اسید فولیک چیست؟ خواص و خطرات اسید فولیک کدام اند؟
اسید فولیک (Folic Acid) یکی از “انواع ویتامین” های گروه B است و برای رشد سلول ها و متابولیسم (سوخت و ساز) بدن لازم می باشد. واژه فولات (Folate) همان فولیک اسیدی بوده که در منابع طبیعی یافت می شود. اسید فولیک نسخه دست ساز فولات بوده و در مکمل ها یافت می شود. مقاله امروز به معرفی اسید فولیک، بررسی خواص و فواید آن، مضرات فولیک اسید و مشخص کردن افرادیکه باید از این مکمل استفاده کنند، می پردازد.
چه کسانی “فولیک اسید” استفاده می کنند؟ خوراکی های حاوی اسید فولیک
مصرف اسید فولیک برای زنان باردار و زنانیکه قصد بارداری دارند لازم می باشد. اسید فولیک خطر نقص های مادرزادی مغز و ستون فقرات کودک را ۵۰ تا ۷۰ درصد کاهش می دهد. فولیک اسید همچنین می تواند خطر دردهای زودرس و پره املامپسی را کاهش می دهد. پزشکان پیشنهاد می دهند که هر زنی در سنین بارداری اسید فولیک و یا مولتی ویتامین مصرف نماید. اسید فولیک ممکن است بتواند از نقص های مادرزادی که قبل از اطلاع زن از بارداریش رخ می دهد، پیشگیری می کند.
اسید فولیک برای درمان کمبود آن که باعث بعضی از انواع کم خونی و سایر مشکلات شده استفاده می شود. کمبود اسید فولیک در بین افرادیکه مشکلات گوارشی، بیماری های کلیه و کبد و یا اعتیاد به الکل دارند، شایع می باشد. زمانیکه اسید فولیک برای درمان کمبود آن مصرف می شود، باید به همراه ویتامین B12 مصرف گردد، این دو مکمل بعلاوه درمان کم خونی ناشی از آنها برای بهبود سلامت اعصاب نیز مفید می باشند. همچنین اسید فولیک برای کاهش مضرات داروی متوترکسات (methotrexate) که برای درمان پسوریازیس و آرتریت روماتوئید استفاده می شود، تجویز می گردد.
اسید فولیک برای باروری در هردو مردان و زنان لازم می باشد. اسید فولیک کیفیت اسپرم را افزایش داده و خطر نازایی را در زنان کاهش می دهد.
اسید فولیک برای درمان و یا پیشگیری از سایر مشکلات و بیماری ها همچون سرطان خون، آمنوره (فقدان پریود قاعدگی)، مصمومیت با آرسنیک، اختلال دوقطبی، سرطان، سندرم خستگی مزمن، عملکرد شناختی، بیماری عروق کرونر، جنون و آلزایمر، افسردگی، دیابت، بیماری صرع، سلامت عمومی، گلوکم، نقرس، بهبود رشد، بیماری قلبی، فشار خون بالا، بیماری ام اس، سکته مغزی، سرگیجه و لخته خون نیز استفاده می شود، با اینحال تحقیقات کافی در اینباره و کارایی اسید فولیک در درمان این موارد وجود ندارد و نمی توان تاثیر آن را رد و یا تایید نمود.
در مورد سرطان روده بزرگ (کولون) و استفاده از این مکمل در درمان آن باید گفت که این ویتامین هیچ تاثیری بر سرطان کولون نداشته و حتی در صورت مصرف ۳ تا ۶ سال مداوم از این ویتامین خطر ابتلای افراد به سرطان کولون افزایش می یابد.
