردن پوست (چه با آفتاب، چه با کابين‌هاي مصنوعي سولاريوم) سرطانزا و براي کودکان ممنوع است. يعني در بسياري از کشورهاي توسعه‌يافته افراد زير ۱۸ سال بايد رضايت‌نامه کتبي از والدين براي استفاده از سولاريوم داشته باشند. براي بزرگسالان نيز عوارض ناشي از سولاريوم بارها تکرار شده و خودشان بايد خطر اين کار را پذيرا باشند.
چه مکانيسمي در سولاريوم باعث ايجاد سرطان پوست مي‌شود؟ بعضي مي‌گويند استفاده از سولاريوم حس خوشايندي در آنها به وجود مي‌آورد. آيا اين يک اثر تلقيني است يا منشا علمي دارد؟
ببينيد، وقتي فردي وارد دستگاه سولاريوم مي‌شود، در بدنش هورمون آندورفين افزايش مي‌يابد و يک حس رضايت و خوشحالي کاذب و البته گذرا ايجاد مي‌کند. به همين دليل است که شايد سولاريوم تا حدي يک مقبوليت اجتماعي داشته باشد. سولاريوم باعث تحريک سلول‌هاي پوست شده و آن را تيره مي‌کند. از نظر بسياري از افراد اين تيرگي يا آفتاب‌سوختگي نقش محافظتي در برابر سرطان پوست دارد اما اين باور کاملا اشتباه است. از نظر علمي به اثبات رسيده افرادي که مرتب خود را برنزه مي‌کنند، ۲۰ سال سريع‌تر از ديگران دچار چين و چروک‌هاي پوستي، ضخيم‌شدن سطح پوست و پيري زودرس مي‌شوند. در ضمن دستگاه‌هاي سولاريوم در کشور ما استاندارد نيستند و اگر هر دستگاهي يک متصدي جدا نداشته باشد، اصلا نبايد داخل کابين شد.
يعني اگر از استاندارد بودن دستگاه مطمئن بوديم استفاده کنيم؟
نه! از نظر علمي سولاريوم عامل ابتلا به سرطان پوست است و اصلا استفاده از آن توصيه نمي‌شود. اگر مي‌خواهيد برنزه کنيد، تنها راه استفاده از محصولات شيميايي است که يکي دو ماه اثر آنها ماندگار است. البته آنها هم بي‌عارضه نيستند. برخي مي‌توانند آلرژي‌زا باشند و به همين دليل قبل از استفاده، بهتر است روي بخشي از دست آزمايش شوند. قرص‌هايي هم وجود دارند که رنگ پوست را تغيير مي‌دهند.
اگر قرار است آفتاب نگيريم، با کمبود ويتامين D چه کنيم؟
ويتامين D را از منابع غذايي هم مي‌توان تامين کرد اما چون ويتامين D که زير پوست ساخته مي‌شود، کافي است ۱۰ دقيقه در نور ملايم آفتاب قرار بگيريد. سولاريوم به هيچ عنوان تامين‌کننده ويتامين D نيست.
علايم اوليه سرطان پوست
سرطان پوست با چه نشانه‌هايي بروز مي‌کند؟
سرطان پوست با کراتوزهاي خورشيدي شروع مي‌شود؛ يعني علامت اوليه، ضايعه يا خالي است که نامنظم بوده و تغيير رنگ و سايز دارد.
قابل درمان است؟
بله، البته بستگي به نوع سرطان دارد پوست هم. ملانوم وخيم‌ترين نوع سرطان پوست است و احتمال متاستاز دارد اما اگر سريع تشخيص داده شود با توجه به وسعت ضايعه به روش‌هاي مختلف مي‌توان آن را درمان کرد.
از چه سني عينک آفتابي بزنيم؟
آفتاب نه‌تنها براي پوست بلکه براي چشم هم مضر است. در گذشته مرزبندي بين فصول وجود داشت و مردم تنها در تابستان‌ها از عينک و کرم ضدآفتاب استفاده مي‌کردند اما امروز اين مرزبندي از بين رفته. توصيه مي‌کنيم نه‌تنها در فصل گرم سال مثل تابستان بلکه در فصلي که آفتاب چندان شديد نيست مثل پاييز و بهار هم از عينک آفتابي و پوشش مناسب استفاده کنيد. حتي افرادي که چشمان روشني دارند بايد در فصل زمستان نيز عينک داشته باشند زيرا چشمان روشن به آفتاب حساس‌ترند.
اين موضوع در مورد کودکان از اهميت بيشتري برخوردار است. کودکان با چشمان روشن بايد از ۳ سالگي و کودکان با چشمان تيره از ۶ سالگي از عينک آفتابي استفاده کنند. چشمان کودکان در حال تکامل است و مسلما ميزان آسيبي که از اشعه ماوراي‌بنفش خورشيد مي‌بيند بيشتر است.
استفاده از عينک آفتابي در برخي مکان‌ها مثل شهر‌هاي زيارتي و صحن حرم که کف آن مرمر سفيد است و نور آفتاب را بازمي‌تاباند يا ساحل دريا و مناطق برفي اهميت بسيار بيشتري دارد.
نکته مهم ديگر اينکه عينک تنها براي محافظت چشم در برابر نور آفتاب نيست و محافظي در برابر آلاينده‌ها محسوب مي‌شود. افرادي که در سطح شهر زندگي مي‌کنند در اتومبيل يا خيابان بايد حتما حتي در روزهاي ابري عينک به چشم بزنند.
