زناني هستند که به سادگي باردار مي‌شوند؛ اگرچه زندگي سالمي ندارند. در مقابل، زناني هستند که توصيه‌هاي بهداشتي را رعايت مي‌کنند اما پس از سال‌ها خبري از بچه‌دارشدن‌شان نيست. بيشتر اطرافيان در اين مواقع مي‌گويند: «آرامش خودتان را حفظ کنيد و نگران نباشيد؛ بارداري بالاخره رخ خواهد داد.» اگرچه اين توصيه شايد ناخوشايند باشد اما حقيقتي علمي در آن وجود دارد. شواهد جديد نشان مي‌دهد که استرس بر باروري اثر مي‌گذارد.
يک بررسي اخير نشان داد که زنان با ميزان بالاي آلفا- آميلاز، آنزيمي که با استرس ارتباط دارد، سخت‌تر باردار مي‌شوند.
نمونه‌هاي بزاق گرفته شده از ۲۷۴ زن در طول ۶ چرخه قاعدگي (يا تا زماني که باردار شده بودند) نشان داد افرادي که بالاترين ميزان اين آنزيم را در اولين دوره قاعدگي داشتند نسبت به زناني که کمترين ميزان اين آنزيم را داشتند، با احتمال ۱۲ درصد کمتر باردار شده بودند. نکته جالب‌تر اين بود که زناني که در اين بررسي شرکت داشتند، سابقه قبلي ناباروري نداشتند. همه اين زنان يا در حال طراحي براي باردار شدن بودند يا از ۳ ماه قبل براي باردار شدن تلاش مي‌کردند.
پژوهشگران هنوز نفهميده‌اند استرس دقيقا چه نقشي در باروري ايفا مي‌کند، زيرا زنان تحت شرايط استرس شديد نيز مي‌توانند باردار شوند.
آليس دومار، رييس مرکز سلامت روان/بدن در بوستون در اين باره مي‌گويد: « به گمان من برخي زنان از لحاظ اثر استرس بر توليد مثل حساسيت بيشتري دارند. اگر شما تحت استرس قرار گيريد و نتوانيد به سرعت باردار شويد، خود اين مساله باعث استرس بيشتر شما مي‌شود.» به گفته او، در يک بررسي در تايوان، در۴۰ درصد زناني که براي درمان ناباروري مراجعه کرده بودند، تشخيص افسردگي و اضطراب داده شده بود. خود درمان ناباروري ممکن است استرس‌زا باشد، به اضافه اينکه عدم يقين بيشتري را در زن از لحاظ بارداري ايجاد کند. اگر استرس بتواند بر احتمال لقاح اثر بگذارد، کنترل آن ممکن است اين احتمال را افزايش دهد.
پژوهشگران سعي کرده‌اند اين مساله را ثابت کنند. در تحقيقي که در بخش زن و زايمان دانشکده پزشکي دانشگاه اموري در آمريکا انجام شد، زناني که براي بيش از ۶ ماه تخمک‌گذاري نکرده بودند، موردبررسي قرار گرفتند و مشخص شد که ميزان بالايي از هورمون کورتيزول، يک هورمون استرس، در خون آنها وجود دارد. در شرايط استرس‌زا، کورتيزول، مانند آدرنالين، شدت سوخت‌وساز را افزايش مي‌دهد و فشارخون را در حد بالايي نگه مي‌‌دارد، باعث اضافه وزن مي‌شود و به مشکلات بهداشتي ديگري نيز مي‌انجامد.
هفت توصيه کاربردي
اين توصيه‌هاي عملي مي‌تواند به شما کمک کند هنگامي که مي‌خواهيد باردار شويد، از استرس خود بکاهيد:
۱٫ شوهرتان را وارد فهرست کنيد:
پژوهش‌ها نشان مي‌دهند که زنان با استرس ناشي از ناباروري به نحوي متفاوت با مردان مواجه مي‌شوند. براي مثال زنان با احتمال بيشتري به دنبال حمايت اجتماعي مي‌روند اما مردان به حل مساله گرايش دارند. اين گرايش‌هاي متفاوت ممکن است به اختلاف بينجامد. به‌گفته روان‌شناسان، اشتغال ذهني مداوم با بچه‌دار شدن ممکن است حتي رضايت جنسي را هم تحت‌تاثير قرار دهد. روان‌شناسان توصيه مي‌کنند زوج‌ها مانند روزهاي اول آشنايي‌شان عمل کنند. در طول هفته زماني براي تفريح مثلا رفتن به سينما بگذارند. همچنين يک حد زماني مثلا حدود ۲۰ دقيقه براي بحث در مورد بارداري تعيين کنند.