چه میزان فولیک اسید باید مصرف نماییم؟
میزان پیشنهادی مصرف (RDA) اسید فولیک شامل هم اسید فولیک موجود در خوراکی ها و هم اسید فولیک موجود در مکمل ها به قرار جدول زیر می باشد:
گروه میزان توصیه شده مصرف اسید فولیک
۰ تا ۶ ماهگی ۶۵ میکروگرم در روز
۷ تا ۱۲ ماهگی ۸۰ میکروگرم در روز
۱ تا ۳ سالگی ۱۵۰ میکروگرم در روز
۴ تا ۸ سالگی ۲۰۰ میکروگرم در روز
۹ تا ۱۳ سالگی ۳۰۰ میکروگرم در روز
۱۴ سال به بالا ۴۰۰ میکروگرم در روز
زنان باردار ۶۰۰ میکروگرم در روز
زنان شیرده ۵۰۰ میکروگرم در روز
آخرین سطح مصرف قابل تحمل (UL) میزانی است که فرد با مصرف این مقدار مکمل نیز باز ایمنی و سلامت بدنش بخطر نیافتاده و دچار مشکل نمی شود. مصرف بیشتر از این حد با دستور پزشک مجاز بوده ولی در غیر این صورت مجاز نمی باشد. این میزان برای اسید فولیک بشرح:
گروه آخرین سطح قابل تحمل
۱ تا ۳ سال ۳۰۰ میکروگرم در روز
۴ تا ۸ سال ۴۰۰ میکروگرم در روز
۹ تا ۱۳ سال ۶۰۰ میکروگرم در روز
۱۴ تا ۱۸ سال ۸۰۰ میکروگرم در روز
۱۹ سال به بالا ۱۰۰۰ میکروگرم در روز
منابع طبیعی فولیک اسید کدام اند؟
منابع خوب و مفید اسید فولیک شامل:
سبزجات از جمله اسفناج، بروکلی و کاهو
لوبیا، نخود فرنگی و عدس
میوه هایی همچون لیمو، موز، طالبی، هندوانه، پرتقال، کیوی و عنبه
جگر و قلوه جگر نباید در زنان باردار استفاده شود)
زرده تخم مرغ، شیر، دانه های آفتابگردان و حبوبات نیز از دیگر منابع این ویتامین می باشند.
عوارض کمبود اسید فولیک
بجز کم خونی و نقایص مادرزادی، کمبود اسید فولیک باعث مشکلاتی همچون:
افزایش خطر سکته قلبی دوم
افزایش خطر سکته مغزی
افزایش خطر ابتلا به بعضی از انواع سرطان همچون سرطان معده
کاهش قابل ملاحظه تعداد اسپرم در مردان شده و ممکن است بتواند باعث ناباروری مردان شود.
افزایش خطر ابتلا به افسردگی
خطرات، عوارض جانبی و تداخلات این ویتامین کدام اند؟
آلرژی به فولیک اسید، بعضی افراد ممکن است به فولیک اسید و یا محصولاتی که حاوی آن هستند آلرژی داشته باشند و باید از مصرف اسید فولیک خودداری نمایند.
عوارض جانبی، اسید فولیک عموما بی خطر بوده، بعضی از عوارض جانبی آن در مقادیر بالای مصرف شامل تهوع، نفخ شکم، باد معده و بی خوابی است.
تداخلات دارویی، مقادیر بالای اسید فولیک می تواند تاثیر بعضی از داروهای ضد صرع را کم کند. اگر شما داروی خاصی مصرف می کنید باید با پزشک درباره مصرف فولیک اسید مشورت نمایید. بعضی از انواع داروها همچون داروهای درمان دیابت، داروهای خواب آور و بعضی از انواع آنتی بیوتیک باعث کاهش سطح فولیک اسید در بدن شما می گردد.
خطرات، اسید فولیک بعضی اوقات باعث پنهان شدن علایم بعضی از بیمار های خطرناک که در نتیجه کمبود ویتامین B12 هستند، می شود.
اسید فولیک که به نام‌های فولات یا ویتامین B۹ نیز خوانده میشود برای بسیاری از اعمال بدن از جمله سلامتی سیستم عصبی، خون و یاخته‌ها حیاتی و اساسی است. این ویتامین بدن را در مقابل بیماری‌های قلبی، نقصهای مادر زادی، پوکی استخوان و سرطان‌های مشخصی حفظ می‌کند. در فراورده‌های غذایی (برای مثال جوشیده یا حرارت داده شده) اسید فولیک از بین می‌رود. نگه داشتن غذا در حرارت اتاق به مدت طولانی نیز میتواند محتوای اسید فولیک آن را از بین ببرد.
میزان مجاز توصیه شده در رژیم غذایی (RDA)
شیرخواران زیر ۶ ماه: ۲۵ میکروگرم
۶ تا ۱۲ ماه: ۳۵ میکروگرم
بچه‌های ۱ تا ۳ سال: ۵۰ میکروگرم
بچه‌های ۴ تا ۶ سال: ۷۵ میکروگرم
پسران و دختران ۱۱ تا ۱۴ سال ۱۵۰ میکروگرم
مردان ۱۵ سال و بالاتر: ۴۰۰ میکروگرم
زنان ۱۵ سال و بالاتر: ۴۰۰ میکروگرم
خانم‌های حامله: ۶۰۰ میکروگرم
زنان شیرده: ۵۰۰ میکروگرم
منابع غذایی ویتامین ب۹
غذاهایی که شامل میزان چشمگیری از اسید فولیک هستند شامل؛ جگر، عدس، سبوس برنج، مخمر آبجو، آرد سویا، نخود چشم سیاه، لوبیای مرمری، لوبیا قرمز، بادام زمینی، اسفناج، برگ شلغم، گندم، کدو تنبل (کدو حلوایی) و مارچوبه.
