در واقع، کودکانی که از سنین پایین با کتاب آشنا می‌شوند، احتمال بیشتری دارد که عشق به مطالعه در آنها شکل بگیرد. اما با وجود این‌همه کتابی که امروزه تحت عنوان «کتاب کودک» منتشر می‌شوند، انتخاب کتاب مناسب از میان آنها می‌تواند برای والدین کاری دشوار و گیج‌کننده باشد. برخی کتاب‌ها تنها سرگرم‌کننده‌اند، برخی دیگر آموزشی، و برخی می‌توانند با روایت یا تصاویر خود، تأثیر عمیق عاطفی و فکری بر کودک بگذارند. اما یک والد چطور می‌تواند بهترین گزینه را انتخاب کند؟ در این مقاله به نکاتی کاربردی در این‌باره اشاره کرده‌ایم.
چرا انتخاب کتاب تاثیرگذار اهمیت دارد؟
کتاب مناسب، در زمان درست، می‌تواند دنیای درونی کودک را غنی‌تر کند، اعتمادبه‌نفسش را افزایش دهد و او را به پرسشگری و کشف علاقه‌مند سازد. از این رو والدینی که با آگاهی و دقت کتاب انتخاب می‌کنند، در حقیقت در مسیر تربیت فکری و عاطفی فرزند خود سرمایه‌گذاری می‌کنند.
وقتی والدین انتخاب کتاب را با توجه به جهان درونی فرزندشان انجام می‌دهند، در واقع فرصتی فراهم می‌کنند تا کودک صدای خودش را در میان صداهای دیگر بیابد. او در میان صفحات کتاب، احساس می‌کند کسی او را درک می‌کند، کسی مثل خودش را دیده است. همین حسِ دیده شدن است که او را به ادامه‌ی مطالعه، گفت‌وگو و اندیشیدن ترغیب می‌کند.
برخی از والدین ناخواسته کتاب را ابزاری آموزشی یا وسیله‌ای برای پر کردن اوقات فراغت می‌بینند، در حالی که کتاب های داستانی کودکان می‌تواند بهانه‌ای برای شناخت درونی‌ترین لایه‌های شخصیت کودک باشد. کودکان در مواجهه با داستان‌ها، شخصیت‌ها و موقعیت‌های تازه، خودشان را می‌آزمایند، با ترس‌ها، پرسش‌ها و آرزوهایشان روبه‌رو می‌شوند و از خلال این تجربه‌ها، رشد می‌کنند.
مهم‌ترین نکات و معیارها
در هنگام انتخاب کتاب، بهتر است چند گزینه را به کودک نشان دهید و او را در فرآیند انتخاب شریک کنید. چند صفحه از کتاب را ورق بزنید و درباره‌ی محتوای آن توضیح دهید. بسیاری از کتاب فروشی‌ها فضاهایی برای نشستن والدین و کودکان در بخش کتاب کودک دارند تا بتوانند قبل از انتخاب، کتاب را مرور کنند. اجازه دهید کودک آزادی انتخاب داشته باشد تا تصمیم‌گیری را نیز بیاموزد. کتاب‌هایی را انتخاب کنید که شخصیت‌ها و محیط‌های متنوعی دارند. این داستان‌ها باعث می‌شوند کودکان دنیا را بشناسند و با شخصیت‌هایی ارتباط برقرار کنند که به آنها شبیه‌اند.
در ادامه به یاد داشته باشید که کتاب‌هایی درباره‌ی موضوعات مورد علاقه‌ی کودک—مانند حیوانات، ماجراجویی یا معما—انتخاب کنید. و داستان‌هایی با ارزش‌هایی مانند شجاعت، همکاری و صداقت را مد نظر قرار دهید.
در ادامه توجه به چند نکته را فراموش نکنید:
- تناسب کتاب با سن و درک کودک: سطح زبانی، محتوایی و حتی حجم متن باید با سن کودک هماهنگ باشد تا او بتواند به‌راحتی با داستان ارتباط برقرار کند.
- موضوع و پیام داستان: موضوع باید برای کودک جذاب و قابل فهم باشد و پیام آن به شکل طبیعی در بطن داستان بیان شود، نه به صورت شعارگونه.
- زبان و نثر ساده و روان: جمله‌های کوتاه و روشن همراه با ریتم مناسب خواندن را دلپذیر می‌کنند.
- تصاویر و طراحی جذاب: تصویرگری باکیفیت می‌تواند احساس و فضا را به کودک منتقل کرده و تخیل او را تقویت کند.
- ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی: کتاب باید به رشد شخصیت و پرورش ارزش‌های انسانی مانند دوستی، احترام و همدلی کمک کند.
کیفیت ترجمه یا تألیف: در کتاب‌های ترجمه‌شده، دقت در برگردان درست و روان متن اهمیت دارد، و در آثار تألیفی، خلاقیت و اصالت نویسنده معیار انتخاب است.
