تشنج عبارت است از اختلال موقتی در مغز. این اختلال دو عملکرد و خصوصیت دارد: اول اینکه به صورت ناگهانی آغاز می شود و دوم اینکه، غیرارادی است.
تشنج ناشی از تب معمولا در کودکان ۱ تا ۵ سال رخ می‌دهد، هر چند گاهی قبل از یک سالگی یا بعد از پنج سالگی هم دیده می‌شود. در برخی خانواده‌ها تشنج بسیار شایع‌تر بوده که به علت زمینه ژنتیکی است.
تشنج ناشی از تب معمولا با افزایش سریع درجه حرارت بدن رخ می‌دهد. البته گاهی نیز کودک در ابتدا دچار تشنج شده و پس از آن والدین متوجه وجود تب در کودک خود می‌شوند.
بعضی از والدین هیچ پیش اطلاعی درباره تشنج ندارند و حتی در صورت بروز علائم آن، متوجه نمی‌شوند. بنابراین به طور خلاصه به بعضی از علائم آن اشاره می‌شود.
در گروهی از بیماران هنگام تشنج ابتدا هوشیاری از بین رفته، سپس دچار انقباضات عضلات می‌شوند که معمولا حدود ۱۰ تا ۳۰ ثانیه طول می‌کشد.
در این زمان بعضی از بیماران دچار کبودی صورت (به اصطلاح سیانوز) یا انحراف چشم‌ها به سمت بالا و عقب می‌شوند.
انقباضات عضلات باعث خم شدن و قوس برداشتن بدن می‌شود و پس از آن بیمار به طور متناوب دچار حرکات انقباض و انبساط عضلات می‌شود که به صورت لرزش‌های پرشی تند دیده می‌شود.
در انتهای این علائم معمولا وضعیت تنفسی بیمار به حالت قبل بازگشته و کبودی بیمار نیز از بین می‌رود.
بیماران بزرگ‌تر در پایان ممکن است دچار بی‌اختیاری ادرار شوند.
پس از تشنج ممکن است بیمار دچار خواب آلودگی و بی‌حالی شود.
آنچه ذکر شد کامل‌ترین و شایع‌ترین علائم تشنج به خصوص هنگام تب است، وگرنه بسیاری از بیماران ممکن است بعضی از آنها را تجربه کنند.
چه کنیم؟
هنگامی که کودک دچار تشنج می‌شود، به هیچ وجه استرس نداشته باشید.
آرامش خود را حفظ کرده و كنار کودک خود بمانید.
کودک را به یک طرف بخوابانید تا در صورتی که استفراغ کرد، مواد استفراغی باعث خفگی او نشود و لباس‌های او را آزاد کنید.
در صورتی که قبلا پزشک برای کودکتان دارویی به منظور استفاده در هنگام تشنج (البته فقط به صورت مقعدی) تجویز كرده، آن را با آرامش به کار ببرید.
نیازی نیست دندان‌های کودک را از هم باز کنید، فقط مطمئن شوید زبان کودک تحت فشار نباشد.
بعضی از والدین هنگام تشنج کودک به خصوص در همراه بودن با تب سعی می‌کنند او را پاشویه کنند و یا زیر آب سرد بگیرند. به یاد داشته باشید هیچ کدام از این روش‌ها موثر نیستند.
بعد از توقف تشنج اگر کودکتان تب داشته باشد، می‌توانید از شیاف استامینوفن استفاده کنید.
از آنجا که تشنج ناشی از تب گاهی ناشی از علل مهم و خطرناک است و همچنین به دلیل اینکه بعضی از علل تشنج‌های بدون تب مثل کمبود قند و کلسیم نیاز به درمان اختصاصی دارد، بلافاصله پس از بروز تشنج به اورژانس زنگ بزنید و یا کودک را سریعا به نزدیک‌ترین بیمارستان برسانید.
چگونه از تکرار تشنج پیشگیری کنیم؟
پس از ترخیص از بیمارستان اگر دارویی برای کودکتان تجویز شده است، به منظور پیشگیری از تکرار تشنج آن را همیشه و به موقع به کودک تان بدهید.
فراموش نکنید داروی کودک را در مهمانی یا مسافرت به همراه داشته باشید.
اگر کودکتان دچار تشنج همراه با تب بوده، در سایر موارد تب (به هر علتی) درمان اولیه شما باید کاهش تب با استفاده از تب‌برهایی مانند استامینوفن و یا در صورت نیاز بروفن باشد.
همچنین استفاده از پاشویه با آب ولرم (بدون الکل یا نمک) نیز مفید است.
فراموش نکنید در مواقع تب یا تشنج در مورد استفاده از داروهای خاص مانند دیازپام به صورت خوراکی یا مقعدی قبل از ترخیص، از پزشک کودکتان یک دستورالعمل بگیرید و مطمئن شوید روش استفاده از آن را به خوبی فرا گرفته‌اید.
