کودک با بازی کردن موقعیتی بدست می‌آورد تا اعتقادات، احساسات و مشکلات خود را پیدا کند و مهارت‌های زندگی را بیاموزد. رابرت وایت می‌گوید: «ساعات زیادی را که کودکان صرف بازی می‌کنند نمی‌توان به هیچ وجه تلف شده تلقی نمود، بازی ممکن است شادی‌بخش باشد ولی در دوران کودکی یک کار جدی است.» بدون تردید بازی بهترین شکل فعالیت طبیعی هر کودک محسوب می‌شود.
بازی موثرترین و پرمعناترین راه‌یادگیری کودکان است.
تعریف بازی:
به هر گونه فعالیت جسمی یا ذهنی هدفداری که به صورت فردی یا گروهی انجام پذیرد و موجب کسب لذت و اقناع نیازهای کودک شود، بازی می‌گویند.
بازی کودکان را اجتماعی می کند
– موجب ارتباط کودک با محیط بیرون می‌شود و دنیای اجتماعی او را گسترش می‌دهد.
– موجب شکوفایی استعدادهای نهفته و بروز خلاقیت می‌شود.
– همکاری، همیاری و مشارکت کودک توسعه می‌یابد.
– با رعایت اصول و مقررات آشنا می‌شود.
– همانند سازی با بزرگسالان را می‌آموزد.
– با مفهوم سلسله مراتب آشنا شده و آن را رعایت می‌کند.
– رقابت را می‌آموزد و شکست را بطور واقعی تجربه می‌کند.
– قدرت ابراز وجود پیدا می‌کند و از ترس، کمرویی و خجالت بیهوده رها می‌شود.
– حمایت از افراد ضعیف را می‌آموزد.
نقش بازی در رشد عاطفی کودک:
– نیاز به برتری‌جویی را ارضا می‌کند.
– موجب ابراز احساسات،عواطف، ترس‌ها و تردیدها، مهر و محبت، خشم و کینه و نگرانی‌ها می‌شود.
– تمایل به جنگجویی و ستیزه‌گری را کم می‌کند.
– «برون‌نگری» کودک را افزایش می‌دهد.
نقش بازی در رشد جسمی کودک:
– موجب رشد هماهنگ دستگاه‌ها و اعضای مختلف بدن می‌شود.
– باعث تقویت حواس کودک می‌شود.
– نیرو و انرژی بدن را به بهترین شکل مصرف می‌کند.
– کودک به توانمندی‌های فکری و بدنی خود آگاهی پیدا می‌کند.
نقش‌بازی در رشد ذهنی کودک:
– در یادگیری زبان نقش بسزایی دارد.
– در رشد هوشی کودک بسیار موثر است.
– با مفاهیم ساخت، فضا و شکل آشنا می‌شود.
– رفتارهای هوشمندانه کودک تقویت می‌شود.
– موقعیت استفاده از قو‌ه‌ی تخیل در کودک به وجود می‌آید.
– زمینه‌ی بهتری برای تفکر فراهم می‌کند.
کودکان روحیات متفاوتی دارند و با توجه به ویژگی‌های خود، بازی‌های مختلفی را تجربه می‌کنند.
عواملی که در انتخاب نوع بازی کودکان دخالت دارد عبارتند از: تفاوت‌های فردی، میزان سلامتی، سطح رشد جسمی و حرکتی، بهره‌ی هوشی، جنسیت، خلاقیت، فرهنگ خانواده و موقعیت جغرافیایی. بر همین اساس بازی به انواع گوناگون تقسیم می‌شود:
۱- بازی‌های جسمی:
از قدیمی ترین نوع بازی‌هاست، به ابزار مخصوص نیازمند است، هم به صورت انفرادی و هم به صورت گروهی انجام می‌شود، برای مصرف انرژی اضافی بدن و نجات یافتن از خستگی و کسالت بسیار مفید است و رفتارهای ناآرام و پرخاشگری توأم با عصبانیت کودک را کاهش می‌دهد.
