بیش فعالی یکی از شایع ترین و جدی ترین مشکلات عصبی رایج در سنین کودکی و نوجوانی شناخته می شود. در حال حاضر حدود سه میلیون کودک در سراسر جهان برای مشکلات کمبود توجه و تمرکز از دارو استفاده می کنند. در ۳ تا ۴ درصد کودکان مدرسه ای و ۴ درصد بزرگسالان بیماری بیش فعالی شایع است.
پسران بیش از سه برابر دختران علایم بیماری بیش فعالی را بروز می دهند. اگرچه در بعضی از بررسی ها ثابت شده است که میزان شیوع این بیماری در پسرها و دخترها مساوی است ولی دخترها علایم پرتحرکی و پرخاشگری را از خود نشان نمی دهند و به همین علت تشخیص داده نمی شوند.
آیا ژنتیک و وراثت در ابتلا به بیش فعالی نقش دارد؟
تحقیقات نشان می دهد که بیش از ۷۶ درصد کودکان مبتلا به بیش فعالی، فرد مبتلای دیگری نیز در خانواده خود دارند. علاوه بر زمینه ژنتیک علل دیگری مانند: تولد نارس، سیگار کشیدن مادر حین بارداری، استرس زیاد مادر حین بارداری، مصرف الکل در دوران بارداری، و آسیبهای تروماتیک و ضربه ای به مغز در بروز بیش فعالی نقش دارند.
نوع رژیم غذایی (رنگ دهنده ها)، محیطهای فیزیکی- اجتماعی کودک، ناهماهنگی در مواد شیمیایی طبیعی بدن (نوروترانسمیتر ها)، ناهماهنگی مغزی در مراکزی که مسئول توجه و فعالیت در فرد است (مانند لوب فرونتال و مخچه) جزو علل دیگر بیش فعالی هستند.
ژنتیک، استرس‌های دوران بارداری، زایمان طولانی، عفونت‌های حاملگی و اتفاقاتی که از نظر جسمانی، موقع تولد برای جنین رخ می‌دهد، در ابتلا به اختلال بیش‌فعالی و نقص تمرکز مؤثر است.
کمبود اکسیژن نوزاد هنگام عمل زایمان و زایمان زودهنگام نیز میتواند باعث بیش فعالی کودک شود و به همین دلیل مراحل مختلف شکل‌گیری کودک در دوران بارداری و هنگام تولد نوزاد نیاز به دقت بسیاری دارد تا در به دنیا آمدن نوزاد اختلالی به وجود نیاید.
سوء تغذیه مادر در طول بارداری یکی از عوامل مؤثر در بیش‌فعالی کودک است که باید در این راستا مادر اقدامات لازم برای جلوگیری از بروز این مشکل را انجام دهد.
مادران باردار باید مراقب باشند که مصرف بیش از ۳ ماه صمغ یا کندر موجب بیش فعالی کودک آنها شده و این مسئله در آینده آنها را با مشکلات متعددی روبه رو می کند.
بنابراین مادران باردار باید توجه داشته باشند که برای افزایش میزان هوش و تقویت حافظه نوزاد، خوردن یک ماه کندر کفایت می کند و این یک ماه باید بعد از ۴ ماهگی جنین صورت بگیرد.
والدین چگونه بفهمند که کودکشان بیش فعال است؟
اغلب والدین، معلمان و مراقبین مهد کودک ها و مراکز بهداشتی با کمی دقت می توانند علایم بیش فعالی را شناسایی نمایند. بیماری بیش فعالی با کمبود توجه و تمرکز، بی توجهی، ناآرامی، کاهش بازدهی در مدرسه و مشکلات اخلاقی و رفتاری مشخص می شود. کودکان مبتلا به کمبود توجه و تمرکز از نظر تغذیه و رشد جسمی نیز دچار مشکل هستند.از جمله علایم کودکان مبتلا به کمبود توجه و تمرکز حواس پرتی، منفی گرایی، لجبازی، عدم ثبات عاطفی و هیجان پذیری است. در صورتی که این علایم به مدت ۶ ماه ادامه داشته باشد، بیماری بیش فعالی تشخیص داده می شود.
درمان بیش فعالی را بهتر بشناسید:
بررسی های مختلف نشان می دهد که برای درمان بیش فعالی، درمان دارویی باید در کنار رفتاردرمانی به کار گرفته شود. والدین و معلمان لازم است در زمینه رفتار درست با کودک مبتلا به بیش فعالی آموزش ببینند. رفتاردرمانی بصورت آموزش مهارت های ارتباطی به کودک و نیز مدیریت درست رفتارهای نامناسب کودک تعریف می شود.
داروهای مناسب برای درمان بیش فعالی چه هستند؟
درمان دارویی برای کاهش علایم بیماری بیش فعالی بسیار مؤثر می باشد اگرچه اثر این داروها مانند اثر آنتی بیوتیک ها در کنترل سریع یک عفونت نیست و بسیار آرام تر و به تدریج علایم بیماری را کاهش می دهد. گاه بیمار علاوه بر بیش فعالی به افسردگی و اضطراب هم مبتلا است که در این مواقع لازم است همزمان از داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی هم استفاده نمود.
داروهای مفید در درمان بیش فعالی را نام ببرید؟
داروهای درمان بیش فعالی به دو گروه داروهای محرک و داروهای غیرمحرک تقسیم می شوند. داروی محرک آمفتامین از ۷۰ سال قبل و داروی محرک متیل فنیدیت یا ریتالین نیز از ۵۰ سال پیش از این در درمان بیش فعالی استفاده شده اند. داروی غیرمحرک آتوموکستین نیز مورد تأیید FDA بوده و گاه بسیاری از پزشکان این دارو را به علت عوارض کمتر آن ترجیح می دهند.
چه داروهایی با درمان بیش فعالی تداخل دارند؟
بعضی از داروها مانند دیفن هیدرامین موجب تشدید پرخاشگری در کودک مبتلا به بیش فعالی می شود. به همین دلیل والدین لازم است قبل از تجویز هر دارویی به پزشک معالج یادآوری نمایند که کودکشان از قبل در حال درمان بیش فعالی است.
کی انتظار داریم درمان بیش فعالی با مصرف دارو علایم را بهبود دهد؟
وقتی از دوز مناسب داروهای محرک استفاده می کنیم، اغلب بعد از ۶۰ تا ۹۰ دقیقه علایم بیش فعالی بهبود می یابد. درباره مصرف داروهای غیرمحرک مانند آتوموکستین البته اثر دارو کندتر بوده و گاه بعد از یک تا چند هفته علایم بهبود می یابد.
