شاید خیلی ها تصور کنند، کم شنوایی در کودکان ـ که منجر به محرومیت از حس شنوایی می شود ـ مشکل پنهانی است که در مقایسه با معلولیت های محسوسی مانند نابینایی، نداشتن دست و پا یا ناتوانی ذهنی، چندان مهم به نظر نمی آید، اما این تصور بسیار نادرست است.
توجه داشته باشید، کم شنوایی غیرقابل درمان که برای آنها به موقع اقدامات توانبخشی ارائه نشود، منجر به اختلال در برقراری ارتباط با دیگران و محیط پیرامون، همچنین اختلال در فهم و تولید گفتار می شود و از آنجا که بیش از ۹۰ درصد کودکان دچار کاهش شنوایی دارای والدین شنوا هستند،
مهم ترین رکن هر نوع برنامه مداخله توانبخشی شنوایی، حمایت عاطفی از والدین و ارائه اطلاعات مناسب و مورد نیاز خانواده برای پذیرش واقعیت کم شنوایی فرزند است، اما والدین کودک کم شنوا برای کمک به درمان موثر فرزندشان طی دوره های توانبخشی و باز شنوایی چه اقداماتی را باید انجام دهند و به چه نکاتی باید توجه کنند؟
دکتر فرنوش جاراللهی، متخصص شنوایی شناسی در پاسخ این سوالات با تاکید بر این که در صورت مداخله درمانی به موقع، کم شنوایی باعث صدمه به قوای عقلانی، مغزی و هوشی کودک نمی شود، به والدینی که کودک کم شنوا دارند توصیه می کند کودکشان را از همه موهبت های دوران کودکی بهره مند کنند و او را در همه ابعاد زندگی توانمند پرورش دهند.
استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران در گفت وگو با جام جم می گوید: کم شنوایی یا ناشنوایی عاملی نیست که باعث شود والدین، خانواده ها یا افراد جامعه نسبت به چنین افرادی دچار حس ترحم و دلسوزی شوند، جز این که افراد باید یاد بگیرند با چنین کودکی چطور ارتباط برقرار کنند.
ابراز عشق و محبت به فرزند کم شنوا
کودک کم شنوایتان را همان گونه که هست، بپذیرید و دوستش داشته باشید.
این متخصص شنوایی شناسی با تاکید بر این مساله خطاب به والدین کودکان کم شنوا می گوید: فرزندتان را زیاد در آغوش بگیرید، نوازش کنید و مورد محبت قرار دهید. بگذارید عشق شما را نسبت به خودش با همه وجود درک کند. درباره احساس های مختلف مثل شادی، غم، محبت، تأسف و نگرانی با او صحبت کنید. به او یاد دهید احساسش را در چهره خود نشان دهد.
آموزش روش های بیان احساسات به کودک
والدین کودک کم شنوا باید به فرزندشان کمک کنند تا شیوه ابراز احساسات را بشناسد یعنی کودک باید یاد بگیرد احساسات خود را بنویسد، راجع به آن گفت وگو کند، نقاشی بکشد و در بازی های جمعی خوشحالی و ناراحتی خود را بروز دهد.
دکتر جاراللهی با تاکید بر این که هرگز نباید این کودکان را لوس کرد، می افزاید: باید اعتماد به نفس کودک را تقویت کرد و به وضع ظاهری و لباس او نیز توجه داشت. همچنین باید از امکانات و شرایط مناسب برای رشد و شکوفایی استعدادهای بالقوه اش استفاده کرد. والدین چنین کودکانی باید همواره به او بگویند که از داشتن فرزندی مانند او احساس غرور می کنند.
مقایسه و سرزنش ممنوع
یکی از مهم ترین توصیه ها به والدین کودک کم شنوا آن است که فرزندشان را در تصمیم گیری خانواده مشارکت دهند و شخصیت او را مستقل بار بیاورند.
به گفته این متخصص، نکته بسیار مهم دیگر آن است که او را مسخره، تحقیر، سرزنش یا با دیگران مقایسه نکنید بلکه موفقیت او را هر چند کوچک باشد مورد تشویق قرار دهید.