۲٫ دوباره علت مشکلتان را بررسي کنيد:
فکر کردن به اينکه «همه به جز من به سادگي باردار مي‌شوند» تنها ناراحتي ما را باعث مي‌شود. بايد با اين طرز تفکر منفي با بيان جملات مثبت غلبه کنيد. به‌عنوان نمونه «اگر باردار شدن اينقدر ساده بود، اين همه کلينيک باروري وجود نداشت.» تفکرات بدبينانه‌تان را شناسايي کنيد و تمرين کنيد تا پاسخي را به شرايط‌تان بدهيد که واقع‌گرايانه‌تر باشد.
۳٫ سعي کنيد يادداشت روزانه بنويسيد:
روزانه احساسات‌تان را به کاغذ منتقل کنيد. اين راهي براي رهايي از نگراني‌هايي است که از در ميان گذاشتن مستقيم آنها با ديگري پرهيز داريد. بعد ممکن است تصميم بگيريد که يادداشت‌ها را دور بريزيد يا به کسي نشان دهيد تا آنها را بخواند.
۴٫ فعال بمانيد:
ادامه دادن فعاليت‌هايي که باعث لذت شما مي‌شود، اهميت زيادي دارد، در غير اين صورت ممکن است باردارشدن به تنها کانون توجه‌تان بدل شود. به ميهماني دوستان و نزديکان‌تان برويد، عکس‌هاي دسته‌جمعي بگيريد و خلاصه خودتان را غرق کارهايي که دوست داريد، کنيد. انجام دادن کارهاي لذت‌بخش ميزان سروتونين، ماده شيميايي بالابرنده خلق در مغز، را مي‌افزايد. اين کار پاداش اضافي هم براي شما به دنبال دارد.
۵٫ براي حفظ آرامش تلاش کنيد:
يک راه ساده براي آرام شدن اين است که زماني مثلا يک يا ۲ بار در روز را به فرو بردن بدنتان به حالت عميق آرامش عضلاني اختصاص دهيد. براي ۵ دقيقه يا بيشتر چشم‌هايتان را ببنديد و خودتان را در جايي دوردست تصور کنيد. به اصطلاح يک سفر ذهني کوچک انجام دهيد. به خودتان اجازه دهيد که همه حس‌هاي محيط اطراف‌تان را تجربه کنيد. بدن شما طوري پاسخ خواهد داد که گويي واقعا در آنجا هستيد. منافع اين «واکنش آرامش‌بخشي» شامل سرعت پايين‌تر ضربان قلب و فشار خون پايين‌تر خواهد بود. اگر نوع خاصي از اين تکنيک را ترجيح مي‌دهيد، محدوديتي در گزينه‌ها وجود ندارد. مراقبه، يوگا و آرامش‌بخشي پيشرونده عضلاني تنها چند مورد از اين تکنيک‌ها هستند.
۶٫ ورزش کنيد:
پياده‌روي، شناکردن، يوگا يا ساير ورزش‌هاي متعادل ممکن است از استرس شما کم کند. و مزاياي اضافي هم دارد. زنان داراي اضافه وزني که از طريق فعاليت جسمي وزنشان را کم مي‌کنند، به باروري خودشان هم کمک مي‌کنند. براي مثال چربي بيش از حد بدن باعث توليد استروژن اضافي در بدن مي‌شود که تخمک‌گذاري را مختل مي‌کند. ورزش‌هايي که انرژي زيادي مصرف مي‌کنند، مانند دويدن يا جاگينگ (دويدن آرام) موادي به نام آندورفين‌ها (افيون‌هاي درون‌زا) را در بدن توليد مي‌کنند که باعث احساس خوشي و راحتي در فرد مي‌شود. البته بايد توجه داشته باشيد که ورزش بيش از حد در زناني که از قبل تحت استرس هستند، مي‌تواند اوضاع را بدتر کند، چرا که ورزش زياد باعث آزاد شدن کورتيزول مي‌شود.
۷٫ از مشاوره‌هاي فردي و گروه‌هاي حمايتي استفاده کنيد:
زني که در تلاش براي باردار شدن است، نياز به کسي دارد که با او همدلي کند. مشاوره ممکن است راهي براي تخليه سردرگمي، ناراحتي و نااميدي شما باشد. همين پيوستن به گروه‌هاي حمايتي و صحبت کردن با زناني که مشکلات مشابهي دارند، نيز مي‌تواند به شما کمک کند.