کارکرد
چون بدن انسان نمی‌تواند اسیدفولیک را خود تولید کند لذا فولات برای بدن ضروری است. این ویتامین در بدن به مشتقات مختلفی متابولیزه میشود مانند دی‌هیدروفولات و تتراهیدروفولات. این ترکیبات برای همانندسازی (تکثیر سلولی) و ترمیم و متیلاسیون دی‌ان‌ای ضروریند. کمبود فولیک اسید موجب اختلال رشد ، کم‌خونی ماکروسیتیک ، اسهال ، نوروپاتی محیطی و نقائص لوله عصبی در جنین میشود.
موارد احتیاط
اسید فولیک ندرتاً سمی است. مصرف زیاد آن (بیشتر از ۱۵ میلی گرم) میتواند باعث مشکلات معده، مشکلات خواب، واکنش‌های پوستی و تشنج شود. مکمل‌های اسید فولیک کمبود ویتامین B۱۲را که میتواند باعث آسیب دائمی به سیستم عصبی شود، مخفی نگه دارد. مکمل‌های اسید فولیک باید همیشه ویتامین B۱۲ نیز به همراه داشته باشند.
تداخل دارویی
اثر بر آزمایشهای تشخیصی
اسیدفولیک غلظت فولات را در سرم و گلبولهای قرمز کاهش می دهد.
عوارض جانبی
اعصاب مرکزی: درد و کوفتگی عمومی بدن.
تنفسی: برونکواسپاسم.
پوست: بثورات پوستی، خارش، اریتم.
سایرعوارض: اسپاسم آلرژیک نایژه‌ای، کسالت عمومی، آنافیلاکسی.
مسمومیت و درمان
موارد منع مصرف و احتیاط
اسید فولیک میتواند مکانیسم داروهای ضد تشنج مانند فنی توئین و فنوباربیتال را افزایش دهد. فنی‌توئین و پیریمیدون ممکن است غلظتهای سرمی فولات را کاهش دهند و در صورت مصرف طولانی مدت ، موجب بروز نشانه‌های کمبود اسید فولیک شوند. اسید فولیک ممکن است با اثرات ضد میکروبی پیریمتامین در مقابل توکسوپلاسموز تداخل کند. آنتاگونیستهای اسید فولیک، (پیریمتامین، تریمتوپریم یا تریامترن، آمینو سالیسیلیک اسید، کلرامفنیکل، متوتروکسات) و قرصهای ضد بارداری، ممکن است موجب کمبود دی هیدروفولات ردوکتاز شوند و در نتیجه ممکن است در کاربرد اسید فولیک ایجاد اختلال کنند.
منابع غذایی اسیدفولیک
اسیدفولیک در منابع غذایی گیاهی و همچنین در مواد غذایی حیوانی وجود دارد. جگر و کله‌پاچه حاوی میزان قابل‌توجهی اسیدفولیک هستند. دقیق‌تر اینکه ۱۰۰ گرم از این مواد غذایی حدود ۵۰۰ میکروگرم اسیدفولیک دارد. برای اینکه میزان این ویتامین را در بدنتان بالا ببرید باید مصرف مواد غذایی گیاهی را افزایش دهید. برای این کار لازم است میوه، سبزیجات، حبوبات، غلات کامل و آجیل بیشتری میل کنید. جزئیات بیشتر را در ادامه‌ی مطلب مطالعه بفرمایید.
سبزیجات فولات دار
بروکلی، آرتیشو، مارچوبه، کلم بروکسل، گل کلم، شلغم، چغندر، اسفناج، غلات کامل (سبوس‌دار). هر ۱۰۰ گرم از این مواد غذایی ۱۰۰ تا ۳۰۰ میکروگرم اسیدفولیک به بدنتان می‌رساند.
میوه‌های فولات دار
مرکبات (پرتقال، نارنگی) آووکادو، حبوبات (لوبیاها، نخود، عدس، نخودفرنگی)، کیوی، کاهو، مغزها (گردو، بادام، فندق)، نان و پاستاهای تهیه‌شده از آرد کامل، گوجه گیلاسی. این مواد غذایی نیز حاوی میزان قابل‌توجهی اسیدفولیک هستند به طوری که ۱۰۰ گرم از آنها حدود ۳۰ تا ۹۹ میکروگرم از این ویتامین را دارا می‌باشد.
بفرمایید تخم‌مرغ
در بین مواد غذایی حیوانی، تخم‌مرغ حاوی میزان قابل‌توجهی اسیدفولیک می‌باشد. باید بدانید که ۱۰۰ گرم تخم‌مرغ حدود ۵۰ میکروگرم فولات دارد. توصیه می‌کنیم هر هفته بین ۲ تا ۳ عدد تخم‌مرغ میل کنید.