کارشناسان Reading Rockets (https://www.readingrockets.org/topics/childrens-books/articles/choosing-childs-book) که با هدف «بردن پژوهش‌های خواندن به زندگی» فعالیت می‌کنند می‌گویند ناشران گاهی سطح سنی یا کلاس مناسب کتاب را روی جلد مشخص می‌کنند. از انتخاب کتابی که برای کودکی بزرگ‌تر پیشنهاد شده، نترسید. اگر کتاب فراتر از توانایی خواندن کودک است، می‌توان آن را اکنون برایش خواند و بعداً خود کودک بخواند.
اشتباهات رایج والدین در خرید کتاب
این روزها اگرچه خرید کتاب کودک جزو برنامه‌ی همیشگی برخی خانواده‌هاست، با این حال دیده می‌شود که نتیجه آن در مواردی رضایت بخش نیست. والد یا والدین همراه با فرزند خود به کتابفروشی‌ها یا نمایشگاه‌های کتاب می‌روند و کتاب‌هایی را انتخاب می‌کنند که در نهایت برای فرزند آنها جذاب یا کاربردی نیست. این اتفاق عموما چند دلیل دارد:
عجله در انتخاب
نداشتن زمان کافی برای بررسی و تفکیک کتاب‌ها باعث می‌شود یک بزرگسال به معرفی‌های در دسترس شبکه‌های اجتماعی اعتماد کند یا در زمان محدود خود نتواند کتاب‌های متنوع را در کتابفروشی یا نمایشگاه کتاب ورق بزند و از کمیت و کیفیت آن مطلع شود.
توجه بیش از حد به ظاهر یا قیمت
طبعا قیمت کتاب مهم است. با این حال سواد مالی به ما می‌گوید که با توجه به نیاز و کاربرد خرید را انجام دهیم. گاهی تصور می‌شود قیمت گران یک اثر آن را تبدیل به اثری حرفه‌ای و کاربردی کرده است یا بالعکس ممکن است گاهی به دلیل کم بودن بودجه اقتصادی تن به خرید کتابی بدهیم که ارزان‌تر و بی‌کیفیت‌تر است و در نهایت هر دو شیوه ما را به بن بست می‌رسانند. کتاب نه برای فرزند ما جذاب است، نه کارایی دارد و نه به ما به عنوان والد امکان می‌دهد بتوانیم با فرزند خود وارد گفتگو شویم.
نادیده گرفتن علایق کودک
گریزی نیست که برخی والدین به دنبال شکل دادن سلیقه‌ی مطالعاتی فرزندشان باشند. اما این اتفاق قدم به قدم و با راهکارهایی حرفه‌ای رخ خواهد داد. ضمن آنکه شکل‌دهی سلیقه‌ی ادبی یک کودک با تحمیل گونه‌ای از کتاب‌ها همچون علمی متفاوت است. از این رو باید در نظر گرفت که اگر کودکی تمایل خود را به خواندن به واسطه کتاب‌هایی متفاوت با نیاز و سلیقه‌اش از دست دهد والد و معلم مسیر دشواری را پیش رو خواهند داشت.
جالب است بدانید که کارشناسان Reading Rockets گفته‌اند: یک کتاب خوب لزوماً گران‌ترین یا پرزرق و برق‌ترین کتاب روی قفسه نیست. کتابی است که خوب نوشته و طراحی شده باشد. چند دقیقه وقت بگذارید تا کتاب‌ها را نگاه کنید و بخش‌هایی از آنها را بخوانید. یک کتاب سرمایه‌گذاری بی‌پایان در ذهن و روح انسان است و انتخاب آن نیازمند دقت و توجه است.
پس…
پیش از خرید، چند دقیقه‌ای کتاب را ورق بزنید، متن و تصویر را بررسی کنید و حتی بخشی از آن را برای کودک بخوانید تا واکنش او را ببینید. انتخاب آگاهانه در گرو مقایسه، مطالعه‌ی پشت جلد و مشورت با کتابدار یا فروشنده‌ی آشنا به حوزه‌ی کودک است.
ظاهر جذاب و قیمت مناسب می‌تواند انگیزه‌بخش باشد، اما محتوای سالم، متناسب با سن و باکیفیت است که کودک را به کتابخوانی علاقه‌مند می‌کند. بهتر است تعداد کتاب‌ها را کمتر ولی گزیده‌تر انتخاب کنید تا تجربه‌ی مطالعه برای کودک لذت‌بخش و مؤثر باشد.
اجازه دهید کودک خودش کتاب را ورق بزند و انتخاب کند. مشارکت او در انتخاب نه‌تنها حس استقلالش را تقویت می‌کند، بلکه احتمال علاقه‌مند شدن به مطالعه را افزایش می‌دهد. والدین می‌توانند انتخاب کودک را با گفت‌وگو و همراهی جهت دهند، نه با تحمیل نظر خود.