وجود استرس در خانمي که باردار مي‌شود، به خصوص اگر اولين بارداري‌اش را تجربه مي‌کند، اصلا غيرطبيعي نيست؛ زيرا او با يک پديده جديد در زندگي‌اش مواجه شده و قصد دارد يک موجود زنده ديگر به زندگي خودش و جامعه اضافه کند. دلايلي که ممکن است يک خانم باردار را بيش از پيش مضطرب کند، بسيار مختلف است؛ از جمله:
* وجود مشکلات وراثتي در اعضاي خانواده و ترس از انتقال آن به جنين
* مشکلات مالي و فکر کردن به هزينه‌هايي که بايد صرف موجود تازه‌وارد شود
* نگراني از اينکه آيا بچه‌اي که قرار است به دنيا بيايد، زندگي کنوني فرد را بهتر مي‌کند يا بدتر
* مادري که قصد جدايي از همسرش را داشته و حالا با باردار شدن، نمي‌تواند برنامه‌ريزي‌هايش را عملي کند
* گاهي مادران به خاطر فشار اطرافيان، نگران جنسيت فرزند هم هستند و …
حال که برخي دلايل استرس خانم‌هاي باردار ذکر شد، بايد بگويم که بهترين راهکار براي رهايي از اين استرس‌ها پيشگيري از به وجود آمدن آنها است. يعني علاج واقعه بايد قبل از وقوع آن باشد. مثلا يک خانم باردار مي‌تواند در طول دوران بارداري‌اش، آزمايش و سونوگرافي‌هاي مختلف را انجام بدهد و از سلامت جنين خود مطمئن شود يا اينکه اجازه دهد کمي اوضاع مالي‌شان بهتر شود و بعد اقدام به بارداري کند و پس از اينکه مطمئن شد هيچ سدي بر سر راه بچه‌دار شدن‌اش وجود ندارد، تحت نظر يک متخصص زنان، اطفال و يک روان‌شناس دوران بارداري‌اش را بگذراند تا بتواند شناخت و تسلط دقيقي روي شرايط‌اش داشته باشد. يک روان‌شناس مجرب مي‌تواند مادران را براي زايمان راحت و کم‌استرس آماده کند و از عصبي و مضطرب شدن آنها که تاثير مستقيمي روي جنين‌شان دارد، پيشگيري کند. معمولا خانم‌هايي که در حال پشت سر گذاشتن اولين بارداريشان هستند، از زايمان وحشت زيادي دارند. آنها مي‌ترسند که ديگر به تناسب اندام پيش از بارداريشان برنگردند يا نتوانند مثل سابق رابطه زناشويي با همسرشان برقرار کنند. مشاوره با يک روان‌شناس به اين افراد ثابت مي‌کند که اصلا اين‌طور نيست و خيلي از افراد ديگر هم مانند آنها باردار شده‌اند و بچه‌هاي سالمي را هم به دنيا آورده‌‍اند و دير يا زود به روال طبيعي زندگي‌شان برگشته‌اند. بهتر است خانم‌هايي که خيلي استرس دارند از روان‌شناس خود بخواهند که همراه‌شان به اتاق زايمان برود و مطمئن باشند که اين کار باعث مي‌شود که آرامش زيادي نصيب‌شان شود. يک روان‌شناس مي‌تواند آمادگي چگونگي پذيرايي از موجود جديد را براي مادر به وجود بياورد و به اين ترتيب از استرس او کم کند.
دعا کردن و ارتباط با خدا در روزهاي آخر بارداري در کنترل و کاهش ترس و استرس افراد بسيار موثر است.
در سه ماهه آخر بارداري نيز اضطراب اينکه آيا مي‌توانم درد زايمان را تحمل کنم؟ آيا امکان دارد بميرم؟ به علاوه اضافه وزن، کندي حرکات به علت کاهش تعادل (شکم بزرگ شده، شب‌ها خواب درست و حسابي ندارد و روزشمار زايمان را مي‌کند) آزاردهنده و زمينه‌ساز اضطراب و نگراني است و همه اينها نشان مي‌دهد بارداري حادثه نيست و بايد برايش برنامه داشت. بنابراين توصيه اول، داشتن يک بارداري برنامه‌ريزي شده است که چه براي بيماران و چه براي افراد سالم، نويدبخش آرامش باشد؛ نه اضطراب. توصيه دوم، اينکه اگر در طول بارداري علايم اضطراب و افسردگي يا هر علايم ناخوشايندي داريد به پزشک مراجعه کنيد. درمان‌هاي دارويي زيادي وجود دارد که مي‌توان حتي از اولين روزهاي بارداري آنها را تجويز کرد و کاملا بي‌خطرند. برخلاف تصور مردم، اکثر داروهاي روان‌پزشکي بي‌خطرند. حتي آمارهاي مشکلات جنيني، دليل اين مدعاست. منتها اگر از هر هزار خانم باردار سالم در جمعيت عمومي جنين يکي‌شان دچار ناهنجاري شود و از هر هزار خانم بارداري که دارو مي‌خورد نيز همين يک نفر باشد، آن يک مورد را به دارو خوردن مادر نسبت مي‌دهند!
من اقدام برای بارداری کرده ام. اما استرس زیادی دارم و انگار چیزی مانند دلشوره. بنظر شما ممکنه این استرس مانع بارداری شود؟
خیر اما بهنر است آرامش خود را حفظ کنید .