۲- بازی‌های تقلیدی:
کودک به تقلید نقش‌هایی می‌پردازد که آنها را باور کرده است. معمولاً بهترین شخصیت‌ها برای شروع ایفای نقش، والدین، برادران، خواهران و دوستان هستند. کودک از ایفای نقش آنان لذت برده و تجربه کسب می‌کند. در دوره‌ی دبستان بیشتر نقش معلمان را تقلید می‌کند، در حالی که در دوره‌ی نوجوانی از تقلید رفتار بزرگسالان دوری می‌کند و به تقلید رفتار همسالان می‌پردازد که این خود آغازی است برای هماهنگی و همسو شدن با گروه‌های اجتماعی و ایفای نقش‌های واقعی زندگی.
۳- بازی‌های نمایشی:
کودک در تقلید از بزرگترها از لباس و وسایل مخصوص آنها نیز استفاده می‌کند، مانند پسر کوچکی که کت پدر را به تن کرده، عینک او را به چشم می‌زند و یا دختر بچه‌ای که کفش پاشنه‌دار مادر را پوشیده و به زحمت راه می‌رود.
۴- بازی‌های نمادی:
زمانی که کودک دستیابی به ابزار و وسایل مورد نیاز خود را غیرممکن می‌بیند، نیازها و آرزوهای خود را با استفاده از وسایل نمادین و از طریق بازی بیان می‌کند. برای مثال بر تکه‌ای چوب سوار شده، این طرف و آن طرف می‌رود، مانند این که سوار بر اسبی شده و آن را هدایت می‌کند. این نوع بازی‌ها یکی از بهترین شیوه‌های بازی درمانی محسوب می‌شوند.
۵- بازی‌های آموزشی:
مهمترین وسیله ی آموزش کودک، استفاده از وسایل بازی مناسب است، مانند مکعب‌های چوبی که کودک با جور کردن و دسته‌بندی کردن آنها می‌تواند با مسائل اساسی اما ساده و آسان ریاضی آشنا شود. از خانه‌‌ی کوچک اسباب‌بازی برای آشنا کردن کودک با واقعیت‌های موجود زندگی می‌توان استفاده کرد. بازی‌های آموزشی موجب تقویت حواس و رشد قوای ذهنی و اجتماعی کودک می‌شوند، به شرط آن که سعی کنیم کنترل اصلی بازی در اختیار کودک باشد و جهت و مسیر آن را او تعیین کند.
۶- بازی‌های خلاقیتی:
کودک از طریق به وجود آوردن چیزی، عقاید و احساساتش را اظهار می‌کند، مانند نقاشی، موسیقی، خمیربازی، شن‌بازی و یا استفاده از لغات که او را قادر می‌سازد تا در آینده داستان، شعر و نمایشنامه بنویسد.
توصیه‌هایی برای والدین
۱- به بازی کودکان اهمیت دهیم، زیرا زندگی آنها در بازی شکل واقعی به خود می‌گیرد.
۲- تلاش کنیم تا بازی‌های کودکان متناسب با فرهنگ و ارزش‌های خانواده باشد.
۳- با دقت در تفکرات خلاق و پویای کودکان در حال بازی می‌توانیم با چگونگی شخصیت آنها بیشتر آشنا شویم.
۴- در بازی کودکان دخالت نکنیم اما راهنما و کمک کننده ی خوبی باشیم.
۵- با همبازی شدن با کودکان راه دوستی‌ها را باز کنیم و راه پنهان کاری‌های دوره‌ی نوجوانی را ببندیم.
۶- کاری کنیم که بازی به صورت تجربه‌ای لذت‌بخش در ذهن کودک باقی بماند.
۷- برای متوقف کردن بازی از امر و نهی استفاده نکنیم.
۸- با توجه به روحیه‌ی کنجکاو کودک، به گونه‌ای او را راهنمایی کنیم که به تفکر مثبت و اندیشه خلاق و سازنده دست یابد.
۹- مراقب باشیم که محیط بازی موجب آسیب جسمی، فکری و یا روانی نشود.
