بچه‌ها هميشه به يك دليل دچار تهوع و استفراغ نمي‌شوند. گرچه اين حالات مي‌تواند يكي از نشانه‌هاي ابتلا به بيماري‌هايي مثل مننژيت يا مسموميت‌هاي شديد باشد اما در اغلب موارد، كودكاني كه علائم عجيب ديگري مثل دردهاي شديد شكمي، تغييرات پوستي، زردي رنگ يا بي‌حالي، گيجي و توهم را همراه با استفراغ تجربه نمي‌كنند، معمولا دچار بيماري خطرساز و جدي نيستند. غذايي كه كودك در وعده قبل مصرف كرده، گرماي هوا و بي‌آبي بدن همه مي‌توانند حال او را تا اين اندازه بد كنند. پس نشانه‌هاي همراه را جدي بگيريد و حتي در صورت شديد بودن نشانه‌ها به جاي دست‌دست كردن با ۱۱۵ تماس بگيريد.
براي پيشگيري از ابتلای فرزندتان به اين مشكل، مي‌توانيد راهكارهايي را به او آموزش دهيد و خودتان هم قدم‌هايي را برداريد:
• اگر فرزند شما به عفونت تنفسي دچار شده، از او بخواهيد در فواصل كوتاه خلط را از سينه و بيني‌اش خارج كند تا انباشته شدن آنها او را دچار حالت تهوع نكند.
• دريازدگي تنها در سفرهاي دريايي اتفاق نمي‌افتد. بعضي كودكان در قطار، اتوبوس و حتي خودروي شخصي هم چنين حالتي را تجربه مي‌كنند. براي اينکه در سفرهاي بين‌شهري فرزندتان دچار تهوع نشود، سعي كنيد در فواصل كوتاه در جايي خوش‌آب و هوا بايستيد و نفسي تازه كنيد. گذشته از اين نگذاريد قبل از سفر و در طول راه شكمش را پر كند باید در طول سفر به خوردن غذاهاي سبك و لقمه‌هاي كوچك بسنده كند.
• در راه به اندازه كافي مايعات به او بنوشانید تا بي‌آبي بدنش حال او را بدتر نكند.
• اگر هم استفراغ‌هاي بين‌راهي فرزندتان هميشگي است، قبل از سفر با كمك پزشكش دارويي مناسب براي پيشگيري انتخاب كنيد. خوددرماني نكنيد و اجازه دهيد متخصص دوز و نوع دارو را انتخاب كند.
حال روده‌ها خراب است؟
باكتري‌ها و ويروس‌هايي كه دستگاه گوارش را نشانه مي‌گيرند هم مي‌توانند كودك را دچار تهوع و استفراغ كنند و اين مشكلات كه در تابستان تشديد مي‌شوند يكي از دلايل شايع تهوع و استفراغ در كودكان هستند. اما براي اينكه مطمئن شويد بدحالي كودك‌تان كار باكتري يا ويروس خاصي است بايد نشانه‌هايي مثل اسهال، بي‌اشتهايي، دردهاي شكمي و تبي را كه از ۱۲ تا ۲۴ ساعت طول بكشد همراه با تهوع داشته باشد. اگر كودك‌تان همراه با استفراغ دچار سرفه هم شده، بعيد نيست كه به نوعي عفونت تنفسي مبتلا شده باشد ولی عفونت ادراري و حتي عفونت گوش هم مي‌تواند چنين حالي را برايش ايجاد كند.
شما دكتر نيستيد!
هرگز خودسرانه به كودك‌تان براي برطرف شدن تهوعش دارو ندهيد. داروهاي ضدتهوع حاوي آسپیرين مي‌توانند برخي كودكان را بدحال كنند و حتي جان‌شان را به خطر بيندازند. به جاي استفاده از اين داروها، مي‌توانيد از درمان‌هاي خانگي كمك بگيريد.
اگر فرزندتان اهل دمنوش خوردن است دمنوش بابونه، نعناع، زنجبيل برايش درست كنيد تا تهوعش كمتر شود. اگر كودك‌تان هنوز دچار استفراغ نشده باشد و تنها از حالت تهوع شكايت می‌كند، مي‌توانيد آب ليموي تازه را در آب بچکانید – مثل درست كردن شربت آبليمو- اما به جاي شيرين كردنش، كمي نمك به آن اضافه كنيد. اگر اين مايع هم نتوانست تهوع كودك‌تان را كنترل كند، منتظر مشاهده نشانه‌هاي ديگري كه به شما اطلاعات دقيق‌تري در مورد مشكل او مي‌دهند، بمانيد.
آمبولانس خبر كنيد اگر. . .
گاهي استفراغ و تهوع غيرقابل كنترل فرزند شما نشانه ابتلاي او به بيماري ديگري است و اگر فورا آمبولانس خبر نكرده و او را روانه بيمارستان نكنيد، ممكن است پشيمان شويد.
•بي‌حالي، خشكي لب‌ها و دهان و ادرار نكردن براي بيشتر از چهار تا شش ساعت بايد شما را نگران كند.
• استفراغ شديد و مكرر براي كودكان كمتر از سه ماه.
• شكايت از سردرد و معده‌درد شديد كه با تب و استفراغ همراه شده‌اند. اين نشانه‌ها همراه سفتي گردن و بثورات پوستي مي‌توانند از ابتلاي كودك شما به مننژيت حكايت كنند.
• استفراغ بعد از وارد شدن ضربه به سر مي‌تواند نشانه دچار شدن كودك شما به ضربه مغزي يا خونريزي مغزي باشد.