وی با تاکید بر این که والدین چنین کودکانی باید مدام با فرزندشان بازی کنند، می افزاید: باید چگونگی برخورد با غریبه ها به چنین کودکانی از سوی والدین آموزش داده شود.
پدر و مادرها باید درباره فعالیت خود به فرزندشان توضیح دهند و او را در جریان صحبت های خانوادگی قرار دهند. در مهمانی ها و جمع ها او را در گفت وگو داخل کنند و به دیگران نیز بیاموزند که چگونه با او ارتباط برقرار کنند. به جای او صحبت نکنند و به او فرصت دهند خودش منظورش را بیان کند.
تقویت روابط با همسالان شنوا
دکتر جاراللهی به والدین این کودکان توصیه می کند: فرزندتان را در جمع کودکان و همسالان شنوا و کم شنوا ببرید و بگذارید با آنها بازی کند. کمک کنید دوستان خوبی پیدا کند و با آنها رفت و آمد داشته باشد. قوانین، سنت ها، آداب و رسوم اجتماعی، ملی و مذهبی را به زبان ساده به او بیاموزید. خودتان الگوی خوبی برای او باشید. به او بیاموزید به حقوق دیگران احترام بگذارد، اما نگذارد حقش پایمال شود و پرخاشگری کند، بلکه با احترام و قاطعیت به خواسته هایش برسد.
مهارت های حسی و حرکتی
او را زیاد به گردش ، کوه، پارک، رودخانه ، و … ببرید تا طبیعت را تجربه کند.
اجازه دهید تاب و سرسره سوار شود.
اجازه دهید زیاد آب بازی کند و او را به شنا بفرستید.
اجازه دهید با خاک و سنگ بازی کند و دست و پایش را در ماسه و خاک فرو کند.
اجازه دهید بدود، بالا و پایین برود یا از جایی آویزان شود.
او را تشویق کنید با آهنگ و سروهای کودکانه (با هر نوع وزن و آهنگی) نرمش کند.
او را زیاد به محل بازی کودکان یا حیاط منزل ببرید و بگذارید با همسالانش بازی های پر تحرک کند.
سعی کنید فرزندتان هر چه ممکن است کمتر تلویزیون نگاه کند و پشت رایانه بنشیند.
او را به توپ بازی و فوتبال تشویق کنید و گاهی خودتان با او بازی کنید.
او را تشویق کنید نقاشی بکشد و نمایش بازی کند.
او را تشویق کنید خمیر بازی کند.
گاهی او را ماساژ دهید، نوازش کنید و موهایش را شانه بزنید.
معاینه ی چشم پزشکی گاه به گاه او را جدی بگیرید و مراقب وضعیت بینایی او باشید.
مهارت های خودیاری و مستقل شدن
به او بیاموزید مستقل زندگی کند.
برخی از کارها را به او محلو کنید.
او را در کارهای منزل سهیم کنید.
استفاده از وسایل نقلیه ی شخصی، عمومی و چگونگی برخورد با غریبه ها را به او بیاموزید.
کارهای شخصی او را به خودش واگذار کنید (حمام، تعویض لباس، مرتب کردن اتاق، برنامه ریزی برای کارهای خود و ….)
اجازه دهید برخی خریدهای کوچک را به تنهایی انجام دهد.
اجازه دهید کارهای بی خطر را به تنهایی تجربه کند.
جز در مواقع ضروری، او را محدود نکنید.
او را به مجامع عمومی، بوستان ها و مکان های تفریحی ببرید و بگذارید با کودکان دیگر ارتباط برقرارکند.
به او فرصت دهید به قدر کافی بازی کند.
به او کمک کنید بتواند کم شنوایی خود را به گونه ای که می پسندد به دیگران معرفی کند.
از بودن با او لذت ببرید و به او افتخار کنید.
با او بازی و ورزش کنید و زمان هایی را به این کار اختصاص دهید.
مهارتهای ارتباطی، کلامی و شناختی
با او دائماً صحبت کنید.
همه ی کارها را برای او توضیح دهید.