۱۰- در انتخاب نوع بازی، به سن، جنس و توانایی‌های فرزندمان توجه کنیم.
۱۱- نوع و مدت زمان بازی فرزندمان را طوری کنترل کنیم که از فشارهای هیجانی و روحی بیش از حد دور باشد (به ویژه بازی‌های رایانه‌ای).
۱۲- برای انتخاب الگوهای صحیح، زمینه‌ی مناسبی را برای بازی‌های تقلیدی کودکانمان فراهم نماییم.
۱۳- از محدود کردن کودک در هنگام بازی بپرهیزیم.
۱۴- وسایل بازی را مناسب سن و رشد جسمی و ذهنی کودک تهیه کنیم.
۱۵- آداب اجتماعی و چگونگی رفتار با دیگران را ضمن همبازی شدن با کودکان می‌توانیم به صورت غیرمستقیم به آنها بیاموزیم.
۱۶- به مطالب و نحوه‌ی بیان کودکان در بازی به خوبی توجه کنیم، زیرا احساسات و مشکلات زندگی واقعی آنها در بازی منعکس می‌شود.
۱۷- برای انتخاب همبازی‌های خوب، فرزندمان را غیرمستقیم راهنمایی کنیم، زیرا رفتارهای یک همبازی خوب تاثیر بسیار مثبتی در آینده‌ی او خواهد داشت.
۱۸- اگر در حضور فرزندمان با وسایل موجود در خانه برای او اسباب‌بازی (ماشین، عروسک و…) بسازیم، ارتباط عاطفی میان ما و کودکمان تقویت خواهد شد.
۱۹- برای تقویت حس همکاری و مسوولیت‌پذیری فرزندمان با او توافق کنیم که پس از بازی، اسباب‌بازی‌های خود را جمع کرده و سرجایش بگذارد و گرنه دفعه ی بعد اجازه ی استفاده از آنها را نخواهد داشت.
۲۰- از فرزندمان بخواهیم که اجازه دهد تا همبازی‌هایش از اسباب‌بازی‌های او استفاده کنند، زیرا این کار موجب تقویت حس نوع دوستی و تسهیل در ارتباط با دیگران می‌شود.
۲۱- اسباب‌بازی‌گران قیمت ممکن است وسیله ی بازی مفیدی نباشد. هنگام خرید توجه داشته باشیم که اسباب‌بازی باید بتواند قدرت خلاقیت و سازندگی فرزندمان را رشد دهد. وسایل بازی جور کردنی، پازل‌ها، خمیربازی، گل‌رس و… اسباب‌بازی‌های مناسبی به شمار می‌روند.
۲۲- اگر کودکان در هنگام بازی با هم اختلاف پیدا کردند اجازه بدهیم خودشان مشکل را حل کنند. در صورتی که اختلاف تشدید شود فقط آنها را از هم جدا کنیم و هرگز از یکی از طرفین، جانبداری نکنیم.
۲۳- در محیط‌های بازی گروهی مثل زمین بازی کودکان در پارک‌ها، اجازه دهیم بچه‌ها با هم دوست شوند و بازی کنند، از وارد شدن به محیط بازی کودکان بپرهیزیم.
۲۴- از همبازی شدن کودکان با افراد بزرگتر از خود به ویژه «نوجوانان و جوانان» اکیداً جلوگیری کنیم.
۲۵- کودکان همواره نیازمند بازی هستند، پس اسباب بازی‌های مناسب هر مکان را همراه خود داشته باشیم.
۲۶- کودکان باید به مجموعه‌ای از بازی‌های جسمی، اجتماعی، عاطفی و ذهنی بپردازند. هنگامی که فقط یکی از بازی‌ها را انجام می‌دهند (مثلاً بازی‌های رایانه‌ای)، از رشد اجتماعی، جسمی و عاطفی محروم شده و احتمال بروز عصبانیت و پرخاشگری در آنها افزایش می‌یابد.
برای دیدن پربازدیدترین های نی نی نما لطفاً کلیک کنید…