تب کودک
تشنج ناشی از تب
تشنج‌های ناشی از تب شایع‌ترین اختلال تشنجی دوران کودکی هستند که معمولا روند خوبی در آینده دارند، اما ممکن است نشانه‌ای از بیماری‌های عفونی (سپسیس و مننژیت) باشند.
بنابراین هر کودک مبتلا به تشنج را که به نزد پزشک می‌آورند، حتما باید علت تب مشخص شود.
سن شروع این تشنج‌ها نه ماهگی تا پنج سالگی (بخصوص ۱۴ تا ۱۸ ماهگی) است و سه درصد کودکان دچار تشنج شیرخوار هستند.
زمینه ژنتیک در تشنج ناشی از تب بسیار پررنگ است. پس در گرفتن شرح حال باید به سابقه خانوادگی توجه ویژه‌ای داشت.
تشنج‌ها معمولا در تب ۳۹ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر اتفاق می‌افتد و میزان عود تشنج ناشی از تب ۳۰ تا ۵۰ درصد است.
کودکان دارای تب پایین‌تر از ۳۹ درجه، دارای سابقه خانوادگی و کودکانی که در سن زیر ۱۲ ماهگی دچار تشنج می‌شوند، در آینده بیشتر در معرض خطر عود تشنج ناشی از تب یا ابتلا به صرع هستند.
اگر کودک شما در زمان تب، به حملات تشنج دچار می شود، به این نکات دقت کنید :
۱- هرگاه کودک شما به علت سرماخوردگی یا هر عفونت دیگری دچار تب شدید شد، حتما با استفاده منظم از داروی تب بر (با تجویز پزشک) و پاشویه با آب ولرم، تب کودک را کاهش دهید.
۲- هیچ گاه برای کاهش تب کودک؛ از آسپیرین یا آمپول های تب‌بر استفاده نکنید.
۳- کودک را برای بررسی علت تب، نزد پزشک متخصص اطفال ببرید.
۴- در صورتی که پزشک، احتمال مننژیت را در کودکی بدهد، کشیدن مایع نخاع کودک جهت آزمایش و تشخیص بیماری ضروری است. در این زمینه با پزشک همکاری کنید.
۵- اگر کودک شما سابقه تب و تشنج دارد، با نظر پزشک در زمان تب شدید، علاوه بر استامینوفن و پاشویه کردن کودک، از داروی ضد تشنج به مقداری که پزشک دستور داده استفاده کنید تا از تشنج کودک پیشگیری شود.
۶- اگر بعد از تشنج کودک، پزشک دستور داد تا کودک شما به مدت طولانی (حدود دو سال) از داروهای ضد تشنج استفاده کند، حتما این داروها را طبق دستور، در زمان مناسب مصرف کنید و از کم کردن یا قطع کردن خودسرانه داروها بپرهیزید.
در زمان تشنج هیچ ماده خوراکی یا نوشیدنی را وارد دهان کودک نکنید و سریعا او را به بیمارستان برسانید
اگر کودک شما بدون تب (در اثر بیماری صرع) به حملات تشنج دچار می شود، به این نکات دقت کنید:
۱- کودک شما تا زمانی که پزشک دستور دهد، باید داروی ضد تشنج مصرف کند.
۲- هیچ گاه دارو را خودسرانه قطع نکنید، یا مقدار آن را کاهش ندهید.
۳- باید هموراه مراقب کودکان مبتلا به حملات تشنج بدون تب (صرع) بود، بدون آنکه فعالیت جسمی آنها محدود شود. در زمان انجام کارهای حساس مثل شنا یا استحمام، حتما از نزدیک مراقب کودکتان باشید. اگر کودکتان تمایل به بالا رفتن از بلندی ها ، درخت یا وسایل بازی دارد، نزد کودکتان بمانید.
۴- در صورتی که کودکتان دچار حمله تشنج شد، او را به پهلو بخوابانید. جسم سفتی (چوبی یا چرمی یا پارچه ای) بین دندان های کودک قرار دهید تا زبانش در اثر قفل شدن دندان ها آسیب نبیند. اطراف کودک را خلوت کنید و لباس های تنگ یا زیورآلات را از گردن او باز کنید تا راحت تر نفس بکشد.
۵- در زمان تشنج هیچ ماده خوراکی یا نوشیدنی را وارد دهان کودک نکنید و سریعا او را به بیمارستان برسانید.
درمان کودکان مبتلا به صرع
برای ارزیابی کودکان از سی تی اسکن و نوار مغز (EEG) استفاده می‌شود.
کودکانی که تشنج‌شان بیش از پنج دقیقه طول کشیده است، باید در مراکزی مجهز به وسایل پیشرفته برای کنترل تشنج بستری شوند.
درمان‌های دارویی، جراحی و درمان‌های متفرقه از جمله رژیم غذایی کتوژنیک و تحریک عصب واگ برای تشنج در کودکان وجود دارد که متخصص کودکان بسته به نوع و شدت تشنج و نتایج EEG (الکتروانسفالو‌گرافی یا نوار مغزی) و تصویربرداری‌های مختلف، بیماری‌های زمینه‌ای کودک و عوارض هر درمان، از آنها استفاده می‌کند.