با نگاه و سلوک خود منتظر صحبت او شوید.
در مورد چیزهای مورد علاقه ی او صحبت کنید.
وقتی با شما صحبت می کند، کلام او را قطع و صحبت های او را اصلاح نکنید.
هنگام صحبت کردن روی دو زانو، روبرو و هم سطح او بنشینید.
شب ها برای او لالایی بخوانید (لالایی های مختلف).
برای او زیاد قصه بگویید.
برای او با صدای بلند کتاب بخوانید و با زبان کودکانه برایش توضیح دهید.
برایش نوارهای موسیقی کودکان و نرم افزارهای رایانه ای مناسب تهیه کنید.
به سوالهای او به دقت و با حوصله پاسخ دهید.
موقع صحبت کردن از حالت های مناسب احساسی در چهره ی خود استفاد کنید.
همیشه از ایما و اشاره ی مناسب استفاده کنید.
به او کمک کنید راه حل مشکلاتش را خودش پیدا کند و در مورد بهترین راه حل تصمیم بگیرد.
او را به طبیعت ببرید و بگذارید همه چیز را لمس کند و در مورد تجربه هایش با او صحبت کنید.
او را در جریان صحبت های خانوادگی قرار دهید.
در مهمانی ها و جمع ها او را در گفتگو داخل کنید.
به دیگران بیاموزید چگونه با او ارتباط برقرار کنند.
به او بیاموزید محیط را طوری تغییر دهد که بتواند به خوبی متوجه صحبت های افراد شود (لب خوانی، دیدن چهره ی دیگران، رو به روی آنها بودن، نور کافی و ….)
به جای او صحبت نکنید (مترجم او نباشید)
به او فرصت دهید خودش منظورش را بیان کند.
خلاقیت هایش را تشویق کنید.
در مورد احساس هایش با او صحبت کنید و بگذارید احساس های دیگران را نیز حس کند.
رفتارها و واکنش های درست را به او بیاموزید.
او را در جمع کودکان و همسالان شنوا و کم شنوا ببرید و بگذارید با آنها بازی کند.
به او بیاموزید به ارزش های جمع احترام بگذارد.
بگذارید عشق شما را نسبت به خودش با همه ی وجود درک کند.
مهارت های اجتماعی
او را به مهد کودک یا کودکستان بفرستید.
موقعیت هایی فراهم کنید تا دوستان شنوا و کم شنوایی برای خودش پیدا کند.
اجازه دهید در جمع خویشان و مهمانی ها شرکت کند (عروسی ها، مراسم ختم یا عزاداری، مهمانی ها و …)
قوانین، آداب و رسوم اجتماعی (مثل سلام کردن، احترام به بزرگترها، اداب و …) را به زبان ساده و روشن به او بیاموزید.
خودتان الگوی خوبی برای او باشید.
ترتیبی دهید که دوستانش را به منزل دعوت کند.
به او احترام بگذارید تا دیگران هم ادب و احترام را رعایت کنند.
مؤدبانه صحبت کردن را به او بیاموزید (تعارف های مرسوم).
به او بیاموزید به حقوق دیگران احترام بگذارد.
سنت ها و آداب و رسوم ملی و مذهبی مان را به او بیاموزید (مراسم مختلف، اعیاد،عزاداری ها، سفره، نذری و …)
به او ترحم نکیند و او را مثل دیگر فرزندان خود تربیت کنید.
او را به پارک ، سینما، نماز جمعه، امامزاده ها، بازار و … ببرید.
به او خرید کردن و محاسبه ی پول (پس گرفتن باقی پول و ….) را بیاموزید و اجازه دهید خریدهای کوچک را خودش انجام دهد.
هر پیشرفت او را هر چند کوچک، تقدیر کنید و به او اعتماد به نفس دهید.
به او بیاموزید نه بگذارید حقش پایمال شودو نه پرخاشگری کند، بلکه با صراحت بیان و قاطعیت به خواسته هایش برسد.
بگذارید فرزندتان از زندگی اش و از بودن با شما و دیگران لذت ببرد.