• وجود خون تيره و قهوه‌اي رنگ در استفراغ.
• استفراغ سبزي كه با درد شديد شكم همراه مي‌شود. اين نشانه مي‌تواند حاكي از ابتلاي فرزندتان به انسداد روده باشد.
• استفراغ همراه با سفتي شديد شكم.
• تغيير ذهني مشهود مثل خستگي بيش از اندازه يا توهم و بي‌حالي شديد. يادتان نرود حتي عفونت در مغز يا نخاع هم مي‌تواند با استفراغ همراه باشد.
به ساعت نگاه كنيد
نه تهوع و نه استفراغ به خودي خود نمي‌توانند از خطري جدي خبر دهند اما براي اينكه از حال فرزندتان غافل نشويد بايد به اينكه بدحالي او چقدر ادامه پيدا كرده است، توجه كنيد. تبي كه ساعت‌هاست با هيچ راهي قطع نمي‌شود، مي‌تواند به شما بگويد كه تهوع فرزندتان ناشي از عفونت است و استفراغي كه بعد از گذشت ۲۴ ساعت همچنان تكرار مي‌شود هم مي‌تواند از ابتلاي فرزند شما به مشكلات دستگاه گوارش حكايت كند. در صورت تكرار اين مشكل و طولاني شدنش بايد حتما با متخصص تماس بگيريد.
تا كي بايد گرسنه بماند؟
اگر كودك سه تا هشت ساله شما غذايش را چند بار برگردانده، نبايد او را به مدت طولاني گرسنه نگه داريد. شما مي‌توانيد به محض اينكه معده‌اش كمي آرام گرفت، با كربوهيدرات‌هاي پيچيده (مثل نان، حبوبات و برنج)، گوشت بدون چربي، ماست، ميوه‌ها و سبزيجات او را تغذيه كنيد. تصور نكنيد تنها غذاي مناسب براي كودكان در اين شرايط كته و ماست است. اگر فرزندتان اشتهاي خوردن غذاهاي ديگر را ندارد، كته و ماست مي‌تواند گزينه خوبي باشد اما اگر خودش به خوردن برخي ديگر از خوراكي‌هاي گفته شده تمايل دارد، نبايد مانعش شويد.
فرزند شما به‌خاطر بالا آوردن‌هايش دچار ضعف شده و با كالري‌رساني به بدنش بايد انرژی از دست رفته‌اش را جبران كند؛ البته در مورد شير خوردن كودك‌تان پس از استفراغ بايد با پزشكش مشورت كنيد. از آنجا كه نظر متخصصان در اين مورد متفاوت است، از پزشك كودك‌تان تاييدي براي نوشيدن شير در اين شرايط بگيريد.
چنانچه حالت تهوع و استفراغ چند روز ادامه پیدا کرد باید برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه شود. همچنین اگر با درمان های معمول خانگی شرایط بیمار بهبود نیافت، احتمال کم شدن آب بدن وجود داشته یا آسیبی جدی به او وارد شده است نیز مراجعه به پزشک را فراموش نکنید.
توجه داشته باشید در مورد نوزادان و کودکان زیر ۶ سال باید بیشتر دقت کنید؛ اگر این حالات حتی تنها چند ساعت ادامه یافت نیز وقت را از دست نداده و به پزشک مراجعه کنید.
همچنین اگر در استفراغ خون وجود دارد، سردرد شدید یا گرفتگی گردن، ضعف، گیجی یا کاهش هوشیاری نیز همراه با این حالات است سریع و به صورت اورژانسی به پزشک مراجعه کنید.
درد شدید در ناحیه شکم، تب و اسهال نیز می تواند از دیگر علائمی باشد که به مراجعه اورژانسی به مراکز درمانی نیاز دارد.
▪ درمان
برای درمان استفراغ و حالت تهوع مایعات خالص بنوشید و به طور تدریجی مقدار آن را افزایش دهید. بهتر است تاوقتی حالت استفراغ خوب نشده از غذاهای جامد استفاده نشود. در صورتی که این حالت به دلیل بیماری خاص یا دارویی خاص ایجاد شده، نیز با نظر پزشک اقدامات لازم را انجام دهید.
▪ پیشگیری
از آنجا که تهوع و استفراغ مشکلاتی ناراحت کننده است، بهتر است از بروز آن پیشگیری کنیم. این کار هم با شیوه هایی ساده ممکن است. به عنوان مثال شاید بهتر باشد به جای ۳ وعده غذا با حجم زیاد، وعده هایی کوچک تر و در دفعات بیشتر انتخاب کرده و به آهستگی آنها را بخوریم. همچنین غذاهایی که هضمشان سخت است نیز بهتر است کمتر استفاده شوند.
▪ حالت تهوع بدون استفراغ
زمانی که احساس کردید این حالت به شما دست داده است، می توانید از استفراغ پس از آن پیشگیری کنید. به عنوان مثال می توانید مقدار کمی از مایعات شیرین و ملایم مانند آبمیوه هایی که البته اسیدی نباشند بنوشید.
همچنین خوب است در این شرایط در حالت نشسته یا دراز کشیده ـ اما در موقعیت صحیح ـ کمی استراحت کنید. چون فعالیت داشتن حالت تهوع را بدتر کرده و می تواند منجر به استفراغ شود.
در نهایت بهتر است در صورت ادامه یافتن چنین حالاتی مراجعه به پزشک را نادیده نگیرید.