کمبود اسیدفولیک باعث بروز عوارضی مانند خستگی، بی‌اشتهایی، کاهش وزن، ضعف، سوزش معده، اسهال، یبوست، افسردگی، تپش قلب، ضعف سیستم ایمنی و غیره میشود
بدانید که…
بدانید که پخت‌وپز طولانی و نامناسب حدود ۹۰ درصد ویتامین‌های موجود در مواد غذایی را از بین می‌برد که اسیدفولیک نیز از آن مستثنا نیست. رژیم غذایی مدیترانه‌ای به طور طبیعی حاوی بیشتری میزان اسیدفولیک می‌باشد. برای همین این رژیم سالم برای تمام افرادی که می‌خواهند میزان اسیدفولیک خود را بالا ببرند مناسب است. گاهی وقت‌ها لازم است برای تامین نیازهای روزمره‌ی خود مکمل مصرف کنید.
اسیدفولیک چه می‌کند؟
اسیدفولیک برای کودکان و بزرگ‌سالان لازم و ضروری است تا گلبولهای قرمز تولید کنند و دچار کم‌خونی نشوند. مصرف میزان لازم از این ویتامین در دوره‌ی بارداری برای پیشگیری از نارسایی‌ها و ناهنجاری‌های مادرزادی به خصوص برای سلامتی سیستم عصبی مرکزی و تولد نوزادانی سالم لازم است.
میزان مورد نیاز اسیدفولیک بنا به نیازهای خاص بدن روزانه بین ۵۰ تا ۲۰۰ میکروگرم است که این میزان در زمان بارداری افزایش می‌یابد. اسیدفولیک برای عملکرد خوب سیستم عصبی و همچنین سلامت مغز استخوان لازم است.
اسیدفولیک در تولید انرژی و تبدیل پروتئین‌ها و همچنین فعال کردن ویتامین B12 نقش موثری دارد. جنین در حال شکل‌گیری از همان روزهای نخست برای اینکه ذخیره‌ی مناسبی از این ترکیبات را در اختیار داشته باشد و ارگان‌های بدنش رشد کنند به این ویتامین نیازمند است.
مواد غذایی غنی‌شده از اسیدفولیک
تولیدکنندگان غذایی صنعتی مواد غذایی غنی‌شده با اسیدفولیک تولید و عرضه می‌کنند؛ یعنی اینکه این مواد غذایی حاوی میزان قابل‌توجهی فولات طبیعی و ترکیبی می‌باشد. در بین این مواد غذایی می‌توان به غلات صبحانه، بیسکویت‌ها، آب میوه‌ها و غیره اشاره کرد. مصرف یک یا دو سهم غذایی از این مواد غذایی در روز برای افزایش ذخیره‌ی اسیدفولیک بدن کافی است.
مکمل‌های اسیدفولیک
در اغلب موارد به خانم‌های باردار مکمل اسیدفولیک تجویز میشود تا سلامت مادر و جنین تامین شود. میزان فولات مورد نیاز در دوره‌ی بارداری حدود ۴۰۰ میکروگرم در روز می‌باشد. البته به عقیده‌ی برخی از متخصصان افرادی که قصد بارداری دارند نیز باید مکمل مصرف کنند تا بدنشان آمادگی لازم برای بارداری را داشته باشد. اگر خانمی دچار کمبود این ویتامین باشد پزشک دُز بالای آن را تجویز خواهد کرد. مصرف اسیدفولیک کافی در دوره‌ی بارداری از تولد نوزادانی با ناهنجاری‌های مادرزادی، زایمان پیش از موعد، اوتیسم، بچه‌های لب شکری و تأخیر در گفتار پیشگیری می‌کند. البته مصرف مکمل اسیدفولیک صرفاً برای خانم‌های باردار نیست و آقایانی که قصد پدر شدن دارند نیز باید به فکر افزایش میزان اسیدفولیک بدنشان باشند. اخیراً محققان هلندی به این نتیجه رسیده‌اند که روی اسپرم آقایان تأثیر گذشته و قدرت باروری آنها را افزایش می‌دهند.
توجه داشته باشید تمام افرادی که دچار کمبود این ویتامین هستند نیز به مکمل نیاز خواهند داشت. باید بدانید که کمبود اسیدفولیک باعث بروز عوارضی مانند خستگی، بی‌اشتهایی، کاهش وزن، ضعف، سوزش معده، اسهال، یبوست، افسردگی، تپش قلب، ضعف سیستم ایمنی و غیره میشود. توصیه می‌کنیم در صورتی که تصور می‌کنید با کمبود این ویتامین مواجه هستید آزمایش خون داده و با پزشکتان در ارتباط باشید.
فاطمه مهدی پور
منبع خبر : با علم
